Στο Φτερό / «Θυσία» μεσ’ στα κέφια

«Η θυσία του Αβραάμ» του Βιτσέντζου Κορνάρου (;) / Σκηνοθεσία: Ηλίας Μαλανδρής 

Αμφισβητείται η πατρότητά του -είναι ή δεν είναι γραμμένο απ’ τον Βιτσέντζο Κορνάρο; Αμφισβητείται η χρονολόγησή του -χαλαρά η συγγραφή του τοποθετείται μεταξύ 1586 και 1635. 
Αμφισβητείται ακόμα κι αν είναι γραμμένο ως έργο θεατρικό -θρησκευτικό δράμα-, καθώς το παλαιότερο σωζόμενο χειρόγραφο δε χωρίζει το έργο σε πράξεις αλλά παραδίδει ενιαίο κείμενο. Πάντως, είναι γνωστό το πρότυπο της «Θυσίας του Αβραάμ»: «Ο Ισαάκ» του Ιταλού Λουίτζι Γκρότο -στην βενετοκρατούμενη Κρήτη της Αναγέννησης ήταν μεγάλη η επίδραση των ιταλικών γραμμάτων και συνετέλεσε στη γέννηση της κρητικής λογοτεχνίας που άκμασε την εποχή αυτή. Το έργο είναι απομίμηση, ως προς την πλοκή, του ιταλικού -ο Θεός, κατά το βιβλικό επεισόδιο, δίνει, με άγγελο, εντολή στον Αβραάμ να θυσιάσει τον Ισαάκ, το μοναχογιό που τόσο δύσκολα απέκτησε στα γεράματα, ο Αβραάμ, με ταραχή, υπακούει, με δυσκολία πείθει και τη σύζυγό του Σάρα για το αναγκαίο της θυσίας κι ανεβαίνει, μ’ ένα πρόσχημα, μαζί με το παιδί, στο βουνό όπου του  αποκαλύπτει 

την αλήθεια κι ετοιμάζεται να το θυσιάσει, παρά τις ικεσίες του, αλλά την τελευταία στιγμή ο Θεός στέλνει τον άγγελο ο οποίος βάζει ένα αρνάκι στη θέση τού προς θυσία Ισαάκ που γυρίζει, μαζί με τον πατέρα του στο σπίτι τους και στη θρηνούσα μάνα του- αλλά ο κρητικός ποιητής έχει κάνει αλλαγές. Εκείνο που δεν 

αμφισβητείται είναι η ποιότητα του ομοιοκατάληκτου ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου στον οποίο είναι γραμμένο το έργο -στίχου που αναδίνει μια σπάνια μουσικότητα. Ο Ηλίας Μαλανδρής που σκηνοθέτησε την «Θυσία» παρέβλεψε το βασικό αυτό στοιχείο. Βασισμένος στην υπόθεση ότι το συγκεκριμένο κείμενο ποτέ δεν παραστάθηκε στην εποχή του αλλά παρέμεινε ένα λαοφιλές ανάγνωσμα που, πιθανόν, να το

αφηγούνταν και να το τραγουδούσαν σε πανηγύρια, έστησε κάτι σαν πανηγύρι με φιλολογικό περιτύλιγμα. Παραγέμισε την παράστασή του με ό,τι μπορείτε να φανταστείτε: μικρή σκηνή με μπούκα στο κέντρο της σκηνής του Ηρωδείου, όπου ο καλός ηθοποιός Λευτέρης Ελευθεριάδης κραύγαζε, τελαλούσε στα ιταλικά (!) και με κάθε υπερβολή, αποσπάσματα απ’ τον «Ισαάκ» του Γκρότο -τη μήτρα του κρητικού έργου-, σε μετάφραση Σωτήρη Τσιμπίδα, που μου άφησε την εντύπωση της εκ του προχείρου, με υπέρτιτλους ανορθόγραφους που ’τρεχαν άτακτα, με κρητικές μουσικές και πλήθος τραγούδια που συνυπέγραφαν ο όχι σε ιδιαίτερη φόρμα Χρήστος Λεοντής κι ο Μιχάλης Παπαγγελής, με λυράρη -τον νεαρό Ηλία Τουσούνη- και με τον Ψαραντώνη να γρυλίζει κολλημένος στο μικρόφωνο   χωρίς 

ν’ ακουστεί ούτε λέξη, με χορωδία βυζαντινής (!) μουσικής -τους «Τέττιξ»- και τον ψάλτη Χρήστο Ναούμ, εξαιρετικούς αλλά 

εντελώς περιττούς, με κρητικό παραδοσιακό χορευτικό συγκρότημα -τους «Δικταίους Καστρηνούς»- που άνοιξε κι έκλεισε, σε χορογραφία Γιώργου Φραγκάκη, μέσα στο κέφι, την 

παράσταση με λεβέντικους χορούς στη σκηνή και, στο τέλος, στην ορχήστρα, μ’ ένα πρόχειρο, κακότεχνο σκηνικό της Άννας Μαχαιριανάκη και εκ των ενόντων φωτισμούς του Γιώργου Χαραλάμπους. Ολ’ αυτά, που, με τίποτα, δε δένονταν μεταξύ τους -ειδικά τα ιταλικά αποσπάσματα...- αραίωσαν εντελώς το κείμενο -το οποίο, τελικά, μέσα, προφανώς, στο πνεύμα της αφήγησης δεν παίχτηκε αλλά διαβάστηκε- και διέσπασαν, κατέστρεψαν τη

μουσικότητα του στίχου. Αν προσθέσετε τον άθλιο ήχο που εξόγκωνε και παραμόρφωνε τις φωνές... Απ’ τους ηθοποιούς η σπουδαία Δέσποινα Μπεμπεδέλη δε βρέθηκε σε καλή μέρα -ένοιωθα να μιμείται τη συγκίνηση αλλά να μην είναι συγκινημένη. Ο Γρηγόρης Βαλτινός διάβασε, με το κύρος που διακρίνει την παρουσία και το λόγο του, τον πρόλογο αλλά τα τραγούδια του τα
βρήκα, επίσης, εντελώς περιττά. Ικανοποιητικοί στις αναγνώσεις τους οι υπόλοιποι ηθοποιοί -ξεχώρισα την Χριστιάνα Μαντζουράνη. Ο νεαρός Γρηγόρης Φρέσκος, όπως του ζητήθηκε,

τραγούδησε -με φωνή κρυστάλλινη- τον Ισαάκ. Με την πείρα τους, οι μουσικοί κι εξαιρετική φωνή η Νίκη Ξυλούρη που τραγούδησε τον Άγγελο. Την τουρλού-τουρλού παράσταση -που επιμήκυνε το έργο σε μια ώρα και 40 λεπτά- έσωσε ο Νικήτας Τσακίρογλου: ακμαιότατος, με την υπέροχη φωνή του, τον δουλεμένο λόγο του και το μέγεθος και την πείρα του, ερμήνευσε -έστω διαβαστά- τον 
Αβραάμ αποδεικνύοντας, σε μένα, τουλάχιστον, άλλη μια φορά ότι είναι ο κορυφαίος γκραν ρολίστας που διαθέτουμε.

Ωδείο Ηρώδη του Αττικού, 7 Οκτωβρίου 2018.