Λογοκρισία και «κακοί» χορηγοί…

Το Τέταρτο Κουδούνι / 3 Μαρτίου 2016 

Το Ίδρυμα Ωνάση δεν ήταν που έμμεσα κατηγορήθηκε ότι επενέβη κι εκβιαστικά απαίτησε, ως κακός λογοκριτής, απ’ τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Στάθη Λιβαθινό να κατεβάσει την παράσταση «Ισορροπία του Nash» που ’χε ανεβάσει η Πηγή Δημητρακοπούλου στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, με την απειλή ότι θ’ ανακαλέσει τη φετεινή χορηγία του στο Εθνικό; Τι εύκολα -και χωρίς περίσκεψη στη συγκεκριμένη περίπτωση…- που διατυπώνονται κατηγορίες… Έγραφα σχετικά στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 11 Φεβρουαρίου.

Η απάντηση, έμμεση επίσης -και ιδιοφυής-, έρχεται απ’ την «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών». Του Ιδρύματος Ωνάση, βέβαια… Κι είναι αποστομωτική -τύφλα να ’χε οποιαδήποτε ανακοίνωση την οποία ποτέ δεν έβγαλε: μια δημόσια συζήτηση με θέμα «Τέχνη, Ελευθερία, Λογοκρισία», που συνδιοργανώνει με την Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στις 8 Μαρτίου, στην Κεντρική Σκηνή της «Στέγης», σ’ επιμέλεια Χρήστου Καρρά, Αφροδίτης Παναγιωτάκου και Κωστή Παπαϊωάννου. Ο οποίος, Γενικός Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και θα τη συντονίζει μαζί με την Ξένια Κουναλάκη, αρχισυντάκτρια διεθνών ειδήσεων και αρθρογράφο στην «Καθημερινή», και τον Ηλία Κανέλλη, δημοσιογράφο και εκδότη του περιοδικού «The Books’ Journal».

Ομιλητές θα ’ναι οι Νίκος Αλιβιζάτος, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρήστος Γραμματίδης, δικηγόρος, Σταύρος Ζουμπουλάκης, συγγραφέας, πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, Ηλίας Κανέλλης, Κυριάκος Κατζουράκης, εικαστικός και σκηνοθέτης, Κώστας Κωστάκος (Old Boy), blogger, Εύα Στεφανή, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και σκηνοθέτρια, Δημήτρης Χριστόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κι αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Χρήστος Χωμενίδης, συγγραφέας, Vicky Baker, αρχισυντάκτρια του περιοδικού «Index on Censorship», Caroline Fourest, φεμινίστρια συγγραφέας, σκηνοθέτρια ντοκιμαντέρ, δημοσιογράφος, ραδιοφωνική παραγωγός στο «France Culture» κι εκδότρια του περιοδικού «ProChoix», Lemine Ould M. Salem, συν-σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ «Salafistes», John Ralston Saul, πρόεδρος (2009-2015) της PEN International, Kris Verdonck, καλλιτέχνης που δραστηριοποιείται στη μεταβατική ζώνη μεταξύ εικαστικών τεχνών και θεάτρου, μεταξύ εγκαταστάσεων και περφόρμανς, μεταξύ χορού και αρχιτεκτονικής, ο οποίος έχει παρουσιάσει το έργο του «Stills» στο πλαίσιο του Fast Forward Festival της «Στέγης» το 2015 και, με μαγνητοσκοπημένη δήλωσή του,

ο Daniel Wetzel των «Rimini Protokoll» που θα παρουσιάσουν στην «Στέγη» μια -σφόδρα αναμενόμενη…- σκηνική ανάγνωση του μανιφέστου του Χίτλερ «Ο αγών μου». Αλλά και -η έκπληξη!- η Πηγή Δημητρακοπούλου, η σκηνοθέτρια της «Ισορροπίας του Nash».

Πιο ενδιαφέρον μείγμα γίνεται; Εκρηκτικό θα ’λεγα! Ανυπερθέτως θα ’μαι εκεί! (Φωτογραφία παράστασης Karol Jarek).

Πιστεύω πως είναι η πιο ολοκληρωμένη παράσταση της Ρούλας Πατεράκη εδώ κι αρκετά χρόνια: «Δαμάζοντας τα κύματα», σε δραματουργία και δική της σκηνική προσαρμογή του σεναρίου του Λαρς φον Τρίερ για την ομώνυμη ταινία του. Για το Εθνικό Θέατρο -στην Σκηνή «Νέο Rex». Η Ρούλα Πατεράκη μετέφερε το τριερικό ύφος -εσωτερικό τοπίο πυρπολημένο, καμένο, στάχτες, πέραν του Καλού και του Κακού, πέραν του Ηθικού και του Ανήθικου- οργανώνοντας ένα ψυχρό, «ηλεκτρικό» μπαλέτο μεγάλης ακρίβειας, πάνω σε μουσικές ιδανικά ταιριαστές, έστω κι αν η παράσταση κάποιες στιγμές πλατειάζει -οι αλλεπάλληλες εγχειρήσεις του Γιαν…-, έστω κι αν οι ένθετες «συνεντεύξεις» της ίδιας της σκηνοθέτριας με τον Τρίερ κάποιες στιγμές ηχούν ολίγον αφελείς.

