Στο Φτερό / Και μοσχοβόλησε ο ντουνιάς ρεμπέτικο λιβάνι... ή Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ζωντανός και καλά και ζει στην Αθήνα

«Τα τραγούδια της αμαρτίας»-«Κοινός βίος»-«Παίδες επί Κολωνώ» του Μάνου Χατζιδάκι / Σκηνοθετική επιμέλεια: Γιάννης Σκουρλέτης/«bijoux de kant».  

Ο Κύκλος «Μάνος Χατζιδάκις» -που την καλλιτεχνική επιμέλειά του έχει ο Γιώργος Χατζιδάκις-, στην «Λυρική Σκηνή», συνεχίζεται με τους καλύτερους οιωνούς: χαλαρά, ώστε κάθε συναυλία να προετοιμάζεται με τον αρτιότερο τρόπο, εξελισσόμενος, χωρίς να επαναλαμβάνεται -κάθε συναυλία διαφορετική, κάθε συναυλία και μια έκπληξη. Κι ως προς τα ποικίλα έργα που επιλέγονται να παρουσιαστούν -άλλα πασίγνωστα, σε καινούργιες εκτελέσεις, άλλα άγνωστα ή σχεδόν άγνωστα- κι ως προς τον τρόπο παρουσίασής τους. Η τρίτη συναυλία για φέτος, δεύτερη χρονιά του προγραμματισμένου σε βάθος τριετίας Κύκλου, έχει, μεσ’ από έργα ημιτελή κι άγνωστα ευρύτερα, έναν ομοερωτικό άξονα. Με την έννοια που ο Μάνος Χατζιδάκις κι ο κύκλος του, η γενιά του έδιναν στον ομοερωτισμό: όπου οι σιδεράδες κι οι επί πληρωμή 

φαντάροι αποκτούσαν διαστάσεις ποιητικές και γίνονταν πίνακες απ’ τον Τσαρούχη και στίχοι απ’ τον Χριστιανόπουλο, όπου η μυρωδιά του ιδρώτα των λαϊκών εραστών και του χασισιού ήταν σύμμεικτες με τις φινετσάτες αισθήσεις των διανοουμένων. Η βραδιά ανοίγει με «Τα τραγούδια της αμαρτίας» (1992) -εισαγωγή για σόλο πιάνο και δεκάξι τραγούδια, τα δεκαπέντε πάνω σε ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, ένα σε ποίημα του Γιώργου Χρονά. Τα ποιήματα του Χριστιανόπουλου, άνισα -μερικά συγκλονιστικά, όπως το «Ενός λεπτού σιγή», άλλα αφελή κι άτεχνα, μ’ απλοϊκές ρίμες τύπου συστολή-στολή, απόκοσμος-υπόκοσμος-, έχουν μετουσιωθεί απ’ τον Χατζιδάκι, που απέσταξε το γενικό πνεύμα τους σε μουσικές λεπταίσθητες οι οποίες απαιτούν και λεπταίσθητη φωνή. Είναι κρίμα που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει και να ενορχηστρώσει τον Κύκλο αυτό ο οποίος κυκλοφόρησε σε δίσκο, στη μορφή για φωνή και πιάνο, το 1996, μετά το θάνατό του. Στη συναυλία, αυτή η μορφή έχει επιλεγεί: κι 

ο Πάρις Κιμιωνής που επελέγη να τραγουδήσει «Τα τραγούδια της αμαρτίας» είναι μια φωνή έξοχη, σα γεννημένη με τα ηχοχρώματα που τα συγκεκριμένα τραγούδια ζητούν, εντελώς στο πνεύμα του συνθέτη: επιλογή καίρια! Με τον Τίτο Γουβέλη να συνοδεύει στο πιάνο παράγουν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα. Στα τέσσερα τραγούδια του, επίσης ανολοκλήρωτου, κύκλου «Κοινός 

βίος» (1976-1977), σε ποίηση Γιώργου Χρονά, που ’χουν περιληφθεί στον, επίσης μεταθανάτιο, δίσκο «Μάνος Χατζιδάκις 2000 μ.Χ.» (1999), έρχεται η σειρά του Αλκίνοου Ιωαννίδη. Τραγουδιστής παλλόμενος, ερμηνευτής εκφραστικός -μην ξεχνάμε το σύντομο αλλά καίριο πέρασμά του απ’ το θέατρο που σπούδασε αλλά δυστυχώς δε συνέχισε-, με φωνή διάφανη, απόλυτα ταιριαστή με τη 

μουσική του Χατζιδάκι, μεταφέρει όλη την ευαισθησία των τραγουδιών αυτών συνοδευόμενος από ένα μικρό, καλά συντονισμένο μουσικό σύνολο. Οι ίδιοι -τραγουδιστής και μουσικό σύνολο- κλείνουν τη βραδιά με τον Κύκλο «Παίδες επί Κολωνώ» (1977-1978) -κι αυτός ημιτελής και «ρευστής» σύνθεσης. Ποτέ δε δισκογραφήθηκε ως αυτοτελής, έξι συν ένα -συνολικά επτά- τραγούδια του έχουν περιληφθεί, ανάμεσα σ’ άλλα, σε δυο διαφορετικούς δίσκους αλλά εδώ παρουσιάζονται δώδεκα. Οι στίχοι -Νίκος Γκάτσος, Μιχάλης Μπουρμπούλης, Αγαθή Δημητρούκα κι ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις-, πολύ υψηλού επιπέδου όλοι, έχουν οδηγήσει σ’ ένα δυνατό μουσικό αποτέλεσμα, 

