Του Φαμπρ η φάμπρικα… ή Έγκλημα χωρίς τιμωρία

Το Τέταρτο Κουδούνι / 11 Φεβρουαρίου 2016

Ο Γιαν Φαμπρ, λοιπόν, στο Ελληνικό Φεστιβάλ. Καλλιτεχνικός διευθυντής -κι όχι πρόεδρος. Αλήθεια πρόεδρος ποιος θ’ αναλάβει; Διοικητικός διευθυντής ποιος θ’ αναλάβει; Μήπως πίσω εχ’ η αχλάδα την ουρά; Μήπως, μέσω Φαμπρ, στήνουν φάμπρικα; Επιτρέψτε μου να ’μαι καχύποπτος… 
Αναμφισβήτητα καλλιτέχνης πρώτης γραμμής. Αλλ’ αυτός ο καλλιτέχνης πρώτης γραμμής -και ακραίων, βέβαια, πειραματισμών…- ο οποίος δεν έχει καμιά σχέση με την ελληνική πραγματικότητα/νοοτροπία -δέκα, είκοσι, εκατό φορές περισσότερο απ’ τον Γιώργο Λούκο που τον κατηγορούσαν γι αυτό- θα μπορέσει ν’ ανεχτεί την ελληνική πραγματικότητα, να συμβιβαστεί με την ελληνική πραγματικότητα, να υποταχτεί στην ελληνική πραγματικότητα και μάλιστα τη ΣΗΜΕΡΙΝΗ ελληνική πραγματικότητα; Κι η σημερινή ελληνική πραγματικότητα, αυτοί οι πασίγνωστοι «κύκλοι», οι ίδιοι οι οποίοι ξεσηκώθηκαν για την «Ισορροπία του Nash» του Εθνικού και της Πηγής Δημητρακοπούλου, που βασιζόταν -και- σ’ ένα κείμενο του Σάββα Ξηρού, θ’ ανεχτούν τον Γιαν Φαμπρ;

Δε θέλω να το παίξω Κασσάνδρα αλλά καθόλου αισιόδοξος δεν είμαι. Μακάρι να διαψευστώ αλλά προβλέπω μεγάλα πανηγύρια -με την κακή έννοια… Εδώ είμαστε και θα δείτε/-ούμε: αν αυτοί που ’φεραν τον Φαμπρ, θα συνεχίζουν, σ’ έξι μήνες, να θεωρούν την επιλογή τους λαμπρή επιτυχία ή θ’ αντιληφθούν πως επρόκειτο για γκάφα ολκής. Το μέλλον εγγύς… (Η δεύτερη φωτογραφία απ’ την πρόσφατη παράστασή του «Όρος Όλυμπος» που παίχτηκε και στην Θεσσαλονίκη).

ΥΓ. Την -ολίγων λεπτών…- αποκλειστικότητα της είδησης για τον Γιαν Φαμπρ που προσφέρθηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών», λίγο πριν απ’ την επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, φυσικά και τη θεωρώ απολύτως δίκαιη. Και την κατανοώ απολύτως. Εκείνη είναι που ’κανε τόσο κόπο για να γκρεμίσει το Λουκισμό και να καθαρίσει το δρόμο προς έναν Φαμπρ (και ποιος ξέρει και προς ποιον άλλο…). Ε, να μην αμειφθεί αναλόγως; 

Αντλημένο απ’ τη διαβόητη στήλη «Οι κριτικές του κοινού» της ηλεκτρονικής σελίδας του «Αθηνοράματος» -κάτω απ’ την παράσταση «Έγκλημα και τιμωρία» του Σωτήρη Χατζάκη στο Εθνικό. Σας το σερβίρω όπως ακριβώς δημοσιεύεται -διατηρώντας και την ορθογραφία: «καλες ερμηνιες,μ αρεσε που παιζαν νεοι ηθοποιοι,ομως η γλωσσα του παπαδιαμαντη με κουρασε πολυ.αν καποιος δεν ειναι εξοικειωμενος με τη δυμοτικη μια τετοια παρασταση 3.5 ωρες θα τον εξοντωσει!την προτινω ΜΟΝΟ σε οποιον ασχολειται με τη δυμοτικη». 

