«Ο Ορφανός Τζάο» του Τζιν Τζουνσιάν (διασκευή: Ου Τσινφέν) / Σκηνοθεσία: Ουάν Σιαογίν
Περίοδος της δυναστείας των Τζιν (265-420 μ.Χ.) κι η διαιρεμένη Κίνα ενώνεται για να διαμελιστεί και πάλι. Οι αυτοκράτορες, αν και πάντα θεωρούμενοι εκ Θεού, είναι ανίσχυροι κι η εξουσία περνάει σε τοπικούς ηγεμόνες. Ο πρωθυπουργός -και στρατηγός- Τουάν Γκου, προσωποποίηση του Κακού, μισεί και θέλει να εξοντώσει τον υπουργό Τζάο Ντουν. Και τα καταφέρνει -ερήμην του αυτοκράτορα: τον σκοτώνει, σκοτώνει 300 μέλη της οικογένειάς του που θέλει να τη ξεριζώσει, σκοτώνει -τότε αρχίζει το έργο- και τον Τζάο Σουό, γιο του Τζάο Ντουν αλλά δεν μπορεί να θίξει την έγκυο σύζυγό του Τζουάν Τζι, αυτοκρατορική
πριγκίπισσα, ως κόρη του εκ Θεού αυτοκράτορα. Στόχος του, το παιδί, όταν γεννηθεί: θέλει να ξεπαστρέψει και τον τελευταίο των Τζάο. Το παιδί γεννιέται, είναι αγόρι, ο Τουάν Γκου, επειδή είναι αμαρτία να σκοτώσει αναμάρτητο νεογέννητο, περιμένει να κλείσει
ένα μήνα ζωής ο Ορφανός Τζάο, όπως το ονομάζουν, αλλά η μητέρα του καταφέρνει, παρά την ισχυρή φρούρηση, να το φυγαδεύσει μέσω του γιατρού της οικογένειας Τσεν Γιν, με σκοπό ο γιατρός να το παραδώσει στον γέροντα Γκονσούν Τσουτζιό, τέως πρωθυπουργό, στενό φίλο της οικογένειας Τζάο, για να το μεγαλώσει. Πράγμα που το πετυχαίνει, μολονότι ο στρατηγός Χαν
Τζουέ, επικεφαλής της φρουράς, ανακαλύπτει, κατά την έξοδό του από το μέγαρο των Τζάο, στο καλάθι του το μωρό αλλά από συμπόνοια και σεβασμό στη γενιά τον Τζάο τον αφήνει να περάσει και μετά αυτοκτονεί γνωρίζοντας την τύχη που τον περιμένει. Ο Τουάν Γκου σκυλιάζει με τη φυγάδευση του μωρού και διακηρύσσει πως, αν δεν του το παραδώσουν, θα σκοτώσει όλα τα μωρά της πόλης που ’χουν την ίδια ηλικία μ’ αυτό -μια απόφαση ανάλογη του Ηρώδη. Ο γιατρός έχει ένα αγοράκι, νεογέννητο επίσης, που, αν συμβεί έτσι, θα πέσει
θύμα της οργής του Τουάν. Κι αποφασίζει -η φιλοσοφία του Κομφούκιου έχει πια εξαπλωθεί κι ο κομφουκιανισμός διδάσκει- να το θυσιάσει γλυτώνοντας τον Ορφανό Τζάο κι όλα τ’ άλλα μωρά της πόλης, σε συνεννόηση με τον γέροντα Γκονσούν: ανταλλάσσει το αγοράκι του με τον Ορφανό παραδίδοντάς το στον Γκονσούν και μετά τον «καταγγέλλει» ότι ανατρέφει το μωρό που ο Τουάν Γκου αναζητά. Ο Τουάν συντρίβει το μωρό -που δεν είναι το μωρό που αναζητά...- με τα χέρια του και σκοτώνει τον Γκονσούν Τουτζιό ενώ ο Τσεν Γι με τη γυναίκα του, κρατώντας το μυστικό, αποφασίζουν ν’
αναθρέψουν τον Ορφανό σαν παιδί τους με τ’ όνομα Τσεν Γου. Ο Τουάν Γκου, όμως, από ευγνωμοσύνη προς τον γιατρό που υποτίθεται ότι κατέδωσε τον Γκονσούν και το μωρό, καθώς δεν έχει παιδί, αποφασίζει -τραγική ειρωνεία...- να υιοθετήσει και ν’ αναθρέψει τον Ορφανό, εν αγνοία του ότι είναι το αντικείμενο του μίσους του, με, πλάι του, τους υποτιθέμενους
