Το μυστήριο με τα (ελευσίνια) «Μυστήρια»

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια...131

 

Νομίζω πως ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, ως γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής, μαζί με τους συνεργάτες του -εντυπωσιακό και ενθαρρυντικό ότι η πλειονότητα είναι γυναίκες-, σταθερά και καλά βαδίζει στη σύνθεση του προγράμματος της «2023 Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης» -με γνώση και γούστο. Δυο εκδηλώσεις παρακολούθησα, μόνον, από πέρσι τον Ιούνιο -τους έξοχους σολωμικούς«Ελεύθερους πολιορκημένους» της Ελένης Ευθυμίου και την πολύ ενδιαφέρουσα χορογραφία του Χεσούς Ρούμπιο Γκάμο «Gran Bolero», τελευταία παράσταση του Φεστιβάλ Χορού «Spring Forward» που φέτος φιλοξενήθηκε στην Ελευσίνα- αλλά ενημερώνομαι και εκτιμώ αυτά που γίνονται ευελπιστώντας για ένα καλό, στο σύνολό του, κι ελκυστικό πρόγραμμα για το 2023, το κύριο έτος της διοργάνωσης. Και να μη βάλουν τρικλοποδιές, όπως συνηθίζεται στις περιπτώσεις αυτές..., στον Μιχαήλ Μαρμαρινό.

Μια απορία έχω μόνο. Ξεκίνησα με το «Μυστήριο» (όπως, έξυπνα, χαρακτηρίζονται, ως εκ των Ελευσινίων Μυστηρίων, οι εκδηλώσεις) 39 -τους «Ελεύθερους πολιορκημένους». Φαντάστηκα πως δεν είχαν υποπέσει στην αντίληψή μου τα προηγούμενα 32. Αλλά, στη συνέχεια, βλέπω, μέσα απ’ τα δελτία Τύπου, το «Μυστήρια» να χοροπηδούν, να πισωγυρίζουν, να κάνουν άλματα... Απ’ το 39 στο 2, απ’ το 2 στο 62, απ’ το 62 στο 64, απ’ το 64 στο 57, απ’ το 57 στο 19, απ’ το 19 στο 12 και ούτω καθεξής. Δηλαδή, έχω ζαλιστεί. Και κανείς δε μου εξηγεί αυτή την ιδιότυπη λογική: δεν είναι η σειρά πραγματοποίησης των εκδηλώσεων, εντάξει, το κατάλαβα. Τ’ είναι, όμως;  Είναι η σειρά που αποφασίστηκαν; Είναι η σειρά που τις συνέλαβε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός -κάτι σαν «Στο μυαλό του Μιχαήλ Μαρμαρινού» α λα «Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς»; Ελπίζω να το λύσω το μυστήριο με τα «Μυστήρια» κάποια στιγμή. 

Με την ευκαιρία που ’γινε λόγος για Ελευσίνα: ο δήμαρχος της πόλης, που επελέγη ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023, πιστεύει ότι η πρόσβαση στην πόλη απ’ την Αθήνα θα συνεχίσει να γίνεται ΈΤΣΙ; Με μια ταμπέλα στην Εθνική Αθηνών-Κορίνθου, πριονισμένη στη μέση, που γράφει Ελευσίνα σημαίνοντας την παράκαμψη; Και με το δρόμο ΑΥΤΟ μέχρι το Παλαιό Ελαιουργείο; Μ’ ΑΥΤΗ τη σήμανση και ΑΥΤΗ τη διαγράμμιση; Κι η έξοδος για την επιστροφή θα συνεχίσει να γίνεται απ’ ΑΥΤΑ τα δρομάκια που πήζουν κυκλοφοριακά; Κι ότι οι εκδηλώσεις στο Ελαιουργείο θα γίνονται μ’ ΑΥΤΟ, το, σε πρωτόγονη κατάσταση, πάρκινγκ; Αν δεν τα πιστεύει, ολ’ αυτά ΠΟΤΕ θα διορθωθούν; Επτά μήνες μένουν μέχρι να μπει το 2023...

Όλος ο κόσμος, μια σκηνή...

