Βαθιά γαλάζια θάλασσα της αγάπης ή Άχρι θανάτου ή Τριστάνος εξ αποστάσεως

Το έργο. Μεσαίωνας-12ος αιώνας- και ο Ζοφρέ Ρουντέλ, Πρίγκιπας του Μπλάι, στην Οξιτανία τότε, γαλική Ακουιτανία σήμερα, τροβαδούρος, κουρασμένος από τις απολαύσεις της ζωής, ονειρεύεται και τραγουδάει μία αγάπη διαφορετική, ιδανική, που πιστεύει, πάντως, ότι δεν θα τη βρει ποτέ. Και οι σύντροφοί του γελούν μαζί του και του λένε ότι η γυναίκα αυτή δεν υπάρχει -πως είναι μόνο της φαντασίας του. Ένας Προσκυνητής, όμως, που έρχεται από την Ανατολή τους διαψεύδει: η ιδανική γυναίκα των τραγουδιών του, όπως ο τροβαδούρος την περιγράφει, υπάρχει. Στη μακρινή Τρίπολη του Λιβάνου των Σταυροφόρων. Είναι η Κόμισα Κλεμάνς της Τρίπολης. Ο Ζοφρέ χωρίς πολλά-πολλά, χωρίς να την έχει δει, την ερωτεύεται και της αφοσιώνεται και την ανυμνεί με τα τραγούδια του.

Όταν ο Προσκυνητής επιστρέψει, θα αποκαλύψει στην Κλεμάνς πως ένας πρίγκιπας-τροβαδούρος την εξυμνεί αποκαλώντας την «Αγάπη από μακριά». Η Κλεμάνς μπορεί να ενοχλείται αρχικά, αλλά, κατόπιν. κολακεύεται, γοητεύεται και αρχίζει, κι αυτή, να τον ονειρεύεται.

Ο Προσκυνητής ξαναγυρίζει στο Μπλάι και ενημερώνει τον Ζοφρέ ότι η Κλεμάνς ξέρει πια. Ο πρίγκιπας αποφασίζει να ταξιδέψει για να τη συναντήσει, έστω και αν φοβάται τη συνάντηση αυτή. Η αγωνία του είναι τόση που αρρωσταίνει. Όταν φτάνει στην Τρίπολη είναι πια ετοιμοθάνατος. Προλαβαίνουν να εξομολογηθούν ο ένας στον άλλον τον έρωτά τους αλλά όχι και να τον χαρούν. Ο Ζοφρέ δεν θα αργήσει να ξεψυχήσει στην αγκαλιά της. Η Κλεμάνς, που καταριέται πια τον Θεό για την αδικία που διέπραξε εις βάρος τους και θεωρεί τον εαυτό της υπεύθυνο, αποφασίζει να κλειστεί σε μοναστήρι.

Η Φινλανδή -που ζει στην Γαλία -Κάγια Σάαριάχο συνέθεσε την όπερα «Η αγάπη από μακριά» (2000) πάνω σε λιμπρέτο (στα γαλικά) του Λιβανεζογάλου -που, επίσης, ζει στην Γαλία- συγγραφέα Αμίν Μααλούφ ο οποίος άντλησε από τον θρύλο του Ζοφρέ Ρουντέλ, υπαρκτού προσώπου, και του έρωτά του για την Κόμισα της Τρίπολης Οντιέρν -επίσης πρόσωπο υπαρκτό- στα χέρια και της οποίας πέθανε. Ένα υπέροχο ποιητικό λιμπρέτο που η Σάαριάχο το έχει αγκαλιάσει με μουσική η οποία ρέει αργά, μαγευτικά, παλλόμενη από ηχοχρώματα. Τρία μόνο τα πρόσωπα, πλοκή ουσιαστικά δεν υπάρχει, στατικότητα αλλά, εντούτοις, τελικά, μπορούμε να μιλήσουμε, όντως, για μία σύγχρονη όπερα -που παραπέμπει στο «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Βάγκνερ-, τρυφερή, συγκινητική, ικανή να μείνει στο ρεπερτόριο -όπως και έχει γίνει.

