May 30, 2023

Τ’ είναι πλαστό; τι μη πλαστό; και τι τ’ ανάμεσό τους;

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 205
 
Τ’ είναι πλαστό; Τ’ είναι γνήσιο; Τα όρια συγχέονται. «Rohtko» του Πολονού Λούκας Τβαρκόβσκι, σε κείμενο της συμπάτριώτισσάς του Άνκα Χέρμπουτ: μια πολονολετονική συμπαραγωγή που παρουσιάστηκε στην «Στέγη Ωνάση». Πολυμεσική. Όπου, παράλληλα με τη σκηνική παρουσία και τη δράση των ηθοποιών, το ζωντανό, ταυτόχρονο βίντεο στεκόταν διαρκώς σε λεπτομέρειες και μεγέθυνε αντιδράσεις τους με κινηματογραφικό τρόπο στις οθόνες, τις στημένες πάνω απ’ το σκηνικό. Όπως στην παράσταση του Τιμοφέι Κουλιάμπιν για την «Μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι» του Κολτές, που πρόσφατα παρουσιάστηκε, επίσης, στην «Στέγη Ωνάση».
Θέμα της, το σκάνδαλο -που αποκαλύφθηκε- πώλησης έναντι 8,5 εκατομμυρίων δολαρίων, μετά το θάνατο του ζωγράφου, ενός πλαστού πίνακα του εκ των κορυφαίων αφηρημένων εξπρεσιονιστών Μαρκ Ρόθκο -εξ ου κι ο αναγραμματισμός του τίτλου. Μια μελέτη πάνω στο θέμα που αποκτά φιλοσοφικές διαστάσεις, εκπληκτικά, ευέλικτα σκηνικά του Φαμπιέν Λέντε, σου ξεσκίζουν τα σπλάχνα τα μπιτς της μουσικής του Λουμπομίρ Γκζέλακ, φωτισμοί,
βίντεο αρτ -όλα- τέλεια, εξαιρετικοί ηθοποιοί -ξεχώρισα, πάντως, την Λετονή Ερεζέιγια Κάλνινια, έξοχη στο ρόλο της άμεσα αναμεμιγμένης στο σκάνδαλο εμπόρου τέχνης και διευθύντριας γκαλερί Αν Φρίντμαν-, μια παράσταση που έρεε, ένα τεχνικό επίτευγμα.
Και όμως δεν ένοιωσα την παραμικρή συγκίνηση, δε με συνεπήρε. Κι οι τέσσερις ώρες διάρκειας με κούρασαν.
Ο Λούκας Τβαρκόβσκι νομίζω πως ανήκει στους σκηνοθέτες που θέλουν να εντυπωσιάσουν κι όχι να σκάψουν βαθιά και να συγκινήσουν (Φωτογραφίες: Arturs Pavlovs).

May 29, 2023

Στο Φτερό / Γλυκόπιοτο πρόγραμμα

 
Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: συναυλία / Μουσική διεύθυνση: Κρίστοφ Έσενμπαχ. Σολίστ: Ζουλ Μπέιλι, βιολοντσέλο.  
 