Κάτι που λέγεται σεβασμός στο θεατή;

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια... 130

 

Όταν δεν έχεις το μέτρο και βγάζεις την παράστασή σου -μαζί με την καθυστέρηση έναρξης και το διάλειμμα- τρεισήμισι ώρες, ε, δε βάζεις ώρα έναρξης 21.00. Διότι, τότε, η παράσταση θα ’χει ώρα λήξης 00.30. Κι όταν το θέατρό σου είναι στο πουθενά, οπότε η πρόσβαση μπορεί να γίνει μόνο με μέσο του θεατή ή με ταξί, τότε βάζεις ώρα έναρξης 19.00, άντε 20.00. Ώστε ο κοσμάκης που θα ’ρθει και δεν έχει μέσο δικό του αλλά θ’ αναγκαστεί να πάρει ταξί, να μην αναγκάζεται και να πληρώσει, επιπλέον, διπλή ταρίφα. Κι αν πάρει ταξί όχι για το σπίτι του που, ίσως, είναι πολύ μακριά αλλά για να φτάσει μέχρι την κοντινότερη στάση λεωφορείου ή σταθμό του μετρό, να ξέρει ότι θα προλάβει, τουλάχιστον, το τελευταίο δρομολόγιο.

Οι αποχωρήσεις θεατών στο διάλειμμα -για να προλάβουν- ή ο εκνευρισμός και τα δυσμενή σχόλια για το θέμα αυτών που ’μειναν έως το τέλος δεν σου ’χουν γίνει μάθημα; Και πώς συμβιβάζονται οι απόψεις που εκθέτεις σε συνεντεύξεις σου μ’ αυτή τη στάση; Δεν περιλαμβάνεται ο σεβασμός στο θεατή στις αξίες σου; Και να ’βλεπε τους 10ωρους «Δαιμονισμένους» του Ντόντιν ή τους 12ωρους του Στάιν, ας πάει στα κομμάτια... (Και βέβαια παίρνω αφορμή από συγκεκριμένη παράσταση αλλά αυτό το θεατρικό καρκίνωμα αφορά πολλούς του χώρου. Χρόνια το ζω. Θ’ αποφασίσουν οι άνθρωποί του να το ξεριζώσουν; Δεν καταλαβαίνουν ότι μακροπρόθεσμα τους βλάπτει;).

«Μπερλίν Αλεξάντερπλατς» από τον Στάθη Λιβαθινό στο «Βογιατζής»

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Είδηση

 

Ο Στάθης Λιβαθινός επιστρέφει, την επόμενη χειμερινή θεατρική περίοδο 2022/2023, στο θέατρο «Οδού Κυκλάδων Λευτέρης Βογιατζής», μετά το εξαιρετικά επιτυχημένο φετινό «Συμφορά από το πολύ μυαλό» του Αλεξάντρ Γκριμπογέντοφ, για ν’ ανεβάσει μια διασκευή για το θέατρο, απ’ την Έλσα Ανδριανού, του κορυφαίου μυθιστορήματος του Γερμανού Άλφρεντ Ντέμπλιν «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς» που εκδόθηκε το 1929, θεωρείται απ’ τα σημαντικότερα και πιο καινοτόμα στην προπολεμική Γερμανία -την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης- και που ’γινε διεθνώς γνωστό όταν ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, το 1980, το μετέφερε -εκπληκτικά- στη δυτικογερμανική

τηλεόραση, ως μίνι σειρά 14 επεισοδίων, με κινηματογραφικές προδιαγραφές.

Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, το οποίο διαδραματίζεται στο Βερολίνο του 1928, είναι ο Φραντς Μπίμπερκοπφ που, καταδικασμένος για φόνο, μόλις έχει απολυθεί απ’ τη φυλακή κι η επιθυμία του είναι να γίνει τίμιος και νομοταγής. Δε θα τα καταφέρει. Όταν ένας φίλος του δολοφονεί την πόρνη απ’ την οποία ο Μπίμπερκοπφ εξαρτιόταν, συνειδητοποιεί ότι δε θα μπορέσει να ξεφύγει απ’ τον υπόκοσμο στον οποίο είναι βυθισμένος. Έχει να αντιμετωπίσει τη δυστυχία, την έλλειψη ευκαιριών, το έγκλημα αλλά και τους ραγδαία ανερχόμενους εθνικοσοσιαλιστές του Χίτλερ. Κατά τη διάρκεια του αγώνα του να επιβιώσει, η ζωή τον ανταμείβει με μια έκπληξη. Αλλά η ευτυχία του δε θα διαρκέσει. 

Στην Ελλάδα, το «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς» του Άλφρεντ Ντέμπλιν πρωτοκυκλοφόρησε, σε μετάφραση Μηνά Παράσχη -η οποία και θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για τη διασκευή-, το 1982, απ’ τις Εκδόσεις «Οδυσσέας», απ’ τις οποίες και κυκλοφορεί σ’ επανέκδοση με τον τίτλο «Βερολίνο Αλεξάντερπλατς».

