Στο Φτερό / Πιανίστας ολκής ή Έναρξη λαμπερή σαν πυροτέχνημα

 

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: συναυλία / Μουσική διεύθυνση: Ματίας Φορέμνι. Σολίστ: Αντρέι Γκαβρίλοφ, πιάνο. 

 

Εναρκτήρια συναυλία για τη σεζόν 2023/2024 και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών πέτυχε το ζητούμενο: να τραβήξει κόσμο κρατώντας ένα υψηλό επίπεδο. Με ένα πολύ έξυπνο και ελκυστικό αλλά καθόλου μπανάλ πρόγραμμα -Προκόφιεφ, Ραβέλ, Βάιλ-, πρόγραμμα που, σίγουρα, δεν θα το χαρακτήριζα εύπεπτο και που επικεντρώθηκε σε έργα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα και, ειδικότερα, της -σχεδόν- εικοσαετίας 1911-1930. Αλλά μετακαλώντας και ένα σολίστ κύρους: τον εγκατεστημένο στην Ελβετία ρόσο πιανίστα Αντρέι Γκαβρίλοφ που, συχνά, επιδίδεται σε μαραθώνιους παίζοντας

ως σολίστ, στην ίδια συναυλία, περισσότερα από ένα κοντσέρτα και, παράλληλα, διευθύνοντας την ορχήστρα. Έτσι συνέβη και τώρα αλλά σε πιο περιορισμένη κλίμακα. Ο Γκαβρίλοφ, χωρίς να διευθύνει την ορχήστρα, ερμήνευσε δύο κοντσέρτα: το κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 1 (1911, πρώτη εκτέλεση 1912) του συμπατριώτη του Σεργκέι

Προκόφιεφ και το Κοντσέρτο για πιάνο (αριστερό χέρι) του Μορίς Ραβέλ (1930, πρώτη εκτέλεση 1932). Και, μάλιστα, κοντσέρτα δυναμικά, μικρής, πάντως, σχετικά, διάρκειας, που, επίσης, δεν τα ερμήνευσε απνευστί αλλά από ένα σε κάθε μέρος της συναυλίας. Την οποία άνοιξε η ΚΟΑ με τον γερμανό αρχιμουσικό Ματίας Φορέμνι στο πόντιουμ να την κατευθύνει με σταθερό χέρι και έμπνευση

στην Σουίτα από την όπερα «Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόνι» (1930) του συμπατριώτη του Κουρτ               Βάιλ, προσαρμοσμένη -σύμφωνα με πληροφορίες που με κόπο συγκέντρωσα και που ελπίζω να είναι σωστές, καθώς στο πρόγραμμα της συναυλίας καμία αναφορά δεν γίνεται- για ορχήστρα (1968) από τον γερμανό αρχιμουσικό Βίλχελμ Μπρούκνερ-Ρούγκεμπεργκ, Εξαιρετική δουλειά -οι μελωδίες του «Αλαμπάμα σονγκ» («Ω, φεγγάρι της

Αλαμπάμα») και άλλων κομματιών της όπερας ήχησαν, και χωρίς το τραγούδι, λάγνες-, ερμηνεύτηκε με λαμπρότητα και αισθαντικότητα από την ορχήστρα. Τη διαδέχτηκαν ο Αντρέι Γκαβρίλοφ και το Κοντσέρτο του Προκόφιεφ. Έργο νεανικό αλλά κάθε άλλο παρά ισχνό, που φανερώνει έναν εκρηκτικό συνθέτη και που προσφέρει εκρήξεις-πυροτεχνήματα στο σολίστ. Ο Αντρέι Γκαβρίλοφ, εκρηκτικός, επίσης, δεξιοτέχνης αλλά και με 

ουσιαστικό υπόστρωμα, ανταποκρίθηκε πλήρως: το ερμήνευσε λαμπρά δένοντας γερά τα νήματα με την ορχήστρα και με το μαέστρο -ταίριαξαν. Εξαιρετική αποδείχθηκε η σύμπνοιά τους και στο Κοντσέρτο του Ραβέλ. Έργο που γράφτηκε από τον γάλο συνθέτη

