Έμεινε για πάντα Γιουγκοσλάβα: Srecan put, Gaga

Η Γκάγκα… Η Γκάγκα Ρόσιτς. Που έφυγε σήμερα τα ξημερώματα απ’ τη ζωή. Την πρωτογνώρισα, το 1994 στο Εθνικό -στο «Κοτοπούλη»- στις πρόβες του «Ο Άγιος Γεώργιος σκοτώνει το δράκο» του Ντούσαν Κοβάτσεβιτς. Ήταν η μεταφράστρια του έργου και διερμηνέας του σκηνοθέτη Μπράνισλαβ Λέτσιτς. Μετά ήρθε η αποκάλυψη του «Επαγγελματία»: ένα σπουδαίο έργο. Του Ντούσαν Κοβάτσεβιτς και πάλι. Σε μετάφρασή της. Ήταν η επίσημη μεταφράστριά του, η Γκάγκα, και, κατά κάποιο τρόπο, η εκπρόσωπoς στην Ελλάδα του Κοβάτσεβιτς, μιας προσωπικότητας -κι όχι μόνο στον τόπο του. Είχαν μεγαλώσει μαζί, τον αγαπούσε, «αδελφό» τον αποκαλούσε τον «Nτούσκο» της, μετέφρασε κι άλλα έργα του -«Ο σπιούνος των Βαλκανίων», άλλο σπουδαίο έργο που το ’κανε ο Βασίλης Βλάχος.

Η επόμενη συνάντησή μας ήταν στο «Αμόρε» του Γιάννη Χουβαρδά: συνέντευξη με τον Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς για το «Έγκλημα και τιμωρία». Κι, αργότερα, στο Εθνικό, για τον «Δον Ζουάν» του -τότε την είχε πρωτοχτυπήσει ο καρκίνος, μόλις είχε εγχειριστεί αλλά ήταν ΕΚΕΙ. ΄Διερμηνέας του. Kι όχι απλώς «μια διερμηνέας»: οι ηθοποιοί κρέμονταν απ’ τα χείλια της και την αγαπούσαν. Κι ύστερα οι συνεντεύξεις με τον Σλόμπονταν Ούνκοφσκι -στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη, για τον «Λιρ» του και για τον «Ορέστη». Που ’γραψα ότι έρχεται από μια χώρα που λέγεται Μακεδονία αλλά εμείς την αποκαλούμε ΠουΓουΔουΜου και μου ’στελναν ανώνυμες επιστολές… Κι οι άλλες μεταφράσεις της, και το «Other Side» του Ντέγιαν Ντούκοφσκι που ανέβασαν ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, η Μαρία Κατσιαδάκη κι η Λυδία Φωτοπούλου, η Φένια Αποστόλου κατόπιν, ήταν ο Αλέκος Συσσοβίτης, η Πηγή Δημητρακοπούλου του καλύτερου «Επαγγελματία» που ανέβηκε στην Ελλάδα, ήταν η συναυλία του Μπρέγκοβιτς στο Ηρώδειο με την Μαρία Ναυπλιώτου, ήταν ο Ντανίλο Κις που ανέβασε -τον εισέπνευσε βαθιά μέσα του- ο Ηλίας Κουνέλας, κι άλλα, κι άλλα…

