Στο Φτερό / Ο ρατσισμός της διπλανής πόρτας

«Ορφανά» του Ντένις Κέλι / Σκηνοθεσία: Τάκης Τζαμαργιάς 

Οι γονείς τους κάηκαν σε μια πυρκαγιά και τ’ άφησαν ορφανά. Η Έλεν κι ο Λίαμ μεγάλωσαν μόνα τους, από σπίτι σε σπίτι, με τη μεγαλύτερη Έλεν να παίζει το ρόλο της μάνας για τον μικρότερο Λίαμ που, έκτοτε, είναι προσκολλημένος στην αδελφή του. Πολύ 

σκληρά παιδικά χρόνια. Ο Λίαμ τα κουβαλάει: απροσάρμοστος, στο σχολείο έχει χτυπήσει χωρίς λόγο ένα φίλο του, γυρίζει στους δρόμους, έχει μπλέξει μ’ ένα επικίνδυνο ρεμάλι, ρατσιστή, φασίστα που φαίνεται πως τον επηρεάζει άσχημα... Εκείνη, πάντως, έχει βρει (;) την ευτυχία πλάι στον Ντάνι, έναν αστό μ’ ανοιχτό -έτσι φαίνεται, τουλάχιστον...-, φιλελεύθερο, προοδευτικό μυαλό: ένα φαινομενικά 

πετυχημένο ζευγάρι, μ’ ένα αγοράκι. Το δείπνο τους έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα: η Έλεν έμαθε πως είναι έγκυος στο δεύτερο παιδί τους, έχουν αφήσει το γιο τους στη γιαγιά και κάθονται να δειπνήσουν 

τετ-α-τετ -το γιορτάζουν. Αλλά η πόρτα τους ανοίγει με πάταγο κι ο Λίαμ εισβάλει με τα ρούχα ματωμένα. Το χαρούμενο δείπνο διακόπτεται. Τι του ’χει συμβεί; Βρήκε, λέει, στο δρόμο μαχαιρωμένο κι αναίσθητο ένα νέο και προσπάθησε να τον βοηθήσει αλλά εκείνος συνήλθε και σηκώθηκε κι έφυγε τρέχοντας. Πώς είναι δυνατόν; Κάτι άλλο τρέχει; Ο νομοταγής Ντάνι θέλει να τηλεφωνήσει στην 
αστυνομία, η Έλεν τον αποτρέπει: ο -οπωσδήποτε διαταραγμένος- Λίαμ, έχει λερωμένο ποινικό μητρώο, θα τον μπλέξουν -η αδελφή του ακόμα τον νοιάζεται και τον προστατεύει. Ο Λίαμ, όμως, είναι ήδη μπλεγμένος, όπως αποδεικνύεται. Τα αλλεπάλληλα ψέματά του σιγά-σιγά αποκαλύπτονται -σαν κρεμμύδι που το καθαρίζεις. Τον, άγνωστό του, «μαχαιρωμένο νέο», 

που ’ναι ένας πακιστανός οικογενειάρχης, δεν πήγε να τον βοηθήσει αλλά αναίτια του επιτέθηκε ο ίδιος -γιατί ήταν Πακιστανός...- κι ο ίδιος είναι που τον μαχαίρωσε. Κι όχι μόνον αυτό. Τον έχει κλείσει, ενώ αιμορραγεί, δεμένο, σε μια αποθήκη του φασίστα φίλου του. Κάτι πρέπει να κάνουν. Πρέπει να σώσουν τον άνθρωπο αλλά να σώσουν και τον Λίαμ. Συγκρούονται, η Έλεν, αφού ψάχνει δικαιολογίες -«οι ‘ξένοι’ της γειτονιάς τους την πειράζουν χυδαία όταν βγαίνει έξω», «Ασιάτες 

έχουν επιτεθεί στον Ντάνι», «πρέπει να φύγουν απ’ τη γειτονιά αυτή γιατί είναι επικίνδυνη»…-προσπαθεί να πείσει τον άντρα της να πάει στην αποθήκη για να ελευθερώσει τον Πακιστανό, 

φορώντας κουκούλα για να μην τον αναγνωρίσει, αλλά αφού τον πείσει με κάθε τρόπο, να μην καταγγείλει τον Λίαμ -είναι πάντα πολύ δεμένη μαζί του, είναι «η οικογένειά τους». Ο Ντάνι αρνείται με φρίκη. Αλλά, τελικά, τα επιχειρήματα της Έλεν θα τον πείσουν. 

