Ο Βασίλης Νικολαΐδης αλλάζει το φύλο στην «Ανθρώπινη φωνή» αποκαθιστώντας το έργο του Κοκτό

Το Τέταρτο Κουδούνι / Είδηση 

Τον «γυναικείο» μονόλογο του Ζαν Κοκτό «Η ανθρώπινη φωνή» θ’ ανεβάσει στο θέατρο «Αλκμήνη», μέσα Οκτωβρίου, ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαΐδης «αποκαθιστώντας» το φύλο της Φωνής καθώς δίνει τον κύριο ρόλο σε άντρα αντί γυναίκας αλλά

και συνδυάζοντάς τον με την ιστορία του Αντόνιο και του Μπασάνιο απ’ τον «Έμπορο της Βενετίας» του Σέξπιρ, σε μια διασκευή που ’χει τον προσωρινό τίτλο «Μια φωνή κι ένα ψέμα. Ο Κοκτώ φλερτάρει με τον Σαίξπηρ» και την οποία, όπως και τα πρωτότυπα κείμενα και τη μετάφραση, υπογράφει ο Γιώργος Ξενίας.

Στο έργο του Κοκτό -που, γραμμένο μεταξύ 1927 και 1928, πρωτοπαίχτηκε το 1930 στο Παρίσι, στην «Κομεντί-Φρανσέζ», το 1930, με τη σπουδαία βελγίδα ηθοποιό Μπερτ Μποβί (σύζυγο -ο τρίτος γάμος της- του γάλου σταρ του κινηματογράφου Πιερ Φρενέ), σε σκηνοθεσία του ίδιου του Κοκτό 
και πρωτοεκδόθηκε την ίδια χρονιά- μια νέα ακόμα γυναίκα -χωρίς όνομα, Αυτή την έχει ονοματίσει ο Κοκτό- αποχαιρετά τον επί πέντε χρόνια εραστή της -επίσης χωρίς όνομα- που την επομένη πρόκειται να παντρευτεί μια άλλη γυναίκα και με τον οποίο, προφανώς, είναι, ακόμα, τρελά ερωτευμένη: ένα τελευταίο, απεγνωσμένο τηλεφώνημα, με αλλεπάλληλες διακοπές της σύνδεσης, με διαρκή σκαμπανεβάσματα, με τη γυναίκα άλλοτε να υποκρίνεται την ψύχραιμη κι άλλοτε να χάνει τον έλεγχο και να σπαράζει βιώνοντας την εγκατάλειψη.

«Η ανθρώπινη φωνή» μεταφέρθηκε το 1948 στον κινηματογράφο απ’ τον Ρομπέρτο Ροσελίνι, με ερμηνεύτρια τη Μεγάλη Άνα Μανιάνι, σ’ ένα σπονδυλωτό δίπτυχο με τον τίτλο «Ο έρωτας», που περιλαμβάνει, ως δεύτερο μέρος, «Το θαύμα», γραμμένο απ’ τον Φεντερίκο Φελίνι, επίσης με την Άνα Μανιάνι.
Το 1966 το ρόλο ερμήνευσε η Ίνγκριδ Μπέργκμαν σε μια εκδοχή για την τηλεόραση σκηνοθετημένη απ’ τον Τεντ Κότσεφ.

To 1958 ο γάλος συνθέτης Φρανσίς Πουλένκ συνέθεσε μια ομότιτλη μονόπρακτη όπερα για σοπράνο και ορχήστρα -«λυρική τραγωδία» τη χαρακτήρισε-, βασισμένη στην «Ανθρώπινη φωνή», που έκανε την πρεμιέρα της το 1959 στο Παρίσι, στην «Οπερά-Κομίκ», με την Ντενίζ Ντιβάλ, διευθυντή ορχήστρας τον Ζορζ Πρετρ και, επίσης, σε σκηνοθεσία του Ζαν Κοκτό.

Ο Βασίλης Νικολαΐδης τολμηρά επανατοποθετεί το, γραμμένο για γυναίκα αλλά εμπνευσμένο, καθώς είναι γνωστό, από έναν άντρα, μονόδραμα του -ανοιχτά ομοφυλόφιλου- Κοκτό στο αρχικό του πλαίσιο, όπως, όμως, ήταν αδύνατο να παρουσιαστεί στον καιρό του: μ’ ερμηνευτή έναν άντρα που μιλάει στο τηλέφωνο μ’ έναν άλλο άντρα, εραστή του, ο οποίος τον εγκαταλείπει για να παντρευτεί. Γεγονός που, ουσιαστικά, μεταβάλλει και το χαρακτήρα του ατόμου και την αίσθηση του δράματος που βιώνει.