Απ’ την άλλη έχει οδηγήσει τέλεια τους καλούς ηθοποιούς της -Άκης Σακελλαρίου, Παρθενόπη Μπουζούρη, Γιώργος Παπαπαύλου, Γιάννης Βογιατζής, Γιώργος Ζιόβας, η εξαιρετικά πειστική, αγέλαστη, πικρή Στέλλα της Τασίας Σοφιανίδου, ανάμεσά τους-, με πρώτη τη τάξει την Ιωάννα Τσιριγκούλη.

Ιδεώδης επιλογή για το ρόλο της νεραϊδοπαρμένης Μπες, η φευγάτη Ιωάννα Τσιριγκούλη -είναι κρίμα που δεν τη βλέπουμε συχνότερα στη σκηνή- ερμηνεύει εξαίρετα -ενσαρκώνει- αυτό το πλάσμα τής άνευ ορίων, άνευ όρων Αγάπης, το καθημαγμένο, το ροκανισμένο, το ξεκούρδιστο -κάτι σα μια σύγχρονη Λούλου, σα μια άλλη Αγία Ιωάννα των Σφαγείων- με τρόπο αφοπλιστικά συγκινητικό.

Ένας πίνακας του Λούσιαν Φρόιντ που ανάρτησε ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουρτάκης στον τοίχο του, στο facebook, εικονογραφώντας ένα σχόλιό του για την παράσταση είναι, πιστεύω, η τελειότερη εικαστική έκφραση της παράστασης (Φωτογραφίες παράστασης: Μαριλένα Σταφυλίδου).

Σχετικά με το ενδιαφέρον των Εκδόσεων Σοκόλη για το θέατρο πρόσφατα έχω γράψει -αναφερόμενος στις εκδοτικές κινήσεις τους εντός συνόρων. Υπάρχει, όμως, και μια κατεύθυνση, ίσως, ακόμα πιο ενδιαφέρουσα για τη σύγχρονη ελληνική συγγραφική παραγωγή: προώθηση του σύγχρονου ελληνικού θεατρικού έργου εκτός συνόρων. Μαθαίνω ότι, σε συνεργασία με τον βρετανικό εκδοτικό οίκο «Oberon Books» -έναν κατεξοχήν εκδοτικό οίκο με αντικείμενο το θέατρο, που προσμετρά στο ενεργητικό του συγγραφείς όπως ο Χάουαρντ Μπάρκερ, ο Σάιμον ΜακΜπέρνι των «Κομπλισιτέ» -κι αυτοί θα ’ρθουν στην «Στέγη» φέτος-, η Λόρα Γουέιντ, η Άμπι Μόργκαν- προχωρούν στην έκδοση και κυκλοφορία σ’ όλο τον κόσμο μιας συλλογής στην αγγλική γλώσσα της νεότερης γενιάς των ελλήνων θεατρικών συγγραφέων - η πρώτη, αν δεν κάνω λάθος, που κυκλοφορεί.

Ο τόμος θα τιτλοφορείται «The Oberon Anthology of Contemporary Greek Plays» κι αναμένεται να κυκλοφορήσει το αργότερο την άνοιξη του 2017. Η παρουσίασή του θα υποστηριχτεί με παράλληλες εκδηλώσεις στην Αθήνα και στο Λονδίνο.

Οι πέντε τυχεροί θεατρικοί συγγραφείς που έργα τους απαρτίζουν τον πρώτο τόμο -η τελική επιλογή τους έγινε απ’ τον βρετανικό εκδοτικό οίκο- είναι ο Χαράλαμπος Γιάννου με το έργο του «Πείνα» («Hunger», σε μετάφραση του ίδιου του συγγραφέα), ο Άκης Δήμου με το «…και Ιουλιέτα («…and Juliet», σε μετάφραση Έλσης Σακελλαρίδου), η Λένα Κιτσοπούλου με το «Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α.» («M.A.I.R.O.U.L.A.», σε μετάφραση Aliki Chapple), 

η Νίνα Ράπη με το «Angelstate» (σε μετάφραση της συγγραφέα) κι ο Ανδρέας Φλουράκης με το «Ασκήσεις για γερά γόνατα» («Strong Knees», σε μετάφραση Εμμανουέλλας Ραχήλ Λία).