Με περισσότερους από εξήντα τίτλους στο ενεργητικό της ως μεταφράστρια, η Γκάγκα Ρόσιτς μας γνώρισε τη σύγχρονη σέρβικη -τη γιουγκοσλάβικη- λογοτεχνία, από Πάβιτς μέχρι Κις, και το σύγχρονο σέρβικο -το γιουγκοσλάβικο θέατρο. Και -το σημαντικότερο για μας- γνώρισε στους Σέρβους τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία, τη σύγχρονη ελληνική ποίηση, το σύγχρονο ελληνικό θέατρο -από Διδώ Σωτηρίου και Λούλα Αναγνωστάκη και Παύλο Μάτεσι και Δημουλά μέχρι Ζατέλη και Κούρτοβικ και Μαραγκόπουλο και Τάκη Θεοδωρόπουλο- αλλά μετέφρασε κι αρχαία ελληνική τραγωδία. Πρότεινε σέρβικα -γιουγκοσλάβικα- έργα σε θιάσους, «εισήγαγε» σέρβους -γιουγκοσλάβους- σκηνοθέτες, έφερε σέρβικες παραστάσεις, έστειλε παραστάσεις μας στην «πρώην» Γιουγκοσλαβία, τιμήθηκε με βραβεία και τίτλους... Κι έγραψε και βιβλία δικά της -το πιο πρόσφατο, «Η μαργαριταρένια πόλη», μόλις πριν λίγους μήνες κυκλοφόρησε απ’ την «Εστία» και παρουσιάστηκε στη σέρβικη πρεσβεία.

Μου μίλαγε για το BITEF των νιάτων της, το περίφημο, τότε, φεστιβάλ θεάτρου του Βελιγραδίου, «ζούσαμε μ’ αυτό και γι αυτό»- κι έλαμπε. «Πατρίδα μου είναι η Γιουγκοσλαβία» έλεγε και βούρκωνε. Πληγωμένη βαθιά, ανεπανόρθωτα μ’ όσα έγιναν εκεί… Το ’χε εύκολο το δάκρυ -ήταν ένας απ’ τους λόγους που την αγαπούσα την Γκάγκα. Και, μετά, η τύχη τα ’φερε να ’ρθουν δυο παιδάκια στη ζωή μου, να ’ρθει στη ζωή μου κι ένας άλλος άνθρωπος για να βρεθούμε πιο κοντά. Και να της χρωστώ. Γιατί μου στάθηκε. Ήταν ιδιαίτερη η Γκάγκα Ρόσιτς -ένας άνθρωπος που πρόσφερε αφειδώλευτα αγάπη. Ένας άνθρωπος μ’ ευγένεια. Ένας άνθρωπος με βαθιά, ουσιαστική κουλτούρα. Ένας άνθρωπος από άλλες εποχές. Αλλά κι ένας άνθρωπος μ’ ανοιχτό μυαλό. Και μια ταξιδιάρα -έζησε όμορφα τη ζωή της με τα πολλά και μακρινά και διαρκείας ταξίδια που ’κανε.

Τα σέρβικα -τα γιουγκοσλαβικά- γράμματα κι οι τέχνες θα πρέπει σήμερα να πενθούν. Η Γκάγκα Ρόσιτς ήταν επί δεκαετίες η πρέσβης τους στην Ελλάδα. Μοναδική! Αλλά και τα ελληνικά γράμματα κι οι τέχνες θα πρέπει να πενθούν. Και, κυρίως, το θέατρο. Που πολύ το αγαπούσε -«Το αρχαίο ελληνικό θέατρο στη σύγχρονη σκηνή» ήταν, άλλωστε, το θέμα της διατριβής της. 
Η Γκάγκα ήταν Σέρβα -ήταν Γιουγκοσλάβα, πάντα Γιουγκοσλάβα έμεινε. Αλλά ήταν, εξίσου, και Ελληνίδα. Όχι μόνο γιατί ήταν γυναίκα Έλληνα -του Λευτέρη Κεσίνη που, διακριτικός, πολύ την αγάπησε και της στάθηκε- και μάνα της, επίσης μεταφράστριας, Μαρίας Κεσίνη που ως Ελληνίδα τη μεγάλωσε. Ήταν γιατί μετείχε της ελληνικής παιδείας. Όσο λίγοι. Την ευχαριστούμε.

Προσωπικά την αποχαιρετώ με μεγάλη συγκίνηση. Θα συνεχίζω να διαβάζω στην Ζωίτσα και στην Σοφούλα τα κόμικς που τους μάζευε και τους χάριζε. Όσο πάει.

Η κηδεία της θα γίνει την Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου, στις 11.00, στο Κοιμητήριο της Καλλιθέας.