Στο Φτερό / Μια φούχτα χώμα να κρατώ και να σωθώ μ’ εκείνο... ή Η ελευθερία σε μία σκισμένη μπάλα

 

Μυστήριο 39. «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού / Δραματουργία: Ελένη Ευθυμίου-Μαρία Βαρδάκα / Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου. 

 

Ένα έργο ανολοκλήρωτo -ποιήματα σε δεκαπεντασύλλαβο, πεζά αποσπάσματα στα ιταλικά που μεταφράστηκαν από τον Ιάκωβο Πολυλά ο οποίος το διέσωσε, σπαράγματα, στίχοι

μεμονωμένοι...- που έχει σωθεί σε τρία διαφορετικά σχεδιάσματα είναι η ποιητική σύνθεση του Διονυσίου Σολωμού «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» (πιθανολογείται 1830-1847). Εμπνευσμένη από την ηρωική αντίσταση

των Μεσολογγιτών κι αυτών που ήρθαν να τους συνδράμουν, κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου από τους Οθομανούς του Κιουταχί και τους Εγίπτιους του Ιμπραΐμ, η οποία κράτησε ένα χρόνο (1825-1826) και κατέληξε στην απέλπιδα, ηρωική Έξοδό τους τη νύχτα 10 προς 11 Απριλίου του 1826. Και όμως αυτά τα «ερείπια» συγκροτούν ένα αριστούργημα, όπου, κάθε τόσο, από ένα ποίημα, από ένα

στίχο, από μία στροφή, από δύο λέξεις στα ιδιόρρυθμα ελληνικά του Σολωμού ξεχειλίζει ένας άκρατος λυρισμός, εκτοξεύονται ανυπέρβλητες στιγμές, στιγμές ηρωικές, τότε που η λέξεις «ήρωας» και «ηρωικός» δεν είχαν χάσει τη σημασία τους. Η σκηνοθέτρια Ελένη Ευθυμίου ανέλαβε να δώσει σκηνική υπόσταση στη σολωμική σύνθεση. Στόχοι της ήταν, καταρχάς, να τη συνδέσει, εκ των έσω και όχι με εξωτερικά τερτίπια, με τη σημερινή οδυνηρή

μας πραγματικότητα -τι σημαίνει «ελεύθερος» και τι σημαίνει «πολιορκημένος» στην Ελλάδα του 2021- και, δεύτερος, να τη συνδέσει με την πραγματικότητα της Ελευσίνας, μιας πόλης οδυνηρά τρωμένης από την περιβαλλοντική μόλυνση, όπου θα πραγματοποιούταν -και πραγματοποιήθηκε- η παράσταση. Γι αυτό και επέλεξε τα κείμενα να σηκώσουν στις πλάτες τους, εκτός από τους πέντε

ηθοποιούς της, πάνω από 50 κάτοικοι της Ελευσίνας, κάθε καρυδιάς καρύδι -νέοι, μεσήλικες, ηλικιωμένοι, παιδιά,

μικρασιάτες πρόσφυγες, ΑΜΕΑ, από το φάσμα του αυτισμού... Ενώ, για τη σύνδεση με το σήμερα, ανέλαβε η ίδια, με τη συνεργασία της Μαρίας Βαρδάκα, και τη δραματουργία. Οι στίχοι του Σολωμού μπολιάστηκαν με κείμενα δικά τους,

με κείμενα τρίτων, με κείμενα/μαρτυρίες/αναμνήσεις των Ελευσινιωτών που συμμετείχαν... Φοβερά δύσκολο εγχείρημα. Και δραματουργικά αλλά και σκηνοθετικά -ακόμα περισσότερο. Πώς να τιθασευτεί και να κατανοήσει ένα λόγο καθόλου

σημερινό και απλό μία τόσο μεγάλη ομάδα ερασιτεχνών; Η παράσταση έπασχε από κάποιους δραματουργικούς πλατειασμούς/κοιλιές και από  κάποιες εκ περισσού «εξηγήσεις», υπήρχαν απώλειες στην ευκρινή ακρόαση του λόγου, βρήκα καλά οργανωμένη -ένας διονυσιακός στρόβιλος- αλλά κάπως υπερβολική την κίνηση αλλά το τελικό αποτέλεσμα δικαίωνε την Ελένη Ευθυμίου. Η επιλογή οι

«Ελεύθεροι πολιορκημένοι» να παιχτούν στον χώρο του πάρκινγκ του Παλαιού Ελαιουργείου, με φόντο/σκηνικό όχι το συναρπαστικό κυρίως κτίριό του, που, ίσως, θα απορροφούσε το βλέμμα από τα δρώμενα, αλλά τα γκρεμίδια από