Κάθε κείμενο θα συνοδεύεται από εισαγωγικό σημείωμα κι η συλλογή θ’ ανοίγει με μια ευρύτερη εισαγωγή στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία και, ειδικότερα, στο έργο των πέντε αυτών δραματουργών.

Στα τρέχοντα σχέδια των Εκδόσεων Σοκόλη, η μετάφραση και διάδοση της σύγχρονης ελληνικής θεατρικής γραφής και σε διάφορες άλλες ευρωπαϊκές και μη γλώσσες. Προσπάθεια απολύτως επαινετέα.

Δυο σανίδια κι ένα πάθος: δεν είναι ξεκαθαρισμένο ποιος το ’πε ή το ’γραψε -άλλοι λένε ο Καλδερόν, άλλοι o Λόπε δε Βέγα, άλλοι άλλα… Πάντως, η ρήση παρέμεινε αθάνατη. Κι οι έντεκα περιoδεύοντες θεατρίνοι του λονδρέζικου Θεάτρου «Globe» («Σφαίρα»), που μας έδειξαν στο Μέγαρο Μουσικής τον δικό τους «Άμλετ», τον «Globe to Globe Hamlet», μια παράσταση με την οποία γύρισαν κι ακόμα γυρίζουν τον κόσμο ολόκληρο, την υδρόγειο σφαίρα ολόκληρη -κυριολεκτικά, 160 (!) χώρες σε δυο χρόνια είναι στο πρόγραμμά τους, μέχρι και στον προσφυγικό καταυλισμό του Καλέ την παρουσίασαν- τη ρήση αυτή εφαρμόζουν. Κατά γράμμα.

Με αναμμένα τα φώτα πλατείας σ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, χωρίς ιδιαίτερους φωτισμούς, με περιοριστικά χαραγμένο τον σκηνικό τους χώρο στο δάπεδο της σκηνής, στην Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος», με μερικά στηρίγματα που κρατούσαν, πίσω, ένα φόντο με κρεμασταράκια για τα ρούχα τους πάνω του και, μπροστά, ένα ριντό, με κρίκους στερεωμένο σ’ ένα τεντωμένο χοντρό σκοινί, με καμιά δεκαριά ελαφρά μεταλλικά μπαούλα ταξιδιού ως σκηνικά, με κοστούμια «τυχαία», βεστιαρίου, καθημερινά, με μουσικά όργανα που παίζανε οι ίδιοι, με άμεση, μετωπική απεύθυνση στο κοινό, κάποια στιγμή γύρισαν ανάποδα και ύψωσαν διαγώνια δυο σανίδες που χρησιμοποιούσαν. Και πάνω τους έγραφε «two planks and a passion» -«δυο σανίδια κι ένα πάθος».

Αυτά ήταν τα μόνα εργαλεία τους. Α, κι ο λόγος του Σέξπιρ, πρώτα-πρώτα -καθαρός, καμπανιστός, ανόθευτος, με άψογη βρετανική προφορά. Όσοι περιμέναμε σκηνοθετικές «απόψεις» και τα σχετικά απογοητευτήκαμε. Η άποψη -ο στόχος- των συν-σκηνοθετών Ντομινίκ Ντρομγκούλ και Μπιλ Μπάκχέρστ αυτή αποκλειστικά ήταν: ν’ ακουστεί ο λόγος του Σέξπιρ και να γίνει γνωστός στα πέρατα του κόσμου. Μέσα από ένα πολυφυλετικό -μέχρι και ένας Μάουρι έπαιζε!- «μπουλούκι» -καλών- ηθοποιών, μ’ επικεφαλής τον Ναΐιμ Χαγιάτι, τον Άμλετ που εγώ είδα, Πακιστανό γεννημένο στο Λονδίνο -ο άλλος, της δεύτερης διανομής, ήταν μαύρος, Νιγιριανός.

Μωρέ, πολύ αργεί. Ο καινούργιος πρόεδρος/διοικητικός διευθυντής/γενικός διευθυντής -δεν ξέρω ακόμα πώς θα τον φωνάζουν- του Ελληνικού Φεστιβάλ. Κι ανυπομονώ. Οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις πέρασαν στην Βουλή αλλ’ ακόμα περιμένουμε. Να δούμε ποιος θα κάθεται πλάι στον Γιαν Φαμπρ, καλλιτεχνικό διευθυντή, όπως μας ανακοίνωσαν -ή πλάι σε ποιον θα κάθεται ο Γιαν Φαμπρ...- στην τρελά αναμενόμενη πρώτη συνέντευξη Τύπου για τα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου του 2016. Μόνο που μπήκε ο Μάρτης -γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης- και να δω τι θα προλάβουν να πράξουν μέχρι τον Ιούνιο…