με ισχυρή την παρουσία του μπουζουκιού, όπου η αρχαιότητα με τον Οιδίποδα και την Αντιγόνη στον Κολωνό, το Βυζάντιο, η ορθοδοξία κι οι ρεμπέτες -«και μοσχοβόλησε ο ντουνιάς ρεμπέτικο λιβάνι» λένε δυο στίχοι του Μιχάλη Μπουρμπούλη στα «Βράδια της Σαρακοστής»- σμίγουν, συγκεράζονται -ιδού η Ελλάδα του Μάνου Χατζιδάκι. Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, το μουσικό σύνολο και το φωνητικό σύνολο με τις μνήμες βυζαντινής μουσικής προσφέρουν την καλύτερη στιγμή της βραδιάς -κι ας μην ακούστηκαν κάποιοι στίχοι. Πολλές, προφανώς, οι οφειλές στον Λευτέρη Μιχαλόπουλο που υπογράφει την dictée κι είχε την επιμέλεια και την οργάνωση του μουσικού υλικού. Βέβαια, η συναυλία δε θα ’χε το ίδιο αποτέλεσμα, αν δε συνοδευόταν, δεν υπογραμμιζόταν, δεν εκφραζόταν και σκηνικά με τον τρόπο που συνοδεύεται. Με τον πιο διακριτικό τρόπο. Ο Γιάννης Σκουρλέτης των «bijoux de kant», που, προφανώς, έχει μια αισθητική απόλυτα συμβατή μ’ αυτά τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι και που ’χει τη σκηνοθετική επιμέλεια, οργάνωσε ένα σκηνικό δρώμενο μ’ έντεκα νεαρούς χορευτές της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της Εθνικής Λυρικής Σκηνής -δέκα αγόρια στα μαύρα κι από κάποιο σημείο γυμνά απ’ τη μέση και πάνω κι ένα κορίτσι που χορεύει μαγευτικά- οι οποίοι περιβάλλουν ένα ασπρόμαυρο, 

απόλυτα ταιριασμένο δίδυμο -τον έξοχο, κομμένο και ραμμένο για την περίπτωση, απ’ την χιπ χοπ προερχόμενο αλλά με μεγάλη γκάμα, Άγγελο Αποστολίδη (Fuerza Negra) και τον εκφραστικότατο, εξαίρετο ηθοποιό Ντένη Μακρή. Μια χορογραφία ελεύθερη -ή και ακινησίες- που εικονοποιεί τα τραγούδια χωρίς ποτέ να τα φτηναίνει ή να τα καπελώνει, ευαίσθητη, με πολύ ελαφρές, λεπτές πινελιές, στο ημίφως -σαν εικόνες, σαν απόμακρα οράματα που γεννούν τα τραγούδια. Η λιτή σκηνογραφική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη των «bijoux de kant» -μια γιρλάντα με σβηστά χρωματιστά λαμπιόνια πάνω απ’ την εξέδρα των μουσικών και πάγκοι από λευκό ξύλο στο πάτωμα της σκηνής, για τους χορευτές- ενισχύει αυτή την αίσθηση Τσαρούχη που επιδιώκει η παράσταση. Κι ένα συγκινητικό φινάλε: τα φώτα χαμηλώνουν, στην οθόνη, μια ωραία, νεανική φωτογραφία του Μάνου Χατζιδάκι κι η φωνή του. Σ’ έναν πρόωρο αποχαιρετισμό, ηχογράφηση του 1977, απ’ τον μεταθανάτιο δίσκο «Μάνος Χατζιδάκις 2000 μ.Χ.»: «Παίδες». Η συγκίνηση στο κόκκινο. Για 

να παραφράσω τον τίτλο ενός αμερικάνικου τζούκμπόξ μιούζικαλ του 1968, μ’ άξονα τα τραγούδια του Ζακ Μπρελ, «Jacques Brel Is Alive and Well and Living in Paris» («Ο Ζακ Μπρελ είναι ζωντανός και καλά και ζει στο Παρίσι»»), ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ζωντανός και καλά και ζει στην Αθήνα. Μια βραδιά αξέχαστη. Παίδες, προλαβαίνετε να την απολαύσετε και σήμερα (Φωτογραφίες: Δημήτρης Σακαλάκης).

(Το έντυπο πρόγραμμα -συνολικό για τις φετινές συναυλίες του Κύκλου -επιμέλεια ύλης Σοφία Κομποτιάτη-, πληρέστατο).

Εθνική Λυρική Σκηνή / «Εναλλακτική Σκηνή», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», Κύκλος «Μάνος Χατζιδάκις», 13 Ιανουαρίου 2019.