κατά παραγγελία του αυστριακού πιανίστα Πάουλ Βίτγκενστάιν ο οποίος είχε χάσει το δεξί του χέρι στον Μεγάλο Πόλεμο (τον Πρώτο Παγκόσμιο) καθόλου δεν μοιάζει με ρουτινιέρικη πραγμάτωση. Αντιθέτως πρόκειται για ένα μεγαλόπρεπο έργο, με αισθητές τις τζαζιστικές επιρροές -η τζαζ, τότε, είχε γοητεύσει και

κατακυριεύσει την Γαλία- αλλά και με ένα σκοτεινό, μελαγχολικό υπόβαθρο. Ο 68χρονος πιανίστας, εξίσου δυναμικός αλλά διαφοροποιούμενος από το αγλαό ύφος του Προκόφιεφ, εκτέλεσε εξαιρετικά και το κοντσέρτο αυτό, με εκπληκτική δεξιοτεχνία, με το αριστερό του χέρι να ηχεί σαν δύο χέρια, σε εξαιρετική, πάντα, όσμωση με τον μαέστρο Φορέμνι και την ορχήστρα. Οι οποίοι έκλεισαν τη συναυλία και πάλι με Ραβέλ: τη Σουίτα αρ. 2 (1913) από τη μουσική μπαλέτου «Δάφνις και Χλόη» (1912), εμπνευσμένη από το ομώνυμο βουκολικό μυθιστόρημα του Έλληνα της ρομαϊκής

εποχής (3ος μ.Χ αιώνας) Λόγγου. Ο Ματίας Φορέμνι απέδειξε οριστικά ότι μπορεί να οδηγήσει σωστά και με λαμπρά αποτελέσματα την ορχήστρα και σ’ αυτό το εμπρεσιονιστικό αριστούργημα. Μία πολύ ενδιαφέρουσα, μουσικά λαμπερή βραδιά που εύχομαι να προοιωνίζεται μία μεστή σεζόν για την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (Φωτογραφίες: Θωμάς Δασκαλάκης).

 

(Πληρέστατο, αν εξαιρέσουμε το σημείωμα για το έργο του Βάιλ, το καθιερωμένο -δωρεάν- καλόγουστο πολύπτυχο-πρόγραμμα της συναυλίας- -υπεύθυνη έκδοσης Αλίκη Φιδετζή).

 

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 20 Οκτωβρίου 2023.

 

(Τη συναυλία παρακολούθησα με πρόσκληση που μου παραχώρησε απευθείας η ΚΟΑ).

Βραβεία να φαν’ κι οι κότες...

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια... 218

 

Δεν πιστεύω στα βραβεία -κι, εδώ, μιλώ, ειδικά, για τα βραβεία θεάτρου. Δεν τα πιστεύω αφότου συμμετείχα -επί δυόμισι διοργανώσεις, στην τρίτη απομακρύνθηκα «εντέχνως», με μαγείρεμα...- στην επιτροπή ενός σχετικού Βραβείου, πριν από αρκετά χρόνια, κι έκανα τις «παρατηρήσεις» μου. Και, βέβαια, διαπιστώνοντας και παρατηρώντας τι συνέβαινε στα «παρασκήνια» άλλων σχετικών διοργανώσεων...

Εντούτοις τα βραβεία αυξάνονται και πληθύνονται κι έχουν κατακυριεύσει τον κόσμο του θεάτρου μας: Βραβείο «Δημήτρης Χορν», Βραβείο «Μελίνα Μερκούρη», Βραβείο «Ελευθερία Σαπουντζή», Βραβεία Κοινού απ’ το περιοδικό «Αθηνόραμα», Βραβεία της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών (αυτοί που τίμησαν τον Σάκη Ρουβά με το Βραβείο... Αρχαίου Δράματος) + Βραβεία «Κάρολος Κουν» του Δήμου Αθηναίων, Βραβεία Κοινού του ιστότοπου «All4fun», «Θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης» του ιστότοπου «kulturosupa.gr», τα... αξεπέραστα «Κορφιάτικα Βραβεία», τα Βραβεία του Θεατρικού Μουσείου που ξεχάστηκαν, όπως και το Μουσείο....