διάφορα  βοηθητικά παράσπιτά του. Η διαμόρφωση του σκηνικού χώρου από την Ζωή Μολυβδά-Φαμέλη που άπλωσε και γέμισε τον εκτεταμένο χώρο με χωμάτινους τύμβους-τούμπες, οι οποίοι ευθέως παρέπεμπαν στο στίχο «Μια φούχτα χώμα να κρατώ και να σωθώ μ’ εκείνο...», leitmotiv-καθοδηγητικό μοτίβο- του αρχικού μονόλογου της παράστασης και στο θάνατο που παραμόνευε τους Μεσολογγίτες, και οι υποβλητικοί φωτισμοί της, τα κοστούμια, στα απολύτως ταιριαστά γαιώδη χρώματα, που σχεδίασε η Δανάη Ελευσινιώτη -παντού γη και χώμα-, οι εξαιρετικές πρωτότυπες

μουσικές συνθέσεις της Σοφίας Καμαγιάννη, που έκανε και την αποδοτική μουσική διδασκαλία, και η καίρια κινηματογραφική σκηνοθεσία του Δημήτρη Ζάχου, με το αεικίνητο βίντεο να καταγράφει ζωντανά, μέσα στην παράσταση, να ζουμάρει και να φωτίζει λεπτομέρειες που προβάλλονταν «ακατέργαστες»

πάνω στο τοίχο του κεντρικού ερειπωμένου κτιρίου δημιουργούσαν ένα ιδανικό πλαίσιο για το στόχο της σκηνοθεσίας. Που κορυφωνόταν όταν, ως πολιορκητικές μηχανές, το αγροτικό, με τους αναμμένους προβολείς και την καρότσα του φορτωμένη με τους τρεις μουσικούς που έπαιζαν ζωντανά, εισέβαλλε στο χώρο ενώ το τεράστιο καλαθοφόρο ανυψωτικό ανυψωνόταν και, κυρίως, στο μέχρι δακρύων συγκινητικό φινάλε -το αποκορύφωμα!-,   

με την «Έξοδο» σε προσομοίωση παρέλασης στην οποία προηγούνταν παιανίζοντας η Φιλαρμονική του Δήμου Ελευσίνας. Οι ηθοποιοί Μυρτώ Γκόνη, Δημήτρης Δρόσος, Γιάννης Μαστρογιάννης, Θεοδοσία Σαββάκη και Γιάννης Βαρβαρέσος έδωσαν το καλύτερο, με τους ερασιτέχνες, 

απόλυτα πεπεισμένους έως ταμένους, να τα δίνουν όλα. Δεν μπορώ, όμως, να μη σταθώ σε δύο ονόματα που αναζήτησα και έμαθα: του Σταύρου Χανά που με υποδειγματική αμεσότητα κατέθετε την, εν πολλοίς, αυτοσχεδιαστική μαρτυρία του για τα παιδικά του χρόνια στην Ελευσίνα και για 

τον χολερικό ο οποίος έσκισε τη μπάλα που έπαιζαν με τα άλλα παιδιά έξω από το σπίτι του και τον ενοχλούσαν -«ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν...», για να θυμηθούμε άλλον ένα ποιητή, τον Μιχάλη Κατσαρό- και του Γρηγόρη Ασημακόπουλου με το συγκλονιστικό, α καπέλα, δημοτικό που

τραγουδούσε. Η παράσταση αυτή πρέπει να δουλευτεί στις λεπτομέρειές της, να φινιριστεί χωρίς να χάσει τον αυθορμητισμό της και να ξαναπαιχτεί. Και πιστεύω ότι αυτή είναι που θα πρέπει να εγκαινιάσει επίσημα τις εκδηλώσεις της «Ελευσίνας 2023». Είναι ιδανική: ελληνική αλλά και διεθνιστική, δεμένη με την ουσία της Ελληνικής Επανάστασης

του 1821 αλλά και με το ενδιαφέρον που η πολιορκία και η Έξοδος του Μεσολογγίου, ξεσήκωσαν στην Ευρώπη και, ταυτόχρονα, βγαλμένη από τα σπλάχνα της Ελευσίνας. Η Ελένη Ευθυμίου, μετά την περσινή αριστουργηματική παράσταση με την «Μεγάλη πλατεία» των Νίκου Μπακόλα-Άκη Δήμου που ανέβασε στην

Θεσσαλονίκη για το ΚΘΒΕ το οποίο διέπραξε το έγκλημα να την εξαφανίσει, αναδεικνύεται ικανή στη σκηνοθεσία μεγάλων, αλλά και ουσιαστικών, θεαμάτων με πολιτικό υπόστρωμα. Περιμένω πια, πώς και πώς, το «Φουέντε Οβεχούνα» του Λόπε δε Βέγα, που έχει προγραμματιστεί να κάνει το χειμώνα στο Εθνικό Θέατρο, ενώ πιστεύω ότι η μεγάλη όπερα την περιμένει (Φωτογραφίες: Karol Jarek 1,8,9,10,12,16,17,19. Άγγελος Χριστοφιλόπουλος 2,3,4,5,6,7,11,13,14,15,18).