Εγώ, πάντως, την είδα την παράσταση καθώς ασχολούμαι με τη «δυμοτική». Και, συγκινημένος, θυμήθηκα πότε «πρωτοδιάβασα» - ή μάλλον πότε πρωτογνώρισα…- το έργο και, γενικώς, τον Ντοστογιέφσκι: παις ων εν τοις «Κλασικοίς Εικονογραφημένοις» της «Ατλαντίδος». Διότι η παράσταση τα «Κλασικά Εικονογραφημένα» ανακαλεί… Με σκηνικά της Έρσης Δρίνη που θυμίζουν Καραγκιόζη -δεξιά το σαράι, αριστερά η καλύβα του Καραγκιόζη-, μόνο που ο μπερντές έχει στηθεί πίσω, φόντο, με κάτι πετρουπολίτικους(;) τρούλους.

Τώρα γιατί ο Σωτήρης Χατζάκης επέλεξε για την παράστασή του την -εκ του γαλικού προφανώς- και εις βυζαντινίζουσαν καθαρεύουσαν -1889 ήταν, βλέπετε, που την έκανε…- του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη; Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου… «Λόγω γλώσσας και λόγω τελεστικού πυρήνα, σε περιοχές ιερής πράξης», λέει -στο υπό τον τίτλον «Βίβλος πεπτωκότων αγγέλων» (σ.σ. σώσον Κύριε…) σημείωμά του στο πρόγραμμα. Και δώστου οι μάσκες, και δώστου τα φαντάσματα -αδυναμία τούς έχει ο σκηνοθέτης, και στην «Λωξάντρα» του πηγαινοέρχονταν φαντάσματα στη σκηνή-, και δώστου τα αίματα, κι οι κόκκινες κορδέλες και τα τεντωμένα κόκκινα μπουρνούζια (!), και δώστου κάτι «υπερυψωμένα» καπέλα  α λα... Μαγκρίτ (!!!), και δώστου τα καλογεράκια και τα κεράκια -μπαταρίας, με ηλεκτρική φλόγα…

Και δώστου να μιλούν οι ηθοποιοί μια γλώσσα που δε μιλιέται, τεχνητή και που δεν μπορούν και δεν ξέρουν να τη μιλήσουν ούτε ο σκηνοθέτης ξέρει να τους τη διδάξει, και δώστου ν’ ακούω κάτι ελληνικούρες του στιλ «αι σοροί ΗΤΟ καλυμμέναι με αίμα» που να μην ξέρω σε ποιον να τις αποδώσω: στον Παπαδιαμάντη, στο διασκευαστή για το θέατρο Σωτήρη Χατζάκη -διότι ο λόγος που ακούγεται, τελικά, ΔΕΝ είναι του Παπαδιαμάντη, του Σωτήρη Χατζάκη είναι, που εκείνος έκανε τη θεατροποίηση και μετέτρεψε το πεζό σε μυξοκαθαρευουσιάνικους διαλόγους- ή σε σαρδάμ των ηθοποιών;… Έγκλημα. Χωρίς τιμωρία. Και να κουβαλούν τα σχολεία για να γνωρίσουν τον Παπαδιαμάντη...

Κι οι ηθοποιοί, ο σώζων εαυτόν σωθήτω... Κι αν ο Θέμης Πάνου είναι πολύ καλός ως Πορφύριος Πετρόβιτς ή αν η Μελισσάνθη Μάχουτ είναι καλή επιλογή για Σόνια ή αν η Ταμίλα Κουλίεβα πάσχει εκ βαθέων ως Κατερίνα Ιβανόβνα (διατηρώ τη μεταγραφή των ονομάτων στα ελληνικά της εποχής της μετάφρασης, όπως την έχει κάνει ο Παπαδιαμάντης και την έχει κρατήσει ο Χατζάκης), υπάρχουν πολλοί που ατυχούν: υπερβολές, παλιό θέατρο, μούτες όταν σιωπούν επί σκηνής σα για να προσελκύσουν την προσοχή, λάθος τονισμοί, απεγνωσμένες ορθοφωνικές προσπάθειες…

Όσο για τον καινούργιο Γιάννη Νιάρρο, ηθοποιός με προσόντα φαίνεται αλλά είναι τόσο επιφανειακός ο… Ροδίων Ρωμάνοβιτς Ρασκολνικώφ του (άκουγα τα ονόματα κι όλο περίμενα από κάπου να εμφανιστεί κι η Ευαγγελία Παρασκευοπούλου -ή, έστω, το φάντασμά της…) -μια μαγκιά βγάζει κι η καθαρεύουσα στο στόμα του ηχεί σαν τσίχλα που τη μασάει χωρίς να του αρέσει. Περιμένω να τον δω σκηνοθετημένο από άλλο σκηνοθέτη, σε ομιλούμενα ελληνικά.

