Στο Φτερό / Πρωταγωνιστής ένας δεξιοτέχνης του τσέλου

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: συναυλία «Εντγκάρ Μορό και Μίχκελ Κίτσον. Έτος Σοστακόβιτς». Μουσική διεύθυνση: Μίχκελ Κίτσον. Σολίστ: Εντγκάρ Μορό, βιολοντσέλο.

 

 

«Έτος Σοστακόβιτς» το 2025 -πενήντα χρόνια από το θάνατο του κορυφαίου συνθέτη της Σοβιετικής Ένωσης και, ίσως, ολόκληρου του 20ου αιώνα- και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών φυσικά συμμετέχει -και άριστα πράττει. Μετά το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα αρ. 1 που ακούσαμε στις 27 Φεβρουαρίου, με σολίστ τον έξοχο Βαντίμ Ρέπιν, τώρα ήταν η σειρά του Κοντσέρτου για βιολοντσέλο και ορχήστρα αρ. 1 του 

σοβιετικού -ρόσου- συνθέτη, το οποίο μετακλήθηκε να ερμηνεύσει ο επίσης εξαίρετος γάλος  τσελίστας  Εντγκάρ Μορό. Το έργο (1959) που ακολουθεί δομικά το μοντέλο του Πρώτου Κοντσέρτου για βιολί -τέσσερα μέρη και, στο τρίτο, η εκτενής καντέντσα (το σόλο μέρος του τσέλου) που δένεται με το έντονο τέταρτο- συνδυάζει την αισθαντικότητα με τον σοστακοβιτσιανό δυναμισμό, χωρίς να του λείπει το χιούμορ

που αγγίζει το γκροτέσκο. Ο σολίστας πέτυχε την ιδανική «δοσολογία» συνοδευόμενος ισότιμα από την ορχήστρα που έδωσε τον καλύτερό της εαυτό με τον Εσθονό Μίχκελ Κίτσον (ο οποίος αντικατέστησε, λόγω ασθενείας του δεύτερου, τον Μίχαελ Ζάντερλινκ) στο πόντιουμ. Ο Εντγκάρ Μορό λύγισε στη θερμότητα του 

χειροκροτήματος του κοινού και μας πρόσφερε, με ανάλογη αφοσίωση, για να καταχειροκροτηθεί, δύο ανκόρ: τις

Σαραμπάντες από τις Σουίτες αρ. 6 και αρ. 2 για σόλο τσέλο από τον περίφημο κύκλο των μεγάλης δεξιοτεχνίας έξι Σουιτών για σόλο τσέλο (περίπου 1717-1723) του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Το δεύτερο μέρος της συναυλίας ήταν αφιερωμένο στον Φινλανδό Γιαν 

Σιμπέλιους: το ελκυστικό, λαμπερό συμφωνικό ποίημά του «Φινλανδία» (1899/1900) -υπόδειγμα «εθνικής» μουσικής, κάτι σαν εθνικός ύμνος της χώρας του- και η σκοτεινή, πένθιμου ύφους Συμφωνία αρ. 7 -ουσιαστικά το -πρόωρο- κύκνειο άσμα του συνθέτη. Δυστυχώς, η ΚΟΑ δεν είχε την ανάλογη με το πρώτο μέρος, απόδοση υπό τον  Μίχκελ Κίτσον που την οδήγησε σε χλιαρές ερμηνείες.

 
(Το γνωστό, δωρεάν, πολύπτυχο έντυπο πρόγραμμα-αφίσα συνόδευε τη συναυλία -υπεύθυνη έκδοσης Αλίκη Φιδετζή, σύνταξη κειμένων Τίτος Γουβέλης).

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 25 Απριλίου 2025.
  
(Τη συναυλία παρακολούθησα με πρόσκληση απευθείας από την ΚΟΑ).

Και πάλι μαζί ή Μια σπουδαία Ελληνίδα

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες , Τέτοια Λόγια… 247

 

«Ξέρω τη δουλειά της απ’ την εποχή της ‘Μαχαμπχάρατα’» του Πίτερ Μπρουκ -της έχω κάνει και δυο, τουλάχιστον, συνεντεύξεις στα «Νέα». Μαθήτρια του Τσαρούχη -απ’ τον οποίο πάρα πολλά έμαθε-, η διεθνής μας σκηνογράφος / ενδυματολόγος, που παραδίδει μαθήματα λιτότητας με τη δουλειά της, στην Ελλάδα συνεργάστηκε μόνο (ελπίζω πως δεν ξεχνώ κάτι) με τον Κάρολο Κουν -στα πρώτα της βήματα, πριν ξεκινήσει την καριέρα της στο εξωτερικό -, με τον Λευτέρη Βογιατζή (στο θέατρό του της «Οδού Κυκλάδων», στην Επίδαυρο -θυμηθείτε την «Αντιγόνη» τους…- και στο Θέατρο «Οδού Κεφαλληνίας» της Μπέττυς Αρβανίτη, στις «Δούλες»)- και με την Άννα Κοκκίνου στην «Σφενδόνη»της.
Και με ΚΑΝΕΝΑ κρατικό Θέατρο. Ούτε με το Εθνικό, ούτε με το ΚΘΒΕ, ούτε με την Λυρική. Δεν ξέρω αν, τυχόν, κάποτε της έγινε πρόταση και την αρνήθηκε. Αλλά το θεωρώ ντροπή να μην έχει συνεργαστεί. Ένα εθνικό κεφάλαιο όπως η Χλόη Ομπολένσκι. Πόσο μάλλον όταν κρατάει την επαφή της με την Ελλάδα, μιλάει άψογα ελληνικά κι έχει σπίτι στην Ελλάδα». Αυτά έγραφα στο totetartokoudouni.blogspot.com στις 11 Οκτωβρίου 2013 -σχεδόν δώδεκα χρόνια πριν.
Αλλά ήγγικεν η ώρα. Επιτέλους! Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Η Εθνική Λυρική Σκηνή, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Γιώργο Κουμεντάκη, την κάλεσε και θα υπογράφει σκηνικά και κοστούμια στην «Τουραντότ», κύκνειο άσμα του Τζάκομο Πουτσίνι, με την οποία ανοίγει στο Ηρώδειο, την 1 Ιουνίου, το πρόγραμμα του φετινού -71ου- Φεστιβάλ Αθηνών. Με μουσική διεύθυνση Πιερ Τζόρτζιο Μοράντι και σε σκηνοθεσία: του Ρουμανοαμερικανού, με ελληνικό -κεφαλλονήτικο- αίμα, απ’ τη μεριά της μητέρας του η οποία λεγόταν Ελπίς, αλλά διεθνούς σκηνοθέτη Αντρέι Σερμπάν -μας είχει πρωτόρθει το καλοκαίρι του 2002, σκηνοθετώντας τον «Ηρακλή (μαινόμενο)» του Ευριπίδη για το ΚΘΒΕ με το οποίο το Θέατρο συμμετείχε στο Φεστιβάλ Επιδαύρου.
Η Κυρία Χλόη Γεωργάκη που με το γάμο της έγινε Ομπολένσκι, μαθήτρια του Τσαρούχη και της Λίλα ντε Νόμπιλι, με πορεία η οποία ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1966 απ’ το «Θέατρο Τέχνης και τους αριστοφανικούς «Βατράχους», όπου υπέγραψε σκηνικά και κοστούμια, και με ιλιγγιώδη διεθνή καριέρα που αμέσως μετά απογειώθηκε, συνεργάτρια σκηνοθετών όπως ο Πίτερ Μπρουκ σε πολλές παραστάσεις του, η Ντέμπορα Γουόρνερ, ο Ερμάνο Όλμι, ο Λεβ Ντόντιν, ο Πιερ Οντί, ο Φράνκο Τζεφιρέλι, ο Αλφρέντο Αρίας, ο ίδιος ο Σερμπάν..., με συμμετοχές σε κορυφαία φεστιβάλ και σε μεγάλα Θέατρα και Όπερες του εξωτερικού, με συνεργασίες σε ταινίες -κυρίως μεταφορές στην οθόνη παραστάσεών της-, με επιδόσεις στη φωτογραφία -το Μουσείο Μπενάκη την τίμησε με μεγάλη έκθεση-, με την έκδοση του καταπληκτικού φωτογραφικού άλμπουμ «Η ροσική αριστοκρατία-Ένα πορτρέτο σε φωτογραφίες» στο ενεργητικό της- η Χλόη Ομπολένσκι έγινε γνωστή στην Ελλάδα, είτε μέσα από ξένες σπουδαίες παραστάσεις που παίχτηκαν εδώ, είτε, καθυστερημένα, μέσα από ελληνικές παραστάσεις, κυρίως του Λευτέρη Βογιατζή. Ειδικά η «Αντιγόνη» τους στην Επίδαυρο, το 2006 και το 2007, για όσους καταφέραμε και την είδαμε, θα μας μείνει ως μια συγκλονιστική εμπειρία, αξέχαστη.
Δεν ξέρω πώς η Χλόη Ομπολένσκι θα κουμαντάρει σκηνογραφικά, το άβολο, δύσκολο Ηρώδειο. Αλλά εμείς εκεί θα είμαστε. Το τρέιλερ που ετοίμασε η ΕΛΣ και που συνοδεύει το κείμενο αυτό μας δίνει μια πρώτη ιδέα. Θα είμαστε εκεί για να Της ευχηθούμε να ’ναι και πάλι κοντά μας, γρήγορα. Αλλά και επειδή είναι, όπως έχω συμπεράνει απ’ τις δυο συνεντεύξεις, που ’χουμε κάνει στο παρελθόν, ένας σπουδαίος άνθρωπος, αυστηρή στη δουλειά της, που ξεχειλίζει, όμως, από ευγένεια και αξιοπρέπεια (Φωτογραφία: Γιώργος Καλκανίδης).

