Απολαυστικά ξέφρενος Τσέχοφ

Το έργο. Σε μία σύνθεση ενιαία με τον τίτλο «Ρώσικη ρουλέτα» το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης, σε συμπαραγωγή με τον Θεατρικό Οργανισμό «Ακροπόλ», παρουσιάζει και στην Αθήνα _ για δεύτερη σεζόν _ την «Αρκούδα» (1888), την «Πρόταση γάμου» (1888) και τις «Βλαβερές συνέπειες του καπνού» (1886 και αναθεωρημένο 1902): δυο κωμικά μονόπρακτα κι ένας σατιρικός μονόλογος του Αντόν Πάβλοβιτς Τσέχοφ.

Στην «Αρκούδα» η νεαρή χήρα, η ταμένη _ «έκλεισα ως γυναίκα» _, επειδή «έτσι πρέπει», στη μνήμη ενός… καθόλου ιδανικού συζύγου, δεν αργεί καθόλου να υποκύψει όταν ο φωνακλάς, ασυγκράτητος, χοντράνθρωπος _ μια «αρκούδα» _ κτηματίας που της χτυπάει την πόρτα για να ζητήσει τα δανεικά τα οποία του είχε πάρει ο άντρας της, πέφτει, μετά από μια γερή φιλονικία τους, θύμα κεραυνοβόλου έρωτα γι αυτήν.

Στην «Πρόταση γάμου» συμβαίνει το αντίστροφο: ο δειλός, αρρωστιάρης κτηματίας που πάει να ζητήσει το χέρι μιας νεαρής γειτόνισσάς του, πριν τολμήσει να το ξεστομίσει, πέφτει στη δίνη ενός άγριου καυγά μαζί της, πρώτα για τη νομή ενός αμφισβητούμενου χωραφιού που το διεκδικούν και οι δύο, στη συνέχεια για το ποιος έχει τον… καλύτερο σκύλο!

Στον σύντομο μονόλογο ένας άνδρας μεσήλικας, ξεκινάει, πιεσμένος από την καταπιεστική σύζυγό του, να κάνει μια δημόσια ομιλία με θέμα τις βλαβερές συνέπειες του καπνού αλλά καταλήγει να ξεσπάσει _ δημόσια _ βγάζοντας όλα τα απωθημένα του για τη γυναίκα αυτή που τον καταπιέζει 33 ολόκληρα χρόνια.

Με την διαπεραστική, οξύτατη ματιά του ο Τσέχοφ ανατέμνει στην κοινωνία του καιρού του που στην ουσία καθόλου δεν έχει αλλάξει…. Όπως και στα μεγάλα του έργα, αλλά με τρόπο διαφορετικό, ανοίγει με νυστέρι το περίβλημα και μας δείχνει την τραγική γελοιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, με βασικό άξονα εδώ τις σχέσεις των δύο φύλων _ πράγμα που δικαιολογεί απόλυτα και τη συναρμολόγηση σε μία παράσταση των τριών μονοπράκτων. Γραμμένα φαρσικά, με χιούμορ καυστικό, κυνικό, εύφορο, σφιστοδεμένα, ολοκληρωμένα, εξαιρετικά, τα τρία μονόπρακτα. Αλλά και χιλιοπαιγμένα, χιλιομασημένα, φθαρμένα. Άρα βαρετά; Έτσι νόμιζα.

Η παράσταση. Μέχρι που είδα την παράσταση της Λίλλυς Μελεμέ. Η οποία, χρησιμοποιώντας τη λαγαρή μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ, ευφυώς συνέδεσε τα τρία μονόπρακτα με έναν σύντομο, απλό αλλά ευφάνταστο πρόλογο, έκανε μερικές διακριτικές παρεμβάσεις στο κείμενο και κατόπιν αφέθηκε, αλλά με μεγάλη προσοχή και μέτρο, στους ρυθμούς τους. Που τους επιτάχυνε, τους έκανε φρενιτιώδεις, έξοχα υπογραμμίζοντάς τους με τις ανάλογες μουσικές _ μια αίσθηση βωβού κινηματογράφου χωρίς καμιά προσπάθεια απομίμησής του. Το γκροτέσκο στιλ που επέλεξε είναι ίσως το πιο δύσκολο να εκτελεστεί και το πιο εύκολο να εκτροχιαστεί. Η παράστασή της καταφέρνει να διατηρήσει το μέτρο ακριβώς πάνω στην κόψη του ξυραφιού. Βεβαίως η «Αρκούδα» του πρώτου μέρους έχει τα καλύτερα αποτελέσματα: απολαυστική! Στο δεύτερο ο ενθουσιασμός μου λίγο κατάπεσε _ κάπως σκαλώνουν «Οι βλαβερές συνέπειες…» ως ένθετος μονόλογος στην «Πρόταση…». Αλλά αυτό δεν μειώνει την αποτελεσματικότητα της παράστασης.