Η παράσταση. Ο γαλόφωνος καναδός σκηνοθέτης Ρομπέρ Λεπάζ, μάστορας της υψηλής αισθητικής, της σχολής Ρόμπερτ Γουίλσον, βασίστηκε στον πλούτο αυτό των ηχοχρωμάτων της παρτιτούρας και τον εκμεταλλεύτηκε. Με αφετηρία και άξονα το στοιχείο θάλασσα που κυριαρχεί στο λιμπρέτο, με τη θαυμαστή συνεργασία του σκηνογράφου Μάικλ Κούρι, του σχεδιαστή φωτισμών Κέβιν Άνταμς και του σχεδιαστή φωτεινών τοπίων Λιονέλ Αρνού και με την αρωγή των σύγχρονων τεχνολογιών, έχει θαυματουργήσει: μία συναρπαστική θάλασσα που πάλλεται, βαμμένη σε μεθυστικά χρώματα τα οποία αλλάζουν διαρκώς ανάλογα με την ψυχολογία των ηρώων και με τη σημειολογία των καταστάσεων. Και μέσα και πάνω στη θάλασσα αυτή αενάως να κινούνται -να τσουλούν-, παράλληλα με τη χαλαρή, υπνωτιστική ροή της μουσικής, μία βάρκα και μία, μηχανικά ελισσόμενη, σκάλα που καταλήγει σε μπαλκόνι. Και η χορωδία να προβάλει, επίσης μέσα από τη θάλασσα, σαν ένα κοπάδι γοργόνες, και γυναίκες-χορεύτριες να ξεπηδούν από τα σπλάχνα της και να ίπτανται σαν δελφίνια… -μία μαγεία άψογα οργανωμένη.

Αλλά και το μουσικό μέρος της παράστασης -η οποία μεταδόθηκε ζωντανά, σε άψογη σκηνοθεσία του Live HD από τον ειδικευμένο Γκάρι Χάλβορσον- καθόλου δεν υστερούσε: έξοχη, αστραφτερή, η Ορχήστρα της Μετροπόλιταν Όπερα υπό τη στιβαρή μπαγκέτα της, επίσης, φινλανδής μαέστρου Σουσάνα Μάλκι, ανέδειξε όλη την παλέτα της παρτιτούρας, το ίδιο και η Χορωδία της Μετροπόλιταν.

Οι ερμηνείες. Με εξαιρετική φωνή ο αφροαμερικανός μπασοβαρύτονος Έρικ Όουενς δεν έχει, δυστυχώς, ούτε την εμφάνιση ούτε την υποκριτική ευρύτητα να υποστηρίξει σθεναρά τον Ζοφρέ.

Αντίθετα, οι δύο γυναίκες της διανομής, επίσης Αμερικανίδες και οι δύο, η μέτζο Ταμάρα Μάμφορντ που ερμηνεύει λιτά, απέριττα, αυστηρά, πολύ ανθρώπινα, υπέροχα, με κρυστάλλινη φωνή τον Προσκυνητή, και η σοπράνο Σουζάνα Φίλιπς, γλυκύτατη, εκφραστικότατη, με υποκριτική άνεση, ιδανική Κλεμάνς, που τραγουδάει αβίαστα, απόλυτα φυσικά, συναρπαστικά το μέρος της, αίρονται στο ύψος των απαιτήσεων παρτιτούρας και σκηνοθεσίας: η μία καλύτερη από την άλλη.

Το συμπέρασμα. Αξέχαστη, καθηλωτική εμπειρία με μία όπερα που δεν διαθέτει το πλεονέκτημα της «εύκολης» ακρόασης.

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Ιόρκης, The Metropolitan Opera HD Live / Antenna Group, 10 Δεκεμβρίου 2016.