Ιδού τώρα που βραβεία -τα πρώτα της- αποφάσισε ν’ απονείμει κι η Ελληνική Ένωση Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών -όχι αυτή του Ρουβά, η νεότερη, μην τις μπερδεύετε. Και τα απένειμε: 19 βραβεία και δυο επαίνους, συνολικά 21. Πολλά μέλη της Ένωσης και της αρμόδιας επιτροπής τα εκτιμώ ιδιαίτερα, ανάμεσα σ’ αυτούς που τιμήθηκαν πολλούς, επίσης, εκτιμώ, για πολλούς συμφωνώ -για όσους, τουλάχιστον, είδα παραστάσεις τους κι έγραψα καθότι δε βλέπω πια πολλές-, δε θα ’γραφα ούτε μια λέξη λιγότερη απ’ αυτά που είπε ο πρόεδρος της Ένωσης Σάββας Πατσαλίδης για την Ρένη Πιττακή στην οποία απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου -«ηθοποιός με ανεπτυγμένη αίσθηση των ιδιαιτεροτήτων και δυσκολιών της ζωντανής επικοινωνίας, ηθοποιός με βαθιά καλλιεργημένη την αίσθηση του μέτρου, της θερμοκρασίας του σανιδιού και της δράσης, της χημείας των σωμάτων, της μουσικότητας και ρυθμικότητας της κάθε αρθρωμένης λέξης, της σημαίνουσας σιωπής και της επίσης σημαίνουσας παύσης, προσεκτική στην κάθε λεπτομέρεια, χαρισματική, με εύπλαστο υποκριτικό φορτίο, αγάπησε το σανίδι όπως και αυτό την αγάπησε πολύ. Και ο κόσμος της πλατείας, ακόμη πιο πολύ» αλλά θα πρόσθετα δυο -«υπόδειγμα Ήθους». Αλλά...

Αλλά δεν παύω να πιστεύω ότι τα plus 21 βραβεία στο θεατρικό τοπίο τίποτα, ουσιαστικά, δεν προσφέρουν παρά μόνο στον θεατρικό πληθωρισμό μας, με τις εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες παραστάσεις, τις δεκάδες τα θέατρα και τις δεκάδες τα βραβεία. Κι ο πληθωρισμός δεν κάνει καλό. Μειώνει τη σημασία και των όποιων βραβείων και των βραβευόμενων (Φωτογραφία: Παναγιώτα Καραχάλιου).

Γιάννης Χρήστου: Προς την αθανασία

 

Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα ΕΡΤ: συναυλία-αφιέρωμα στον Γιάννη Χρήστου / Μουσική διεύθυνση: Νίκος Αθηναίος.  Σολίστ: Μαργαρίτα Συγγενιώτου, μέτζο σοπράνο.

 

Εθνικό κεφάλαιο της μουσικής μας ο Γιάννης Χρήστου. Χάθηκε το 1970, στα 44 χρόνια του, αλλά πρόλαβε να αφήσει συνθετικό έργο ικανό να τον κατατάξει στους σημαντικούς του 20ου αιώνα και στους κορυφαίους της σύγχρονης μουσικής έκφρασης. Βέβαια, όπως οι περισσότεροι από τους ομολόγους του πρωτοπόρους, δεν έχει γίνει «δημοφιλής». Αλλά αυτό δεν είναι καθοριστικό. Το Ωδείο Αθηνών, με αφορμή την παραχώρηση του Αρχείου του Γιάννη Χρήστου στο δικό του Κέντρο Ερευνών και Τεκμηρίωσης (ΚΕΤΩΑ) οργάνωσε, με γνώση, ένα πολύπτυχο αφιέρωμα στο συνθέτη που περιλάμβανε και μία συναυλία -με έργα από την πρώτη και πιο «εύκολη» συνθετική περίοδό του, όταν παλαντζάριζε ανάμεσα στο δωδεκαφθογγικό σύστημα και την ατονικότητα και στην τονικότητα- της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ. Η οποία, με την απόδοσή της, κάτω από τη διεύθυνση του Νίκου