 

(Δυστυχώς δεν υπήρχε έντυπο πρόγραμμα για την παράσταση ούτε καν μία φωτοτυπία με τους συντελεστές αλλά ούτε τυπωμένο και πρόγραμμα των φετινών εκδηλώσεων του «Ελευσίνα 2023»).

 

Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας / Πάρκινγκ, «Ελευσίνα και Επανάσταση», Ελευσίς 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, 26 Ιουνίου 2021.

Τον παράσυρε το ρέμα / μάνα μου, δεν είναι ψέμα...

 

   Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια... 61

Λίγο σε Monty Python, λίγο σε επιθεωρητή Clouseau, λίγο σε Mr Bean μου ’φερε αυτή η φάση με τους κλεμμένους πίνακες της Εθνικής Πινακοθήκης. Που τους βρήκαν στο δάσος όταν ο λύκος δεν ειν’ εδώ, και που, στην επίσημη, θριαμβική συνέντευξη Τύπου, στο υπουργείο Προστασίας(;) του Πολίτη, απ’ τον υπουργό Προστασίας(;) του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και την υπουργό Τατοΐου και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, τους είχαν στήσει σ' ένα πεζούλι και τον Πικάσο τον πήρε ο αέρας -θα ’χε ρεύματα, φαίνεται-, γλίστρησε και πάρτον κάτω, στο πάτωμα... 

Όλος ο κόσμος, μια σκηνή...

Στο Φτερό / Κάνοντας έρωτα με τα πλήκτρα ή Ένας Πολύ-Μεγάλος-Πιανίστας ή Δεύτερο του Ραχμάνινοφ: η αναπαλαίωση

 

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: συναυλία / Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός. Σολίστ: Ντανιίλ Τρίφονοφ, πιάνο. 

 

Υπάρχουν πολλοί καλοί πιανίστες στον κόσμο. Υπάρχουν αρκετοί σημαντικοί πιανίστες στον κόσμο. Αλλά οι Μεγάλοι Πιανίστες είναι λίγοι. Είχαμε την τύχη, προχτές, να ακούσουμε έναν της νεότερης γενιάς -για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Έναν Πολύ-Μεγάλο-Πιανίστα, όπως διαπιστώσαμε -και νομίζω πως δεν ισχύει για μένα μόνον αυτό αλλά και για όλο το κοινό που τον άκουσε, όπως προκύπτει από τον ενθουσιασμό του. Τον 

 

Ρόσο Ντανιίλ Τρίφονοφ. Ο Ντανιίλ Τρίφονοφ, τον οποίο κάλεσε η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών να συμπράξει, δεν ερμήνευσε απλώς το ηλικίας 120, πια, ετών (1901) Κοντσέρτο

για Πιάνο και Ορχήστρα αρ. 2 του συμπατριώτη του Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ένα έργο χιλιοπαιγμένο, άκρως «δημοφιλές», που το έχει φθείρει η εξαντλητική πολυχρησία -μεταγραφές, soundracks ταινιών, μουσική για κινούμενα σχέδια ακόμα και σε διαφημίσεις...- και που θεωρείται πια «μπανάλ», αν και πρόκειται για ένα άριστα δομημένο, συμπυκνωμένο και ισορροπημένο μεταρομαντικό αριστούργημα από το οποίο ξεχειλίζει η μελωδικότητα. Ο Ντανιίλ Τρίφονοφ, λοιπόν, δεν το ερμήνευσε απλώς, το α-να-πα-λαί-ω-σε. Όχι με μία επιφανειακά μοντέρνα εκτέλεση. Με εκκεντρικότητες, αλλαγή του ύφους του, πειραγμένους ρυθμούς και τερτίπια -που μπορεί, βέβαια, από άλλους και για άλλους να είναι θεμιτά, τίποτα δεν απαγορεύεται. Εκείνο που έκανε ήταν να διατρυπήσει τη

λαμπερή επιφάνειά του και να καταδυθεί στον πυρήνα της μουσικής του Ραχμάνινοφ. Ναι, είναι Μέγας Δεξιοτέχνης ο Τρίφονοφ. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. O ντοστογιεφσκικός Ρόσος, με μία υπερβατική συγκέντρωση, ξεκίνησε δυναμικά αφήνοντας τις ποιητικές διαστάσεις να αναδύονται συγκρατημένα στο πρώτο μέρος -moderato-,

στο δεύτερο -adagio sostenuto-, αντίστροφα, αφέθηκε στην ποίηση,  αλλά με το δυναμισμό να υποβόσκει, και στο τρίτο -allegro scherzando- οδήγησε, με την τελική coda, σε ένα