γονείς του οι οποίοι όχι μόνο πρέπει να κρύβουν το θρήνο τους για το σκοτωμένο αγόρι τους αλλά, επιπλέον, ο γιατρός είναι αναγκασμένος αδιαμαρτύρητα να υφίσταται την περιφρόνηση όλης την πόλης ως κατάπτυστος -όπως νομίζουν- προδότης. Όταν το αγόρι γίνει 16 χρόνων, ο γιατρός τού αποκαλύπτει το μυστικό: είναι ο Ορφανός Τζάο και πρέπει να πάρει εκδίκηση. Σ’ αυτό ωθεί τον έφηβο κι η πριγκίπισσα μητέρα του, όταν μαθαίνει πως ο γιος της ζει. Ο Τουάν Γκου, έχοντας χάσει πια τη δύναμή του, καθώς νέος αυτοκράτορας
έχει ανεβεί στο θρόνο, ελπίζει στη στήριξη του θετού γιου του. Αλλά αυτός έρχεται να του αποκαλύψει την ταυτότητά του και να τον σκοτώσει παίρνοντας πίσω το αίμα του πατέρα του. Και, κατόπιν, αναλαμβάνοντας την εξουσία στα χέρια του, διατάζει να σκοτώσουν κι όλους τους συγγενείς του Τουάν Γκου, τους υπηρέτες του, ακόμα και τα ζώα του, μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός των 300, ισοσταθμίζοντας τους 300 της γενιάς του που ο Τουάν Γκου εξόντωσε. Ένας νέος τύραννος έχει γεννηθεί, προς απελπισία του γιατρού Τσεν Γιν που
έσωσε τον Ορφανό θυσιάζοντας το παιδί του. Η ιστορία αυτή εμφανίστηκε στην Κίνα τον 6ο π.Χ. αιώνα περίπου, κατά τη διάρκεια της Περιόδου της Άνοιξης και του Φθινοπώρου (722-481 π.Χ.) της δυναστείας των Τζόου (1028-256/249 π.Χ). Διατηρήθηκε ως ιστορική αφήγηση σε πρόζα μέχρι τον 13ο μ.Χ. αιώνα
και τη δυναστεία των Μογγόλων Γιουάν (1280-1367), οπότε και σχηματοποιήθηκε, με τον τίτλο «Η μεγάλη εκδίκηση του Ορφανού Τζάο», σ’ έργο θεατρικό που αποδίδεται στον Τζιν Τζουνσιάν, κατατάσσεται στο είδος ζαζού -έργο με διαλόγους σε πρόζα και με τραγούδια- κι αντλεί από ένα κεφάλαιο των «Αρχείων του Μεγάλου Ιστορικού», μνημειώδους ιστορίας 2500 χρόνων της αρχαίας Κίνας, η οποία
άρχισε να γράφεται απ’ τον Σίμα Ταν στο τέλος του 2ου π.Χ. αιώνα -επί δυναστείας των Χαν- κι ολοκληρώθηκε απ’ τον γιο του Σίμα Τσγιέν γύρω στο 98 π.Χ. -άρα το έργο βασίζεται σε γεγονότα πραγματικά. Στη συνέχεια, γνώρισε πολλές διασκευές, πήρε τη μορφή όπερας -με την κινέζικη έννοια του όρου που πόρρω απέχει απ’ τη δυτική- και μια απ’ τις διασκευές αυτές που υπογράφει ο σύγχρονος κινέζος συγγραφέας Ου Τσινφέν παρουσιάζεται τώρα στην Ελλάδα, σε μετάφραση Λι Τσενγκουέι και Σου Τζιν, που την
έχει επιμεληθεί, σε στρωτά, καλά ελληνικά, η Σοφία Καψούρου. Έργο εκ πρώτης όψεως απλοϊκό για τον δυτικό θεατή, σαν βίαιο παραμύθι, που κρύβει, όμως, φιλοσοφικές αλήθειες γύρω απ’ τα θέματα δικαιοσύνη, ηθική, καλοσύνη, συγχώρεση, μίσος, εκδίκηση, μοναξιά... ανέβηκε απ’ τον κινέζο σκηνοθέτη Ουάν Σιαογίν, καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου της Κίνας στο Πεκίνο -συνεργάτες σκηνοθέτες, ο Στρατής Πανούριος κι ο Γιάννης Παναγόπουλος και δραματολόγος της παράστασης η Έρι Κύργια-, σε δίγλωσση παράσταση. Με γνώση και προσοχή στην κάθε λεπτομέρεια της mise en place: είσοδοι, έξοδοι, σχηματισμοί, θέσεις των ηθοποιών, κίνηση, μετωπική παράθεση, Χορός με μάσκες (της Σεν Μιάο που έχει επιμεληθεί και το μακιγιάζ)... -μια άψογη