Ο ρομαντισμός διαπότιζε το πρόγραμμα της χτεσινής συναυλίας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Πρόγραμμα που σθεναρά το υπερασπίστηκαν αρχιμουσικός και σολίστας. Η βραδιά άνοιξε με το Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα (1919) του άγγλου συνθέτη Έντουαρντ Έλγκαρ: μία σύνθεση άκρως λυρική, υψηλής τεχνικής που, προσωπικά, πιστεύω ότι
τη διακατέχει η κυρίαρχη ακόμα τότε μελαγχολία από τον Μεγάλο Πόλεμο -τον Πρώτο Παγκόσμιο- που μόλις είχε λήξει, μετά από τέσσερα και κάτι χρόνια, αφήνοντας πίσω του εκατομμύρια θύματα. Ο αμερικανός τσελίστας Ζουλ Μπέιλι μετέφερε την αίσθηση αυτή -ένας συγκρατημένος, εσωτερικός θρήνος- με προσοχή, ευαισθησία και φινέτσα πλαισιωμένος από μία ορχήστρα, υπό τον Γερμανό Κριστόφ
Έσενμπαχ διακριτική αλλά και γερά δεμένη. Ο Ζουλ Μπέιλι έδωσε, μετά το θερμό χειροκρότημα στο τέλος, ως ανκόρ, το ανάλογης ευαισθησίας και πνεύματος «Τραγούδι των πουλιών», μεταγραφή, ως σύμβολο ειρήνης, του Καταλανού Πάβλο (Πάου) Καζάλς από παραδοσιακό, καταλάνικο χριστουγεννιάτικο τραγούδι -μία λυρικότατη, συναρπαστική ερμηνεία. Η συναυλία συμπληρώθηκε με τη συγκλονιστική 
Πέμπτη Συμφωνία (1875-1878, πρώτη εκτέλεση 1894) του Αυστριακού Άντον Μπρούκνερ: ένα συναρπαστικό, ογκώδες, περίτεχνο συμφωνικό οικοδόμημα του ρομαντισμού, με πολύ γερά θεμέλια, με συναρπαστικές κορυφώσεις, που διαπνέεται από την έντονη θρησκευτικότητα του συνθέτη. Ο Κρίστοφ Έσενμπαχ
και η ΚΟΑ το ερμήνευσαν  με σιγουριά και κύρος, χωρίς ευκολίες και παραχωρήσεις. Μία γλυκόπιοτη συναυλία. Τα έσοδά της θα διατεθούν στην Ένωση «Μαζί για το Παιδί» (Φωτογραφίες: Stephie Grape).
 
(Στο γνώριμο, πολύ καλό επίπεδο το -δωρεάν- έντυπο πολύπτυχο πρόγραμμα-αφίσα της συναυλίας -υπεύθυνη έκδοσης Αλίκη Φιδετζή).
 
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 28 Μαΐου 2023.
 
(Τη συναυλία παρακολούθησα με πρόσκληση που είχε την ευγένεια να μου παραχωρήσει απευθείας η ΚΟΑ). 

May 27, 2023

«Το γάλα» του Βασίλη Κατσικονούρη επανέρχεται στη σκηνή: Μάνος Καρατζογιάννης και Ερμίνα Κυριαζή το συν-σκηνοθετούν στον «Σταθμό»

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Είδηση

«Το γάλα» του Βασίλη Κατσικονούρη, απ’ τις καλύτερες στιγμές του νεότερου νέου ελληνικoύ θεάτρου, επανέρχεται στην αθηναϊκή σκηνή: το ανεβάζει, τον Νοέμβριο, ο Μάνος Καρατζογιάννης στο θέατρό του «Σταθμός», σε συν-σκηνοθεσία Ερμίνας Κυριαζή.

Ήρωες του έργου είναι μια οικογένεια Ελλήνων του Πόντου -η μάνα, η Ρίνα, κι οι δυο της γιοι, ο Αντώνης κι ο Λευτέρης, απ’ τους οποίους ο μικρότερος πάσχει από σχιζοφρένεια-, που ξεσπιτώθηκαν απ’ την Σοβιετική Ένωση, «επαναπατρίστηκαν» στην -καθόλου στοργική γι αυτούς...- Ελλάδα, τη δεκαετία του 1990, και ψευτοζούν σ’ ένα ημιυπόγειο της Κυψέλης. Ο μεγαλύτερος κάνει τα πάντα για να ενσωματωθεί στον καινούργιο του τόπο και βρίσκει ένα κορίτσι, την Νατάσα, κόρη του ιδιοκτήτη βενζινάδικου όπου δουλεύει, που το προορίζει για σύζυγό του, ο μικρότερος αρνείται κι όταν βρίσκεται μόνος με την Νατάσα, ανεξέλεγκτος, της ρίχνεται. Αυτό γίνεται αφορμή ο Αντώνης να κόψει κάθε δεσμό με τη μάνα και τον αδελφό του κι όταν η Ρίνα πεθάνει, να κλείσει τον Λευτέρη σε 

ψυχιατρείο.

