Στο Φτερό / «Επιτάφιος»: Λατρευτική Μποφίλιου - Παπαδιαμάντης: Ωσεί παρών

 

«Επιτάφιος» του Μίκη Θεοδωράκη, ποίηση Γιάννης Ρίτσος, διασκευή Γιάννης Μπελώνης / Μουσική διεύθυνση: Στάθης Σούλης / Τραγούδι: Νατάσσα Μποφίλιου.

 

Βυζαντινός Χορός «Τρόπος»: συναυλία εκκλησιαστικών ύμνων «Παπαδιαμάντης- Μνήμη δικαίου μετ’ εγκωμίων» / Μουσική διεύθυνση: Κωνσταντίνος Αγγελίδης. 

 

Το ’χα γράψει. Εδώ, στις 15 Απριλίου. Ότι το 1ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής ήταν μία εξαιρετική ιδέα. Και ότι οι επιλογές του καλλιτεχνικού διευθυντή  της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργου Κουμεντάκη -μία πολύχρωμη, ακομπλεξάριστη βεντάλια που άνοιγε και απλωνόταν από τη βυζαντινή μουσική έως τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη, από τον Μπαχ έως τον Ροσίνι και τον Κούρταγκ και από τους Σούφι έως αναγνώσεις μετά μουσικής- ήταν όχι απλώς ευφάνταστες αλλά, στο σύνολό τους, εξαιρετικές. Το θέμα ήταν η υλοποίηση του προγράμματος αυτού -των 62 συναυλιών/εκδηλώσεων σκορπισμένων σε 17 σημαδιακούς χώρους της Αθήνας, ιστορικούς ή νεότερους, στην Πλάκα και γύρω από την Πλάκα, για ένα τριήμερο, από Μεγάλη Δευτέρα έως και Μεγάλη Τετάρτη. Η υλοποίησή του, τελικά, ξεπέρασε, κάθε προσδοκία. Ως προς την ανταπόκριση από τον κόσμο που προσήλθε αθρόα, παρά τον κακό καιρό, την πρώτη μέρα, ως προς την ποιότητα -εγώ μόνον δύο συναυλίες μπόρεσα να παρακολουθήσω αλλά αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες που εμπιστεύομαι και που παρακολούθησαν πολύ περισσότερες με διαβεβαίωσαν γι αυτό- και ως προς την οργάνωση, παρά την ελεύθερη είσοδο που ενείχε πολλούς κινδύνους.

Μεγάλη Τετάρτη απόγευμα, με φως ακόμα, κάθισα στα σκαλιά της εισόδου στο προαύλιο του Μουσείου της Ακρόπολης. Στη σκηνή, στημένη μέσα στην αυλή, ένα σύνολο οκτώ καλών μουσικών -χωρίς μπουζούκι- , η έξοχη χορωδία chόres που την καλλιτεχνική διεύθυνσή της έχει η Μαρίνα Σάττι, στο πόντιουμ, δυναμικός, ο διαρκώς ανερχόμενος Στάθης Σούλης και, κορυφαία, η Νατάσσα Μποφίλιου: ο αξεπέραστος «Επιτάφιος» (1958) του Μίκη Θεοδωράκη, πάνω σε οκτώ από τα είκοσι μέρη της -βασισμένης σε πραγματικά γεγονότα και εμπνευσμένης από μία φωτογραφία που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη»- εμβληματικής, σπαρακτικής ομώνυμης ποιητικής σύνθεσης (1936/1956) του Γιάννη Ρίτσου -μία μάνα, στη μέση του δρόμου, θρηνεί το γιο της που σκότωσε η αστυνομία της -προ δικτατορίας της 4ης Αυγούστου- κυβέρνησης Μεταξά, στην Θεσσαλονίκη, στη διάρκεια διαδηλώσεων, κατά τη μεγάλη απεργία τον Μάιο του 1936. Ο «Επιτάφιος», όμως, που άκουσα ήταν «αλλιώτικος»: ο Γιάννης Μπελώνης διασκεύασε -και ενορχήστρωσε προφανώς- τα οκτώ τραγούδια 