Αθηναίου, τον τίμησε όπως του άξιζε. Η βραδιά άνοιξε με την «Μουσική του Φοίνικα» (1948, πρώτη εκτέλεση 1949), ίσως, το πιο γνωστό έργο του Χρήστου. Μία εξαιρετική σύνθεσή του, την πρώτη «επίσημη», που μόνο πρωτόλειο δεν θυμίζει: ένα έργο με υψηλή δυναμική, με μέγεθος, συγκλονιστικό, όπου ο συνθέτης μορφικά ακολουθεί την πορεία του μυθικού πουλιού που αναγεννάται από την τέφρα του. Ακολούθησαν τα «Έξι τραγούδια σε ποίηση T.S Eliot για μεσόφωνο και ορχήστρα» (1957, πρώτη εκδοχή για μεσόφωνο και πιάνο 1955): «Νέο Χάμσάιρ», «Θάνατος από πνιγμό», «Βέβηλος συμφυρμός», «Μάτια που τελευταία τα είδα δακρυσμένα», «Ξέσπασε στις τέσσερις ο αγέρας», «Βιρτζίνια». Στίχος υψιπετής, μουσική απολύτως συμβατή με την ποίηση και μία εκτέλεση αντάξια. Η σολίστ μέτζο Μαργαρίτα Συγγενιώτου, με προπαίδεια στη 

σύγχρονη μουσική και στο συγκεκριμένο έργο, ερμήνευσε τα έξι τραγούδια με απόλυτο κύρος και με εκφραστικότητα, συνοδευόμενη από μία αναλόγου επιπέδου ορχήστρα. Η οποία έκλεισε τη βραδιά με την επίσης πολύ ενδιαφέρουσα, μαλερικών απόηχων, Συμφωνία αρ. 1 (1949-1950, πρώτη εκτέλεση 1951) του Γιάννη Χρήστου που εκτελέστηκε, με σεβασμό αλλά και με δημιουργικότητα, με την μέτζο Μαργαρίτα Συγγενιώτου και πάλι, σολίστ στο δεύτερο μέρος της, να διαπρέπει με το τραγούδι «Μάτια που τελευταία είδα δακρυσμένα» το οποίο ο συνθέτης είχε χρησιμοποιήσει εδώ, για πρώτη φορά, πριν το συμπεριλάβει στα «Έξι τραγούδια». Μία συναυλία πολύ χρήσιμη για γνωριμία με το σημαντικό αυτό συνθέτη αλλά και απολύτως επιτυχημένη.

 

(Ένα μονόφυλλο με τα έργα της συναυλίας, τους συντελεστές της παράστασης και τα βιογραφικά τους ήταν το έντυπο πρόγραμμά της συναυλίας αλλά συνοδευόμενο από ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και διαφωτιστικό -ξεχώρισα την αλληλογραφία Χρήστου και Τ. Σ. Έλιοτ που αποκαλύπτει αρκετά για το χαρακτήρα του ποιητή...- έκτακτο παράρτημα του περιοδικού «Νέος Μουσικός Ελληνομνήμων», αφιερωμένο στον Γιάννη Χρήστου -«Γιάννης Χρήστου. Ένας Αλεξανδρινός συνθέτης»-, με επιλογή κειμένων Χάρη Ξανθουδάκη και Στέλλας Κουρμπανά η οποία υπογράφει και την επιμέλεια του παραρτήματος).

 

Ωδείο Αθηνών / Αμφιθέατρο «Ιωάννης Δεσποτόπουλος», 18 Οκτωβρίου 2023.