γεωμετρία. Και με μια συναρπαστική αισθητική, όπου η λιτότητα κι η διακριτικότητα συναντούν το υψηλό γούστο: το σκηνικό με το βασικό πατάρι, τα πέριξ σπετσάτα και τα απλά σκηνικά αντικείμενα του Λιό Κεντόν και τα υπέροχα κοστούμια της Τζάο Γιεν -σε παλ, «ήρεμα» χρώματα, όλα- συνθέτουν μια αυστηρή αλλά γοητευτική, ποιητική παράσταση στην οποία βάζουν αποφασιστικά κι ευεργετικά το χεράκι τους ο Αλέκος Αναστασίου με τους έξοχους φωτισμούς του κι ο επί σκηνής μουσικός Ιάκωβος Παυλόπουλος που ’χει την επιβλητική μουσική επιμέλεια ενώ η φωνητική επεξεργασία κι η μουσική διδασκαλία είναι της Μελίνας Παιονίδου. Οι σκηνές των θανάτων με τα κόκκινα πέπλα που πέφτουν, υπέροχες. Όμως, μια παράσταση είναι πρώτα οι ηθοποιοί. Και σε μια δίγλωσση παράσταση είναι δύσκολο να επιτευχθούν οι ισορροπίες. Ο Χόου Γιενσόν, ο κινέζος γιατρός Τσεν Γιν, γνώστης
των κωδίκων του θεάτρου αυτού, στην παράσταση επιδεικνύει μια εντυπωσιακή, απαράμιλλη, συναρπαστική δεξιοτεχνία -από αύριο αντικαθίσταται, όπως προβλεπόταν, απ’ τον Στρατή Πανούριο. Εξαιρετική η ενέργεια που εκλύει κι η επίσης Κινέζα Ου Φενσιά στον επώνυμο ρόλο του Ορφανού Τζάο/Τσεν Γου. Αλλά οι έλληνες ηθοποιοί του Εθνικού που τους πλαισιώνουν -πολλοί, ηθοποιοί ικανότατοι- μοιάζουν, αν και φιλότιμα ακολουθούν, αμήχανοι κι αδύναμοι και, κυρίως, άδετοι -μια διανομή ετερογενής: Θανάσης Ακοκκαλίδης, Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Γιώργος Ζυγούρης, Σταύρος Καραγιάννης, Γιασεμί Κηλαηδόνη, Ελίτα Κουνάδη (Πριγκίπισσα Τζουάν Τζι), Λήδα Κουτσοδασκάλου, Δαυίδ Μαλτέζε (Γκονσούν Τσουτζιό), Τζίνη Παπαδοπούλου (Τσεν Ουάν, Σύζυγος του Τσεν Γιν), Τάσος Πυργιέρης, Δήμητρα Χαριτοπούλου, Βαγγέλης Ψωμάς, με πιο αδύναμο τον Θανάση Σαράντο (Τουάν Γκου) που ’χει και προβλήματα στην εκφορά του λόγου του. Μια ποιητικότατη αλλά ανολοκλήρωτη, κατά τη γνώμη μου, παράσταση.
(Σφαιρικά ενημερωτικό, χωρίς να πλατειάζει, το πρόγραμμα της παράστασης -υπεύθυνη Μαρία Καρανάνου, επιμέλεια ύλης Έρι Κύργια. Έκπληξη, το διαφωτιστικό, πολύ καλά ενημερωμένο κείμενο «Το χρέος και το ηθικό αδιέξοδο» του γενικού προξένου της Ελλάδας στην Σανγκχάι Βασίλη Ξηρού. Παράλληλα, κυκλοφορεί, απ’ τις -πάντα προσεγμένες- Εκδόσεις Σοκόλη, στη Σειρά «Παγκόσμιο Θέατρο», η μετάφραση του έργου για την παράσταση, με πρόλογο -πιο προσωπικό απ’ όσο χρειαζόταν- της Σοφίας Καψούρου που ’χε την επιμέλεια της μετάφρασης.
Προβληματικοί οι υπέρτιτλοι της παράστασης: δυσδιάκριτοι λόγω έλλειψης φωτεινότητας, ενώ, καθώς προβάλλονται τόσο ψηλά, στην κορυφή της μπούκας, υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν αυχενικό συνδρομο στους θεατές της πλατείας... Να βρεθεί γρήγορα λύση! Προς το παρόν, προτιμήστε τον εξώστη).
Κτίριο Τσίλερ / Κεντρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο και Εθνικό Θέατρο της Λαΐκής Δημοκρατίας της Κίνας στο Πεκίνο, 23 Νοεμβρίου 2018.
No comments:
Post a Comment