δένοντάς τα σε ένα ενιαίο σύνολο, σε μία ενιαία σύνθεση, με τη σολίστ-κορυφαία να συνοδεύεται από το χορωδιακό σύνολο -Χορό- και την εισαγωγή του «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες» να επανέρχεται κάθε τόσο, ως λάιτ μοτίφ  (καθοδηγητικό θέμα), και να κλείνει το σαραντάλεπτο περίπου έργο. Το αποτέλεσμα, συναρπαστικό. Αλλά δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς την Νατάσσα Μποφίλιου -πάντα, άλλωστε, όσο σημαδιακή και να ήταν η ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο «Επιτάφιος» με άγγιζε περισσότερο τραγουδημένος από γυναικεία χείλη. Με τη σεμνότητα και το ήθος της να ακτινοβολούν πέρα από τη ομορφιά της, στα -καθόλου επιδεικτικά- μαύρα, με τα μαλλιά τραβηγμένα πίσω,

με την εξαιρετική φωνή της στα καλύτερά της, η Νατάσσα Μποφίλιου τίμησε τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, αυτή την πάνω και πέρα από «τραγούδια» σύνθεση με τον καλύτερο τρόπο, ξεπερνώντας τον εαυτό της σε μία συγκλονιστική ερμηνεία του «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες» που με έκανε να ριγήσω. Φαντάζομαι ότι το αντίκρισμα στο κοινό θα έγινε αντιληπτό και ότι ο έργο αυτό θα το ξανακούσουμε σύντομα, συμπληρωμένο με κάτι σχετικό ώστε να συμπληρωθεί η χρονική διάρκεια κανονικής συναυλίας, και στην Λυρική, με συνθήκες ακρόασης καλύτερες -παρά τον πολύ καλό ήχο- από ενός ανοιχτού, μη συναυλιακού καν χώρου.

Έκλεισα τη βραδιά μου περπατώντας μέχρι το υπέροχο συγκρότημα αναπαλαιωμένων πλακιώτικων σπιτιών του Μουσείου Νεότερου Πολιτισμού -που δεν έχει εγκαινιαστεί ακόμα-, όπου, στον προαύλιο χώρο του, ο δεκαοκταμελής Βυζαντινός Χορός «Τρόπος», με την καλλιτεχνική διεύθυνση του πρωτοψάλτη Κωνσταντίνου 

Αγγελίδη, μας μετέφερε την κατάνυξη των ημερών ερμηνεύοντας εκκλησιαστικούς ύμνους που συνδέονται με τη μορφή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, κλείνοντας, μάλιστα, με αυτόν που ο κοσμοκαλόγερος ζήτησε να ακούσει πριν κοιμηθεί στις 3 Ιανουαρίου του 1911. Στη συνέχεια οι ψάλτες όδευσαν, ψάλλοντας, με εμάς να τους ακολουθούμε, προς το παμπάλαιο -του 16ου με 17ο αιώνα- εκκλησάκι του Αγίου Ελισαίου που

βρίσκεται μέσα στο κτιριακό συγκρότημα του Μουσείου και όπου ο Παπαδιαμάντης συνήθιζε να ψέλνει, ως δεξιός ψάλτης, με τον εξάδελφό του, επίσης συγγραφέα, Αλέξανδρο Μωραϊτίδη ως αριστερό ψάλτη. Εκεί ερμήνευσαν άλλους τρεις ύμνους και αποχώρησαν με το «Τη υπερμάχω».

Μία βραδιά που με γέμισε. Θέλω να ελπίζω ότι οι πιο επιτυχημένες από τις συναυλίες του 1ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής θα μεταφερθούν την επόμενη σεζόν και στην Λυρική του ΚΠΙΣΝ. Και ότι ο θεσμός θα καθιερωθεί με ισάξιες και ακόμα καλύτερες επιλογές (Φωτογραφίες: 3 Valeria Isaeva, οι υπόλοιπες Ιωάννης Καμπάνης).

 

(Καλόγουστο και χρηστικό, με χάρτες όπου έβρισκες τους χώρους των εκδηλώσεων, το έντυπο πολύπτυχο-οδηγός του Φεστιβάλ)

 

Μουσείο Ακρόπολης / Προαύλιο Χώρος και Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού / Προαύλιος Χώρος-Ιερός Ναός Αγίου Ελισαίου, 1ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού-Εθνική Λυρική Σκηνή-Eurolife FFH, 20 Απριλίου 2022.

 

Το κείμενό μου, αφιερωμένο στη Έρη Ρίτσου και στην Λητώ Πασχάλη-Ρίτσου.