Tip: «Το ξύπνημα της μνήμης. Παιδιά-πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου»

Πληγές ανοιχτές, αιμάσσουσες… 

Στο Β΄ Γυμνάσιο/Λύκειο του Βόλου είχα, μεταξύ 1962 και 1968, γύρω στους 20 συμμαθητές από την Παιδόπολη της Αγριάς -λίγο έξω από τον Βόλο. Ηπειρώτες, βασικά. Που ζούσαν στην Παιδόπολη «της Φρειδερίκης», μακριά από τις οικογένειές τους. Ήταν εξαιρετικά παιδιά, ήταν οι καλύτεροι μαθητές, πρόκοψαν όλοι. Ποτέ δεν είχαμε μιλήσει για το γιατί βρίσκονταν εκεί, για το πώς, το από πού… Ήμασταν σε ηλικίες που αυτά δεν κουβεντιάζονται συνήθως. Ήταν και χρόνοι δύσκολοι, ήταν η χούντα ύστερα… Μία στοργή και μία τρυφερότητα ένοιωθα για τα παιδιά αυτά. Και όταν τους ξανασυνάντησα, στην τρίτη μας ηλικία

πια, πολύ συγκινήθηκα. Ίσως γι αυτό την παράσταση «Το ξύπνημα της μνήμης. Παιδιά-πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου» της Εταιρείας Θεάτρου «Παίκτες», στο πλαίσιο του Κύκλου «Άνοιγμα στην Πόλη-Αθήνα» του Φεστιβάλ Αθηνών, την περίμενα. Και δικαιώθηκα. Η Μαρία Σάββα, που υπογράφει τη σκηνοθεσία και, 

μαζί με την ομάδα της, τη δραματουργία, ακουμπώντας στο βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφυλίου. Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» (Εκδόσεις «Αλεξάνδρεια») -τρέχω να το αγοράσω- της Ρίκι βαν Μπούσχοτεν και του Λόρινγκ Ντάνφορθ, άπλωσε την, κατά το ήμισυ, περιπατητική παράστασή της, στις απλωσιές, τα χωράφια και τις φυτείες του Γεωπονικού Πανεπιστημίου -εξαιρετικά επιτυχημένη η επιλογή των χώρων-, ανάμεσα στα πρόβατα και τα κριάρια και τις αγελάδες, ανάμεσα στα φυτά και στα δέντρα, με έναν γλυκύτατο σκυλάκο να μας συνοδεύει σε όλη τη διάρκεια, με παραδοσιακά τραγούδια, χορούς και παιχνίδια που έδωσαν ζωή, ψυχή, μυρουδιές -χώμα, και κοπριά, και άχερα…- και χρώματα στα δρώμενα (εικαστική εγκατάσταση/σκηνικά/κοστούμια Μαρία

Καραθάνου -θαυμάσια δουλειά), με εμβατήρια -«Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν…»-, με ανατριχιαστικούς σχηματισμούς παρελάσεων, με ένα κλαρίνο να παίζει σε μία άκρη του δρόμου μας, με λίγα αλλά κατατοπιστικά λόγια… Για να τη φέρει, περνώντας μας από την υπόγεια διάβαση κάτω από την Ιερά Οδό -συγκλονιστική η εικαστική παρέμβαση με τον «αντάρτη» που δίνει το στίγμα του Εμφύλιου-, στο αμφιθέατρο του Γεωργικού Μουσείου. Όπου με ένα εξαιρετικό μοντάζ των μαρτυριών του βιβλίου, τις οποίες παίζουν/αφηγούνται οι ηθοποιοί της, με ένα ακόμα πιο επιτυχημένο, σφιχτοδεμένο με τα κείμενα, βιντεομοντάζ φωτογραφιών της εποχής από το βιβλίο της Τασούλας Βερβενιώτη «Αναπαραστάσεις της Ιστορίας. Η δεκαετία του 1940 μέσα από το Αρχείο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού» (Εκδόσεις «Μέλισσα»),

η Μαρία Σάββα αναζωπυρώνει μνήμες θολωμένες από το χρόνο αποκαλύπτοντας πληγές που δεν έκλεισαν ποτέ ούτε μπορούν να κλείσουν εύκολα -η αφήγηση για τη συνάντηση της Σοφίκας με τον πατέρα της, που έχει χρόνια, από παιδάκι, να τον δει, στον σιδηροδρομικό σταθμό των Σκοπίων, όπου ούτε εκείνη τον αναγνωρίζει ούτε εκείνος την αναγνωρίζει και, για να πειστούν, χρειάζεται να δείξουν ο ένας στον άλλον τα διαβατήριά τους, με σημάδεψε. Πληγές από έναν εμφύλιο πόλεμο, που δεν μπορούν να γιατρευτούν με το οξιζενέ της επίσημης Ιστορίας την οποία έγραψαν οι νικητές. Και δένοντας, στο τέλος, καίρια, την παράσταση με τα παιδιά-πρόσφυγες που ξεβράζονται στα νησιά μας. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες ατέλειες,  η  παράσταση  δεν  ήταν 

ακόμα απολύτως έτοιμη, η συγκίνηση των ηθοποιών, κάποιες στιγμές, θα μπορούσε να επικαλύψει τη δική μας συγκίνηση αλλά η δική μας συγκίνηση, τελικά, ήταν τόση που επικάλυψε όλες τις αδυναμίες. Μία παράσταση, σεμνή, διακριτική, χαμηλών τόνων αλλά βαθιά ουσιαστική. Η οποία χρησιμοποιεί τις λέξεις-ας πούμε «η μακεδονική γλώσσα»…- σωστά. Δηλαδή όχι πολιτικώς ορθά. Προς τιμήν του Φεστιβάλ Αθηνών που τη φιλοξενεί. Πιστεύω ότι θα σας αγγίξει βαθιά. Και, βάζοντας το χέρι στην καρδιά, σας συστήνω να πάτε να τη δείτε.