Την οποία υποστηρίζει αποφασιστικά η Ελένη Δουνδουλάκη με τα θαυμάσια κοστούμια και τα λιτά αλλά καλόγουστα και λειτουργικότατα, καλοφωτισμένα από την Μελίνα Μάσχα, σκηνικά της· αυτά τα παράθυρα με τα στόρια είναι έξοχα ενταγμένα στην παράσταση δημιουργώντας, καθώς, τα ανεβάζουν απότομα, εκπλήξεις, με κυριότερη το τεράστιο πορτρέτο του νεκρού συζύγου της «Αρκούδας» που δεν είναι παρά το πορτρέτο του εκτελεσμένου τσάρου Νικολάου Β΄ _ ένα κλείσιμο του ματιού.

Ερμηνείες. Η επιτυχία, βέβαια, της σκηνοθετικής γραμμής έγκειται και στη διανομή. Η Λίλλυ Μελεμέ ξέρει μεν να οδηγήσει τους ηθοποιούς της αλλά διαθέτει και τρεις πολύ καλούς ηθοποιούς που ξέρουν να εκτελέσουν αυτά στα οποία τους οδηγεί. Ο Δημήτρης Μυλωνάς, τέλειος στην «Πρόταση γάμου», ο Στρατής Πανούριος, που ενώ δεν διαθέτει τον όγκο και την ιδιοσυγκρασία της Αρκούδας, κατάφερε να μπει στο πετσί του ρόλου και πάνω απ’ όλους η Άννα Κουτσαφτίκη που παίζει το γκροτέσκο στα δάχτυλα αν και με κόντρα φιζίκ _ μια ωραία νέα γυναίκα που η φιγούρα της καθόλου δεν ενισχύει το κωμικό αποτέλεσμα, άρα ό,τι καταφέρνει το καταφέρνει με το τάλαντό της ενώ ταυτόχρονα δείχνει να το απολαμβάνει όσο κι εμείς _ εκτοξεύουν την παράσταση.

Θα ήθελα, ειδικά για την Άννα Κουτσαφτίκη, δημόσια να εξομολογηθώ πως την βλέπω από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε στο «Θέατρο Τέχνης» αλλά έβλεπα μια άψογη ηθοποιό, με όλα τα χαρίσματα, που δεν μου έλεγε κάτι, δεν με άγγιζε. Και ξαφνικά από την «Αγνή του Θεού», όπου τη σκηνοθέτησε ο Βασίλης Νικολαΐδης, σαν να την επανανακάλυψα: μια εξαιρετικά εύπλαστη ηθοποιός, κίνηση άψογη, φωνή καλλιεργημένη, υπέροχη, με ευρύτατη γκάμα, αφοπλιστική και στην κωμωδία αλλά που επιπλέον κινητοποιούσε όλα μου τα συναισθήματα! Δεν ξέρω αν ήταν εκείνη που έκανε κάποια επιπλέον βήματα ώστε να συγκινηθώ πια ή αν εγώ ήμουν που έφταιγα και που επιτέλους ένοιωσα και κατάλαβα πράγματα που δεν είχα καταφέρει να νοιώσω και να καταλάβω. Μια φύσει και θέσει πρωταγωνίστρια που πρέπει _ ακούτε στο ελληνικό θέατρο; _ να πάρει τη θέση που της αξίζει.

Συμπέρασμα. Μια εξαιρετική παράσταση στην οποία πέρασα πολύ καλά και γέλασα. Και στην οποία είμαι σίγουρος ότι θα νοιώσετε το ίδιο. Να πάτε!

θέατρο «Ροές», 5 Νοεμβρίου 2012.