Η φιλελεύθερη νοοτροπία του πάει περίπατο. Πηγαίνει στην αποθήκη, απειλεί τον Πακιστανό ότι θα κάνει κακό στη οικογένειά του αν μιλήσει και τον βασανίζει μάλιστα πριν τον αφήσει ελεύθερο. Όταν γυρίσει σπίτι του θα συνειδητοποιήσει τι διέπραξε. Και θα ζητήσει απ’ την Έλεν, η οποία διώχνει απ’ το σπίτι τον Λίαμ, να κάνει έκτρωση. Πώς να μεγαλώσει ένα ακόμα παιδάκι σ’ αυτόν τον κόσμο, μ’ αυτούς τους γονείς; Η αγία οικογένεια έχασε την αγιότητά της και διαλύεται. Ο 
Βρετανός Ντένις Κέλι, με ιρλανδικές ρίζες, στα «Ορφανά» του (2009) θίγει καίρια προβλήματα που ’χουν προ πολλού γίνει και δικά μας -τι σημαίνει μετανάστης, τι σημαίνει ρατσισμός, τι σημαίνει προοδευτικός, μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου, αστός...- χωρίς να μπατάρει τη βάρκα προς εύκολα κηρύγματα: τα τρία πρόσωπά του είναι ένοχα αλλά πίσω απ’ το μαύρο υπάρχουν κι οι αποχρώσεις -τα ελαφρυντικά, οι δικαιολογίες, το παρελθόν... Τους καταδικάζει τους ήρωές του αλλά όχι χωρίς να ανασκαλέψει την ψυχολογία τους. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στα «Ορφανά» βρήκα

να ’ναι η διαδικασία φασιστικοποίησης του ζευγαριού των αστών και πόσο, τελικά, εύκολη είναι, πόσο γόνιμο είναι το έδαφος... Το έργο του Κέλι είναι σφιχτό, δεν πλατειάζει, δε φλυαρεί, οι ψιλοκεντημένοι νατουραλίστικοι διάλογοί του, που ’ναι γραμμένοι με την τεχνική της επικάλυψης, προϋποθέτουν μάστορα της γραφής. Βεβαίως στα «Ορφανά» ανιχνεύεται πρώιμος Πίντερ -κυρίως-, Μάμετ, 

ΜακΝτόνα... Αλλά οι επιδράσεις αυτές, καλά χωνεμένες, δημιουργούν ένα προσωπικό ύφος. Πάνω στο ύφος αυτό προσεκτικά δούλεψε με τους ηθοποιούς του ο Τάκης Τζαμαργιάς. Αυτοί οι επικαλυπτόμενοι διάλογοι, στη θεατρικότατη μετάφραση της Κοραλίας Σωτηριάδου, έχουν δουλευτεί εξαντλητικά για να προκύψει το καλό αποτέλεσμα, οι ρυθμοί επίσης, ενώ η κλειστοφοβική ατμόσφαιρα είναι πειστική παρά την ακατάλληλη, κατά τη γνώμη μου, για το έργο αυτό, αίθουσα όπου παίζεται κι η οποία μειώνει τις εντυπώσεις -η παράσταση μοιάζει φυτευτή εκεί. Το εξαιρετικό, κεκλιμένο -ο κόσμος γέρνει, 

γκρεμίζεται...-, λιτό -αλλά και πρακτικό για την ορατότητα του κοινού στον συγκεκριμένο χώρο- σκηνικό του Εδουάρδου Γεωργίου, καλά φωτισμένο απ’ τον Στράτο Κουτράκη, τα σωστά κοστούμια του Γεωργίου, οι μουσικές του Γιώργου Χριστιανάκη, η κίνηση της Φρόσως Κορρού βοηθούν ουσιαστικά. Βέβαια, το αποτέλεσμα, κατά τη γνώμη μου, δεν απογειώνεται. Ο Χρίστος Στυλιανού είναι ένας ταλαντούχος, πολύ σωστός, πολύ επιμελής, πολύ δουλευταράς, όπως, φαίνεται, ηθοποιός, πιάνει το χαρακτήρα του Ντάνι αλλά δεν έχει τη λάμψη, τη δύναμη, τη στιβαρότητα να τον εκτινάξει -δε βγάζει δειλία, μια μιζέρια, βγάζει. Βρήκα πολύ σωστή  αλλά 

χωρίς κάτι το ιδιαίτερο την Ελένη Θυμιοπούλου. Ο νεαρός Χρήστος Διαμαντούδης είναι ο πιο ερεθιστικός υποκριτικά απ’ τους τρεις τους -αυθεντικός Λίαμ. Φαίνεται να διαθέτει, πέρα απ’ την εμφάνιση, σημαντικές ικανότητες, θα ’θελα, όμως, να τον δω και σ’ άλλους ρόλους για να καταλήξω και να πειστώ ότι εδώ δεν κάνει, απλώς, ένα ρόλο που του πάει γάντι (Φωτογραφίες: Τάσος Θώμογλου).

(Το πρόγραμμα της παράστασης -επιμέλεια έκδοσης: Αιμιλία Καρακόκκινου- απλώς συμπαθητικό. Αλλά, επιτέλους, ας μάθουμε στην Ελλάδα -συνέχεια το διαβάζω- ότι το «book» στα μιούζικαλ δε μεταφράζεται σε «βιβλίο» -είναι λογικό;- αλλά σε «λιμπρέτο» ή, έστω, σε «κείμενο»...).

Θεσσαλονίκη, Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών / Φουαγιέ, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, 12 Οκτωβρίου 2018.