«Το γάλα», γραμμένο απ' τον Βασίλη Κατσικονούρη το 2003, πρωτοπαρουσιάστηκε απ’ το Εθνικό Θέατρο -την τότε «Νέα Σκηνή» του που στεγαζόταν στο θέατρο «Χώρα»-, τη σεζόν 2005/2006, για να επαναληφθεί την επόμενη 2006/2007- σε μια συγκλονιστική παράσταση του Νίκου Μαστοράκη, που το εκτόξευσε, με την Μάνια Παπαδημητρίου, τον Γιάννο Περλέγκα (τον Πέτρο Λαγούτη στην επανάληψη), τον Κωνσταντίνο Παπαχρόνη και την Μαρία Παπαστεφανάκη στους αντίστοιχους τέσσερις ρόλους. Η παράσταση παίχτηκε και στην Γερμανία, στο Φεστιβάλ του Βισμπάντεν, το 2006.

Στη συνέχεια «Το γάλα» ανέβηκε, σε σκηνοθεσία Άννας Βαγενά, στο θέατρό της «Μεταξουργείο», το 2007/2008, η παράσταση μεταφέρθηκε το 2008/2009 στο θέατρο «Κατερίνα Βασιλάκου», περιόδευσε στην Ελλάδα και παίχτηκε έξι συνολικά σεζόν τελειώνοντας και πάλι στο «Μεταξουργείο», το 2012/2013.

Τη σεζόν 2021/2022 το σκηνοθέτησε ο Θωδ Εσπίριτου -το πιο πρόσφατο ανέβασμά του- για το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας.

Έχει, όμως, παρουσιαστεί κι εκτός Ελλάδας: στην Κύπρο -στην Λευκωσία, το 2007/2008, μ’ επανάληψη το 2008/2009, απ’ το «Ανοιχτό Θέατρο», σε σκηνοθεσία Αχιλλέα Γραμματικόπουλου, και στην Λεμεσό, το 2016/2017, στην Δεύτερη Σκηνή της ΕΘΑΛ, με σκηνοθέτη τον Μηνά Τίγκιλη- και, μεταφρασμένο, στηνΣερβία -στο Βελιγράδι-, το 2007/2008, μ’ επανάληψη τις δυο επόμενες σεζόν, στο «Δραματικό Θέατρο Βελιγραδίου», σε σκηνοθεσία

Ντζούρτζα Τέσιτς και στην Πολονία -στην Βαρσοβία-, το 2009/2010, απ’ το Θέατρο «Καμιένιτσα», στην Κεντρική Σκηνή του, σε σκηνοθεσία Σεμπάστιαν Χονδροκώστα ενώ έχει μεταφραστεί και στα γερμανικά και στα γαλικά. 

«Το γάλα» έχει εκδοθεί και κυκλοφορεί απ’ τις Εκδόσεις «Κέδρος» (πρώτη έκδοση 2006, ανανεωμένη 2011). Το 2011 μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο, με τον ίδιο τίτλο και σε σκηνοθεσία Γιώργου Σιούγα.

Στο καινούργιο ανέβασμα του έργου στον «Σταθμό», τους ρόλους θα ερμηνεύσουν, της Ρίνας (Ιρίνα) η Στέλλα Γκίκα, του Αντώνη ο Δημήτρης Πασσάς, του Λευτέρη ο ίδιος ο Μάνος Καρατζογιάννης και της Νατάσας η Ελένη Σακκά. Τα σκηνικά θα ’ναι του Άγγελου Αγγελή, η μουσική του Νεοκλή Νεοφυτίδη κι οι φωτισμοί του Άγγελου Παπαδόπουλου.

Να σημειώσω ότι η Ερμίνα Κυριαζή υπέγραψε τη σκηνοθεσία και στο πιο πρόσφατο έργο του Βασίλη Κατσικονούρη, το μονόλογο «Τσιτάχ. Η ερημιά του τερματοφύλακα» που παρουσιάστηκε, τη λήγουσα σεζόν 2022/2023, επίσης στο θέατρο «Σταθμός», με τον Γιώργο Νινιό.