θριαμβικό φινάλε που μας σήκωσε όρθιους. Ο Τρίφονοφ, ανασκάπτοντας και επεξεργαζόμενος λεπτομέρειες, με εξαιρετικά σταθερά χέρια-φτερούγες χάιδεψε τα πλήκτρα, έκανε έρωτα με τα πλήκτρα, τα έκανε να τραγουδήσουν: ένας σπουδαίος καλλιτέχνης που, προσωπικά, με παρέπεμψε στην

Μεγάλη Μάρτα Αρχερίτς (Άργκεριχ). Η ορχήστρα, με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Λουκά Καρυτινό στο πόντιουμ και με εξάρχοντα τον βιολονίστα Δημήτρη Σέμση, άρθηκε, όπως πάντα συμβαίνει όταν έχει να συνεργαστεί με έναν αναλόγου βεληνεκούς καλλιτέχνη, στο ύψος της περίστασης: συνόδευσε διακριτικά, δυναμικά αλλά και με λυρισμό, αγκάλιασε θα έλεγα τον Ντανιίλ Τρίφονοφ. Ο οποίος, με το ανκόρ που μας πρόσφερε, μας ταξίδεψε από τον ύστερο ρομαντισμό του Ραχμάνινοφ στον εμπρεσιονισμό του Κλοντ Ντεμπισί: μία αιθέρια εκτέλεση του -περίπου της ίδιας εποχής με το κοντσέρτο- κομψοτεχνήματος «Αντανακλάσεις μέσα στο νερό», αρ.1 από τις «Εικόνες»/Σειρά I (1901-1905) του γάλου συνθέτη. Η βραδιά άνοιξε με το «Ισοκράτημα ενός παιδιού» (2010) του δικού μας Γιώργου Κουμεντάκη: ένα 

 

ανάλαφρο «παιδικό» παιχνίδισμα του πιάνου δίνει την αρχική ώθηση σε ένα μουσικό έργο, κάτι σαν συμφωνικό ποίημα, που, με αφετηρία τη βυζαντινή μουσική, αντλεί από την ελληνική παράδοση αλλά και από βαλκανικά ακούσματα, μεταπλάθοντάς τα σε σύγχρονη μουσική, και που χρησιμοποιεί ένα πλήθος ευρήματα, έως και ήχους τους οποίους παράγουν

τα στόματα των μουσικών, για να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον στα 20 περίπου λεπτά της διάρκειάς του -μία αντάξια συνέχεια και εξέλιξη της Εθνικής Μουσικής Σχολής. Η ορχήστρα το απέδωσε με στοργή και αφοσίωση. Τρίτο έργο της βραδιάς, η Συμφωνία αρ. 9 του Ρόσου Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ήσσονος, ίσως, σημασίας, σε σύγκριση με τις μεγάλες συμφωνικές συνθέσεις του αλλά, σίγουρα, Σοστακόβιτς..., που πιθανόν επελέγη για το πρόγραμμα της βραδιάς με γνώμονα τη μικρή της διάρκεια -περίπου 25 λεπτά- καθώς, λόγω των μέτρων 

κατά της πανδημίας, δεν προβλεπόταν διάλειμμα. Η ΚΟΑ, υπό τον Λουκά Καρυτινό και με εξάρχοντα, τώρα, τον βιολονίστα Φαίδωνα Μηλιάδη, έδωσε μία αξιοπρεπή εκτέλεση στην οποία διακρίθηκαν τα, με αυξημένο, από το συνθέτη, ρόλο, πνευστά, ειδικά τα χάλκινα. Αλλά μετά τον κεραυνό-Τρίφονοφ τι θα μπορούσε να κινήσει το ενδιαφέρον; (Φωτογραφίες: Θωμάς Δασκαλάκης 1-3. Μαρία Γραμματικού 4-11)

 

(Η συναυλία δεν διέθετε ξεχωριστό έντυπο πρόγραμμα αλλά ούτε πρόγραμμα-βιβλίο του Φεστιβάλ Αθηνών/Επιδαύρου έχει εκδοθεί, μόνον το γνωστό απρόσωπο, χρηστικό βιβλιαράκι με το συνοπτικό πρόγραμμα του 2021, στο οποίο εντόπισα κάποιες αβλεψίες).

 

(Τη συναυλία παρακολούθησα με πρόσκληση που είχε την ευγένεια να μου παραχωρήσει απευθείας η ΚΟΑ μέσω της υπεύθυνης του Γραφείου Τύπου κ. Άντζελας Τσιφτσή την οποία και ευχαριστώ).

 

Ωδείο Ηρώδη του Αττικού, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου,  24 Ιουνίου 2021.