Στο Φτερό / Αύρα θανάτου

 

«Drop Down Community»: συναυλία «Σοστακόβιτς Συμφωνία αρ. 14» / Μουσική διεύθυνση: Μάρκελλος Χρυσικόπουλος. Σολίστ: Θεοδώρα Μπάκα, μέτζο, Τίμος Σιρλαντζής, μπασοβαρύτονος.

Ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, ο τσεμπαλίστας που εξελίσσεται σε πρώτης γραμμής αρχιμουσικό, διακρίνεται, ανάμεσα στα άλλα, για την ευφάνταστη επιλογή των έργων του ρεπερτορίου του, για τους συνδυασμούς των έργων στα προγράμματά του αλλά και για τον τρόπο της παρουσίασής τους, με τη στήριξη

των συνεργατών του. Αυτή τη φορά  συμμετείχε στο 3ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, θεσμό, με ελεύθερη για το κοινό είσοδο, που δημιούργησε, για τις μέρες πριν από το Πάσχα, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Γιώργο Κουμεντάκη, η Εθνική Λυρική Σκηνή, σε συνεργασία με το

υπουργείο Πολιτισμού. Και  που φαίνεται να καθιερώνεται, μετά την επιτυχία που, ήδη, είχαν οι δύο προηγούμενες διοργανώσεις: πάνω από 40 συναυλίες, σε περισσότερους από δώδεκα εμβληματικούς χώρους της πόλης -μνημεία, εκκλησίες...-, σε μία βεντάλια που περιλαμβάνει όλα τα είδη της μουσικής, είχαν και φέτος τη μεγάλη ανταπόκριση του κοινού στο πενταήμερο της διάρκειάς τους. Ο Μάρκελλος

Χρυσικόπουλος συμμετείχε, ως αρχιμουσικός, με την πολύ αξιόλογη έως εξαιρετική, όπως αποδείχτηκε, βουλγαρική ορχήστρα δωματίου -έγχορδα και κρουστά- «Drop Down Community», στην εκτέλεση της όχι συχνά παιζόμενης ούτε ιδιαίτερα δημοφιλούς Συμφωνίας αρ. 14 (1969) του Ρόσου Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Ενός ιδιότυπου συμφωνικού έργου σε ένδεκα μέρη που το καθένα έχει σολίστα μία μέτζο ή ένα μπάσο ή και τους δύο. Ενός έργου που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ορατόριο αλλά, τελικά, βαφτίστηκε συμφωνία κατά το πρότυπο Συμφωνιών του Μάλερ. Ο Σοστακόβιτς 

επέλεξε -όλα μεταφρασμένα στα ροσικά- ποιήματα του Ισπανού Λόρκα, του Γάλου Γκιγιόμ Απολινέρ -έξι ποιήματά του-, του γερμανικής καταγωγής Ρόσου  Κιούχελμπέργκερ και  του επίσης γερμανικής καταγωγής, γεννημένου στην

Πράγα, Ρίλκε, που όλα έχουν αναφορές στο θάνατο ή τα διατρέχει μία αύρα θανάτου. Ένα υπέροχο, τελικά, έργο που απλώνεται από τη συγκινητική τρυφερότητα του «Η αυτοκτονία» του Απολινέρ έως το άγριο, αθυρόστομο «Η απάντηση των Κοζάκων Ζαποριζιανών στον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης» του ίδιου ποιητή. Μουσικές μελαγχολικές, από τις οποίες, όμως, κάποιες στιγμές ξεπετάγεται, ξεσπάει η έντονη ζωικότητα του συνθέτη. Ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος ακολούθησε με σεβασμό τη μουσική