Το μυθιστόρημα έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο το 1931, με τον τίτλο «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς - Η ιστορία του Φραντς Μπίμπερκοπφ», απ’ τον Φιλ Γιούτζι -γερμανική παραγωγή- και, πολύ πρόσφατα, το 2020 -η ταινία, επίσης γερμανική, βασικά, παραγωγή, προβλήθηκε στο 70ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου-, με τον πρωτότυπο τίτλο του, απ’ τον γεννημένο στην Γερμανία από αφγανούς πρόσφυγες Μπουρχάν Κούρμπανι ο οποίος έχει μετατρέψει τον Μπίμπερκοπφ σε παράνομο μετανάστη απ’ την αφρικανική Γουινέα - Μπισάου στην Γερμανία.

Το «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς» έχει, ήδη, μεταφερθεί και στο θέατρο. Εντόπισα μια παράσταση στην Ελβετία -στο «Σάουσπιλχάους» της Ζιρίχης, το 2001 -απ’ τον Φρανκ Κάστορφ-, σκηνοθεσία στην οποία βασίστηκε η παράσταση του Κάστορφ, και το  2005, στην «Φόλκσμπίνε» του Βερολίνου, δυο παραστάσεις του στην Γερμανία -στο Βερολίνο (στην «Σάουμπίνε», σε σκηνοθεσία Φόλκερ Λος, το 2009, και στο «Ντόιτσες Τεάτερ» («Γερμανικό Θέατρο»), σε σκηνοθεσία Σεμπάστιαν Χάρτμαν, το 2016), και μια στην Πολονία, στο θέατρο «Στούντιο» της Βαρσοβίας, σε σκηνοθεσία Νατάλια Κορτσάκοβσκα, το 2017.

Στην Ελλάδα έχουν παρουσιαστεί έως τώρα δυο παραστάσεις που άντλησαν απ’ το «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς»: το «Berlin Alexanderplatz» απ’ το θίασο «Ακτίς Αελίου», στην Θεσσαλονίκη, στο ομώνυμο θέατρό του, σε σκηνοθεσία Θωμά Βελισσάρη, τη σεζόν 2010/2011 και «Αλεξάντερπλατς», απ’ το θίασο «Κανιγκούντα», σε διασκευή Μαρίας Μαγκανάρη -που επικέντρωσε αποκλειστικά στις γυναίκες του μυθιστορήματος- και σε σκηνοθεσία της, το καλοκαίρι του 2013, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στην «Πειραιώς 260».

Στην παράσταση του Στάθη Λιβαθινού, της οποίας την παραγωγή έχει αναλάβει η εταιρεία «Λυκόφως» του Γιώργου Λυκιαρδόπουλου, σε συνεργασία με την εταιρεία «Polyplanity» της Γιολάντας Μαρκοπούλου, τα σκηνικά και τα κοστούμια θα ’ναι της Ελένης Μανωλοπούλου, η μουσική του Μιχάλη Λατουσάκη κι η διεύθυνση φωτισμών του Αλέκου Αναστασίου ενώ στη διανομή θα μετάσχουν παλαιότεροι συνεργάτες του σκηνοθέτη απ’ την εποχή της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου αλλά και νεότεροι: Βασίλης Ανδρέου, Γιώργος Δάμπασης, Νίκος Καρδώνης, Στάθης Κόικας, Λίλη Μελεμέ, Δημήτρης Παπανικολάου, Μαρία Σαββίδου, Άρης Τρουπάκης, Δημήτρης Φιλιππίδης. Οι δοκιμές θ’ αρχίσουν αρχες Αυγούστου κι η πρεμιέρα προσδιορίζεται, στο θέατρο «Οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής» -με το οποίο ο Στάθης Λιβαθινός συνδέεται πολλαπλά καθώς εκεί έπαιξε το 1993/1994, με την «νέα Σκηνή», σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή, τον Δάσκαλο, στον «Κατσούρμπο» του Γεωργίου Χορτάτση- για τα μέσα Νοεμβρίου. 

Στο μεταξύ, ο Στάθης Λιβαθινός φεύγει για το Τελ Αβίβ, όπου η Ισραϊλινή Όπερα, παρουσιάζει, με μουσική διεύθυνση Τζουλιάνο Καρέλα και με διαφορετική, βέβαια, διανομή, την «Αΐντα» του Τζουζέπε Βέρντι στη σκηνοθεσία που ο Στάθης Λιβαθινός υπέγραψε, με μεγάλη επιτυχία, το 2017, στην Όπερα «Λα Μονέ» των Βριξελών.