Συνειρμικά οι δημιουργοί θυμήθηκαν μια άλλη ανάλογη ιστορία, αυτήν του «Έμπορου της Βενετίας» του Σέξπιρ, όπου ο ώριμος Αντόνιο θυσιάζεται για να μπορέσει ο νεότερος εραστής του, ο Μπασάνιο, ν’ αποκτήσει, μέσω ενός γάμου, την κοινωνική θέση που επιθυμεί -μια ερωτική σχέση που δηλώνεται σαφώς απ’ το συγγραφέα, όμως, επί αιώνες, καλύφθηκε κάτω απ’ το μανδύα της «αγνής φιλίας».

Στο καινούργιο αυτό θεατρικό δημιούργημα, με την γκέι, πλέον,
θεματική, η μια ιστορία φωτίζει, εμπλουτίζει την άλλη κι οι χαρακτήρες των δυο ηρώων, του Αντόνιο (Κύριος Α.) και του νεότερου Μπασάνιο (Κύριος Β.), διαγράφονται ακόμη πιο ουσιαστικά μέσα στο σύγχρονο πλαίσιο όπου εντάσσονται.

Ο Θανάσης Κουρλαμπάς θα επωμιστεί τον βασικό ρόλο του Κυρίου Α. κι ο Κωνσταντίνος 

Αρνοκούρος τον Κύριο Β. Τον σκηνικό χώρο και τα κοστούμια έχει αναλάβει ο Γιάννης Μετζικώφ ενώ η παραγωγή θα ’ναι του Βασίλη Κωνσταντουλάκη.

Την «Ανθρώπινη φωνή» στην Ελλάδα πρωτοπαρουσίασε -και καθόρισε με την ερμηνεία της την οποία επανέλαβε αρκετές φορές, επί 28 χρόνια- τη σεζόν 1949/1950  

-συγκεκριμένα την Πρωτοχρονιά του 1950 δόθηκε η πρεμιέρα- η Έλλη Λαμπέτη, αν και πολύ νέα, τότε, για το ρόλο -δεν είχε ακόμα κλείσει τα 26 της χρόνια: στο θέατρο «Μουσούρη» (τότε «Αλίκης») και στο πλαίσιο του κύκλου «Προσκήνιο» (του θιάσου του Κώστα Μουσούρη στον οποίο, τότε, συμμετείχε), σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολομού.

Την παρουσίασε πάλι, μαζί μ’ άλλα τέσσερα μονόπρακτα και με τον γενικό τίτλο «5 Θεατρικά πρόσωπα», τη σεζόν 1970/1971, στο νυν θέατρο «Χορν» -τότε «Διονύσια»-, την επόμενη 1971/1972, με τρία απ’ τα προηγούμενα μονόπρακτα αλλά και την «Πιο δυνατή» του Στρίντμπεργκ και με τον γενικό τίτλο «Πέντε θεατρικές μορφές», στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά μαζί με την Κατερίνα Βασιλάκου, και τη σεζόν 1977/1978, στο «Κάππα», μαζί μ’ άλλους πέντε μονολόγους και με τον γενικό τίτλο «Έξι μονόπρακτα», σε σκηνοθεσία Σωτήρη Μπασιάκου. Η ερμηνεία της αυτή αποτυπώθηκε, ευτυχώς, και σε δίσκο που κυκλοφόρησε απ’ την «Lyra» το 1979.

Το πιο πρόσφατο ελληνόφωνο ανέβασμα του μονόπρακτου έγινε στην Κύπρο -στην αίθουσα «Space» της Λευκωσίας-, την τρέχουσα σεζόν 2016/2017, απ’ την ομάδα «Open Arts» με την Αντωνία Χαραλάμπους, σε σκηνοθεσία Αθηνάς Κάσιου.

Στην Αθήνα η τελευταία φορά που έχει ανεβεί ήταν, επίσης, τη φετινή σεζόν -στο «Σπίτι του Ηθοποιού»-, με την Καίτη Φίνου, σε σκηνοθεσία Ελένης Δούναβη.

Υπογραμμίζω ότι ο Βασίλης Νικολαΐδης έχει ανεβάσει τη, βασισμένη στο έργο του Κοκτό, ομώνυμη όπερα του Πουλένκ με τη διεθνή σοπράνο μας Ζανέτ Πηλού στην Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, το χειμώνα 1994/1995.