Ο  Μάνος Καρατζογιάννης, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος και σεβαστικός σε θέματα καλλιτεχνών του παρελθόντος οι οποίοι έχουν φύγει απ’ τη ζωή, όπως απέδειξε η οργάνωση, πρόσφατα, εκδήλωσης στη μνήμη της Μάγιας Λυμπεροπούλου, στο θέατρό του «Σταθμός», θ’ αφιερώσει την παράστασή του στη μνήμη του σπουδαίου ηθοποιού Κωνσταντίνου Παπαχρόνη που, φέτος, στις 2 Δεκεμβρίου, συμπληρώνονται 15 χρόνια απ’ τον τραγικό θάνατό του σε δυστύχημα, το 2008, στην ηλικία των 31 μόλις χρόνων και που ήταν ο πρώτος διδάξας το ρόλο του Λευτέρη -μια ερμηνεία αξέχαστη. 

Ο στίχος που δεν αντιστοιχείται... ή Απρόσωπος «Μισάνθρωπος»

 
Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια... 204
 
Ένας σκηνοθέτης, που ’ρχεται να σκηνοθετήσει ηθοποιούς σε μια γλώσσα που δε γνωρίζει, έχει, σίγουρα, ν’ αντιμετωπίσει ένα σοβαρό πρόβλημα: πώς ν’ «ακούει» τους ηθοποιούς του. Οι ηθοποιοί που καλούνται να ερμηνεύσουν ένα κλασικό έργο σε στίχο, μεταφρασμένο σε στίχο, έχουν, σίγουρα, ν’ αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα: να 
«σπάσουν» το στίχο και να κατεβάσουν στο κοινό τα νοήματα. Αν ο σκηνοθέτης, επιπλέον, δεν ξέρει καν τη γλώσσα τους ΠΏΣ να τους βοηθήσει να «σπάσουν» το στίχο;
Αυτό συνέβη με τον Πέτερ Στάιν, τον κορυφαίο γερμανό σκηνοθέτη που μετακλήθηκε -ως «όνομα», προφανώς προς εντυπωσιασμό- ν’ ανεβάσει τον «Μισάνθρωπο», το αριστούργημα του Μολιέρου, στο Δημοτικό Θέατρο του
Πειραιά. Καταρχάς, ένας σκηνοθέτης, όσο σπουδαίος κι αν είναι, στα 86 του σίγουρα θα ’χει μια κάμψη. Απ’ την άλλη, ο Στάιν, γερνώντας, έχει συντηρητικοποιηθεί όσο δε γίνεται. Βρήκε, λοιπόν, την ευκολία να μεταφέρει, απλώς, την παράσταση που ’κανε στο Παρίσι το 2019. Την είδα: ωραίο σκηνικό, ακόμα ωραιότερα  κοστούμια, πιστά στην εποχή του έργου στην κάθε λεπτομέρειά τους, καλόγουστα -εξαρτάται βέβαια και ΠΏΣ τα «φορούν» οι ηθοποιοί...- που μεταφέρθηκαν απ’ την παράσταση του Παρισιού αλλά ένα παραστασιακό αποτέλεσμα μουσειακό, επίπεδο, εντελώς άρρυθμο.
Δεν είμαι, καθόλου, υπέρ της άκριτης, επιφανειακής «αποδόμησης» αλλά υπέρ του επίμονου σκαψίματος στα κλασικά κείμενα. Εδώ ούτε που σκάλισε καν την επιφάνεια ο Πέτερ Στάιν. Ο κάθε ηθοποιός -ενοχλητικό!- με τους ρυθμούς του, παλεύοντας με το στίχο. Τι να σου κάνει κι η μετάφραση της Λουίζας Μητσάκου, όσο καλή κι αν είναι, όπως ακούγεται...
Κι ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος έξω απ’ τα νερά του ως Αλσέστ: χωρίς ενέργεια, σα να μην έχει πειστεί και σαν, απλώς, να διεκπεραιώνει. Και, πλάι του, θαρρείς από άλλο έργο, μια άπειρη, αβοήθητη Σελιμένη -η Παρασκευή
Δουρουκλάκη. Κάποιοι ηθοποιοί -Όλια Λαζαρίδου, Γιώργος Γλάστρας, Γιωργής Τσαμπουράκης, Γιώργος Ψυχογιός, Νάνσυ Μπούκλη...- προσπαθούν αλλά είναι τόσο άδετο το σύνολο, ο καθένας μοιάζει να πορεύεται ερήμην της παράστασης, σαν ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Μια παράσταση χωρίς λόγο (Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης).