«Σαμψόν και Δαλιδά» του Καμίγ Σεν-Σανς, λιμπρέτο Φερντινάν Λεμέρ / Μουσική διεύθυνση: σερ Μαρκ Έλντερ. Σκηνοθεσία: Ντάρκο Τρέσνιακ. Σκηνοθεσία μετάδοσης: Γκάρι Χάλβορσον.
Γάζα, 1150 π.Χ. Οι Εβρέοι, σε μια πλατεία έξω απ’ τον ναό του Νταγκόν, θεού των Φιλιστέων οι οποίοι τους έχουν υποδουλώσει, απογοητευμένοι, παρακαλούν τον δικό τους το θεό, τον Ιεχοβά, να τους ανακουφίσει απ’ τα δεινά του ζυγού. Ανάμεσά τους, ο Σαμψόν προσπαθεί να τους ανεβάσει το ηθικό και να ενισχύσει την πίστη
τους. Ο Αβιμελέχ, ο ηγέτης των Φιλιστέων, τους προσβάλει διακηρύσσοντας την ανωτερότητα του Νταγκόν έναντι του Ιεχοβά «που τους έχει εγκαταλείψει». Ο Σαμψόν καλεί τους Εβρέους σ’ εξέγερση και σκοτώνει τον Αβιμελέχ. Ο Αρχιερέας του Νταγκόν τους καταριέται ενώ απεργάζεται συνωμοσία: πώς να χρησιμοποιήσει την ομορφιά της Δαλιδά αναζωπυρώνοντας έναν
παλιό πόθο του Σαμψόν, ώστε αυτή να καταφέρει ν’ αποσπάσει το μυστικό της ανίκητης δύναμής του. Όντως, η Δαλιδά, που εμφανίζεται ανάμεσα στις ιέρειες του Νταγκόν, δηλώνει ότι ο Σαμψόν της έχει κλέψει την καρδιά και τον καλεί στο σπίτι της. Ο Σαμψόν, παρά τις προειδοποιήσεις των συμπατριωτών του, δε θ’ αντέξει τον πειρασμό και θα πάει. Προηγουμένως, όμως, έχει πάει εκεί ο Αρχιερέας που ’χει υποσχεθεί στην Δαλιδά πλούτο αν καταφέρει να μάθει το μυστικό
του Σαμψόν. Αλλά εκείνη δε τον χρειάζεται τον πλούτο. Θα το κάνει μόνο για το θεό της και για να πάρει εκδίκηση, καθώς, στο μεταξύ, οι εξεγερμένοι Εβρέοι, με ηγέτη τον Σαμψόν, έχουν νικήσει τους Φιλιστέους. Όταν ο Σαμψόν έρχεται, τον παρασύρει και, εν μέσω καταιγίδας που μαίνεται και που τις βροντές της εκείνος θεωρεί προειδοποίηση του θεού του, ο διχασμένος άντρας τελικά υποκύπτει και της φανερώνει το μυστικό του: η δύναμή του κρύβεται στα μακριά μαλλιά του. Η Δαλιδά καλεί τους κρυμμένους φιλιστέους στρατιώτες που τον συλλαμβάνουν και τον τυφλώνουν. Ο Σαμψόν έχει προδοθεί. Με τα μαλλιά κομμένα πια, τυφλός και μ’ αλυσίδες δεμένος σ’ ένα μπουντρούμι, σέρνει ένα μαγκανοπήγαδο 
και προσεύχεται για το λαό του που νικήθηκε εξαιτίας του. Θέλει να θυσιάσει τον εαυτό του. Όταν τον φέρνουν στο ναό του Νταγκόν, όπου οι Φιλιστέοι γιορτάζουν τη νίκη τους με βακχικούς χορούς, και, τυφλό κι αδύναμο, τον προπηλακίζουν, με την Δαλιδά ανάμεσά τους, ο Σαμψόν προσεύχεται μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής
του στον Ιεχοβά να του δώσει πίσω τη δύναμή του και με μια υπεράνθρωπη προσπάθεια ρίχνει τους δυο βασικούς κίονες του ναού που καταρρέει συνθλίβοντας τον ίδιο «μετά των αλλοφύλων». Ο Γάλος Καμίγ(ι) Σεν-Σανς συνέθεσε -αν κι η αρχική σκέψη του ήταν να γράψει ορατόριο με το θέμα αυτό- την πιο δημοφιλή όπερά του «Σαμψόν και Δαλιδά» (1877) -απ’ τις τελευταίες του είδους
«grand opéra»- σε λιμπρέτο του Φερντινάν Λεμέρ που άντλησε απ’ το Κεφάλαιο 16 του Βιβλίου των Κριτών της Βίβλου αλλά σχεδιάζοντας έναν Σαμψόν λιγότερο υπερφυσικό, πιο ανθρώπινο, και επικεντρώνοντας στην Δαλιδά. Λιμπρέτο, βέβαια, με βιβλικό, και δη ερωτικό, θέμα εισπράττεται ως γραφικό σήμερα αλλά η