του Σοστακόβιτς -στην εκδοχή του έργου όπου τα ποιήματα επαναμεταφράστηκαν στις πρωτότυπες γλώσσες τους. Δημιούργησε ένα διάφανο θόλο μελαγχολίας, πυροδότησε τις εκρήξεις όπου χρειαζόταν και οδήγησε τρυφερά αλλά με πυγμή το ορχηστρικό σύνολο. Και τους δύο σολίστες. Εξαίρετος ο μπασοβαρύτονος -μπάσος προφόντο, θα έλεγα εγώ, με βαθιές αλλά θερμές νότες- Τίμος Σιρλαντζής, ακόμα καλύτερη η μέτζο Θεοδώρα Μπάκα. Μία βραδιά που θα θυμάμαι (Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος).

(Όλες τις συναυλίες του Φεστιβάλ συνόδευε ένα δωρεάν, προσεγμένο, δίγλωσσο -ελληνικά, αγγλικά-, πολύπτυχο με το πρόγραμμά του).

Εθνική Λυρική Σκηνή / «Εναλλακτική Σκηνή», 3ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, Υπουργείο Πολιτισμού και Εθνική Λυρική Σκηνή, 15 Απριλίου 2025. 

Μελόδραμα ή τραγωδία;

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 246

 

«Λουτσία ντι Λαμερμούρ» του Γκαετάνο Ντονιτσέτι, σε σκηνοθεσία της Βρετανής Κέιτι Μίτσελ: μια σπουδαία παράσταση που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Λονδίνο το 2016 και στην Αθήνα, στο ΚΠΙΣΝ, απ’ την Εθνική Λυρική Σκηνή, ως συμπαραγωγή της με την Βασιλική Όπερα, Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου, το 2018, για να επαναληφθεί το 2019 και για τρίτη φορά φέτος, με τη δυναμική

διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού τώρα.  

Είδα και τα τρία ανεβάσματα. Κι έγραψα στο totetartokoudouni.blogspot com ήδη στις 21 Μαρτίου 2018 και στις 21 Μαρτίου 2019. Δε θα ’χα να προσθέσω κάτι -η Κέιτι Μίτσελ, με τη μοντέρνα, ευρηματική της αλλά καθόλου επιπόλαιη σκηνοθεσία, κατάφερε να μετασχηματίσει το μελόδραμα σε τραγωδία  

-συγκλονιστική τραγωδία.

Κι η καινούργια διανομή έχει ακολουθήσει με σεβασμό τη γραμμή της: εξαιρετικοί και μοναδικά δεμένες οι φωνές τους η γεννημένη στην Αγγλία αυστραλιανή σοπράνο Τζέσικα Πρατ (άψογη Λουτσία) κι ο ισπανός τενόρος Ισμαέλ Τζόρντι (Εντγκάρντο) αλλά κι οι δικοί μας -ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης (σε μεγάλη φόρμα Ενρίκο), ο τενόρος Γιάννης Καλύβας (Αρτούρο), ο μπάσος Πέτρος Μαγουλάς (Ραϊμόντο), η μέτζο Ελένη Βουδουράκη (Αλίζα), ο τενόρος Μάνος Κοκκώνης (Νορμάνο)- δεν υστερούν. Μη χάσετε την ευκαιρία να το διαπιστώσετε και οι ίδιοι (Φωτογραίες: Γιάννης Αντώνογλου).

Άδυτα, άδυτα, ειστ’ εδώ;

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 245

«Καυτηριάζει το χάος του ελληνικού θεάτρου», «Μας μεταφέρει στα άδυτα του θεάτρου» διάβαζα προκαταβολικά για την παράσταση. Θα το τολμήσουν; Αν ναι, μπράβο τους! Θα τους εκτιμήσω ακόμα περισσότερο. Ξεκίνησα με μεγάλα καλάθια. 

Τελικά, ψάχνοντας για «άδυτα» κι αναζητώντας το «χάος», είδα ένα άτολμο, βιαστικό και μάλλον πρόχειρο κακέκτυπο εράνισμα απ’ «Το σώσε» («Noises Off») του Μάικλ Φρέιν, το «Βίρα τις άγκυρες» των Παπαθανασίου και Ρέππα, γιατί όχι και το γουντιαλενικό «Σφαίρες πάνω απ’ το Μπρόντγουαίη» («Bullets over Broadway»). Ε, merde, alors…