μουσική του Σεν-Σανς αντέχει ακόμα και μερικές άριές του-διαμάντια απ’ το έργο έχουν σημαδέψει την ιστορία της όπερας. Ο σέρβος σκηνοθέτης Ντάρκο Τρέσνιακ δεν απέφυγε την παγίδα. Ανέβασε μια εντελώς συμβατική παράσταση απευθυνόμενη στον μέσο αμερικανό θεατή της «Μετροπόλιταν Όπερα»: «πλούσια», χορταστική, εντυπωσιακή παραγωγή που θυμίζει εποχές Τζεφιρέλι -εποχές ξεπερασμένες πια. Επιπλέον, όμως, η παράσταση, με συναυτουργούς τον Αλεγκζάντερ Ντόντζ (σκηνικά, με κυριάρχα τα αραβικής έμπνευσης καφασωτά), την Λίντα Τσο (κοστούμια) και τον Ντόναλντ Χόλντερ (φωτισμοί), προοδευτικά διολισθαίνει στο κιτς. Αν η πρώτη πράξη, που ανοίγει πίσω από μια στρογγυλή αυλαία, είναι αισθητικά συμπαθητική, στη δεύτερη -όπου εμφανίζονται φτερά στρουθοκαμήλου να επιστέφουν το χορό της Δαλιδά- η κατάσταση επιδεινώνεται, για να βουτήξει η παράσταση ολοσούμπιτη στο κιτς στην τρίτη: οι Φιλιστέοι όλοι στα κόκκινα, όλοι με καρναβαλικά στέμματα στο κεφάλι, στη σκηνή, τιτανικών διαστάσεων, σκισμένο στα δυο, το άγαλμα του Νταγκόν, με γαλάζιους, αστραφτερούς βολβούς των ματιών ως από ταινία επιστημονικής φαντασίας, και -η χαριστική βολή- η χορογραφία του Όστιν ΜακΚόρμακ στην Bacchanale -το
Βακχικό-, με τους χορευτές-Φιλιστέους με τα κωλαράκια έξω, που με παρέπεμψε κατευθείαν στο παλιό «Δελφινάριο» και στα χορευτικά με Φώτη Μεταξόπουλο και Νάντια Φοντάνα. Θα μου πείτε πώς να χορογραφηθεί ένα ξεκάρφωτο στο έργο «Βακχικό». Θα σας απαντούσα: «λίγο πιο καλόγουστα». Ο σερ Μαρκ Έλντερ διηύθυνε την Ορχήστρα της «Μετροπόλιταν Όπερα» στο σωστό ύφος κι η Χορωδία της «Μετροπόλιταν» ήταν, όπως συνήθως,
πολύ καλή. Η Λετονή Ελίνα Γκαράντσα, με άριστες εμφανισιακές προδιαγραφές για το ρόλο της Δαλιδά και μ’ εξαίρετη φωνή μέτζο, αντεπεξέρχεται ικανοποιητικά. Το ίδιο κι ο ιταλικής καταγωγής, γεννημένος στην Γαλία, Ρομπέρτο Αλάνια που, χωρίς να βρίσκεται
στην πρώτη γραμμή των τενόρων, στην οποία τον πλασάρουν, διαθέτει μια πολύ καλή, ικανή για το ρόλο του Σαμψόν, φωνή. Το τραγούδι του, όμως, ήταν περισσότερο ιταλικού παρά γαλικού ύφους. Η περούκα, επίσης, που του έχουν βάλει δεν τον βοηθάει. Δυσάρεστης υφής το φωνητικό μέταλλο του γάλου μπασοβαρύτονου Λοράν Ναουρί που κάπως σαν να κοροϊδεύει αφ’ υψηλού το ρόλο του Αρχιερέα. Δε μ’ ενθουσίασε κι ο αζέρος βαρύτονος Ελτσίν Αζίζοφ (Αβιμελέχ) σ’ αντίθεση με τον ρόσο
μπάσο Ντμίτρι Μπελοσέλσκι (Γερο-Εβρέος). Είχα πάρει μια ιδέα απ’ το τρέιλερ αλλά ομολογώ ότι περίμενα κάτι καλύτερο. Ο Γκάρι Χάλβορσον, πάντως, που υπέγραφε τη σκηνοθεσία της απευθείας μετάδοσης, έπραξε το καλύτερο (Φωτογραφίες: 1,3,7 Ken Howard, 2,6,8,12 Sara Krulwich, 10 Jonathan Tichler).
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη», The Metropolitan Opera HD Live / Antenna Group, 21 Οκτωβρίου 2018.
No comments:
Post a Comment