Εγώ, με το φτωχό μου το μυαλό, αυτό δεν το ’χω καταλάβει: ο Στάθης Λιβαθινός, λέει, οδηγήθηκε στην απόφαση να κατεβάσει την «ανατρεπτική» -άντε, καλέ…- «Ισορροπία του Nash» απειλημένος όχι από ανώνυμες απειλές αλλά από απειλές των χορηγών του Εθνικού ότι θα κόψουν τις χορηγίες, όπως διάβασα. Κι αναρωτιέμαι εγώ -με το φτωχό μου το μυαλό και πάλι: ποιοι είναι «οι χορηγοί» του Εθνικού φέτος; Ο εξής ένας: το Ίδρυμα Ωνάση. Με 220.000 ευρώ. Άρα το Ίδρυμα Ωνάση είναι που απείλησε; Μα το Ίδρυμα Ωνάση έχει αφήσει ελεύθερη τη «Στέγη» του ν’ ανεβάσει τα κέρατά της. Τόσο που έχω ήδη, προ πολλού, απορήσει. Ακόμα, για παράδειγμα, θυμάμαι την έξοχη- παράσταση «Πόλη-κράτος» του Γιάννη Λεοντάρη και της -τότε- «Κανιγκούντα» του. Εκεί να δεις ανατροπές…

Άρα δε λογοκρίνει τις δικές του παραστάσεις και θα εκβιάσει λογοκρισία σε παράσταση του Εθνικού του οποίου είναι χορηγός; Ε, ντεν καταλαβαίνει… Τίποτα.

Ζουν ανάμεσά μας. Είναι στα σπίτια μας. Οι «καθαρίστριες». Οι «ξένες» -στην πλειονότητά τους. Μας ξεβρωμίζουν. Ξεσκατίζουν τους ανήμπορους γέρους μας. Μας πλένουν, μας σιδερώνουν, μας μαγειρεύουν. Μας ανέχονται. Μπορεί να τις λένε Λουλιέτα και να τις νοιώθουμε σαν αδερφές μας. Μπορεί και όχι… Αυτές που διάλεξαν ο Ανέστης Αζάς κι ο Πρόδρομος Τσινικόρης -οι γνωστοί… ανατροπείς της «Πειραματικής Σκηνής» του Εθνικού- τις λένε Μέιμπελ -παιδί του νοτιοαφρικάνικου απαρτχάιντ-, Ροσίτσα -μια φοβερή Βουλγάρα, τσαμπουκάς-, Φρέντα -αρχιτεκτόνισσα-, Ντρίτα -η καθηγήτρια πανεπιστημίου, μαμά του ηθοποιού/σκηνοθέτη Ένκε Φεζολάρι- και Βαλεντίνα -άλλοτε μέλος συγκροτήματος εθνικών χορών της πατρίδας της, που της φαίνεται αυτό και στο τραγούδι και στην κίνηση. Είναι, αντίστοιχα, απ’ την Νότια Αφρική, την Βουλγαρία, τις Φιλιππίνες, την Αλβανία, και την Μολδαβία.

Τις διάλεξαν και μαζί τους έστησαν μια παράσταση θεάτρου-ντοκιμαντέρ. Με θέμα την ταυτότητα της αλλοδαπής «καθαρίστριας» στην Ελλάδα του 2016. Όπου αναπόφευκτα υπεισέρχονται τα θέματα του ρατσισμού -«περνούσα και φώναζε μία, από ένα μπαλκόνι, ‘ελάτε να δείτε μια μαύρη’»… λέει η Μέιμπελ-, του καθημερινού φασισμού -η «Χρυσή Αυγή» του Αγίου Παντελεήμονα είναι κι αυτή παρούσα, δε γινότανε ν’ απουσιάζει…-, της μετανάστευσης, της εξοντωτικής γραφειοκρατίας... Οι δυο σκηνοθέτες δημιούργησαν μια παράσταση βαθιά συγκινητική -όταν η Ροσίτσα λέει πως, αφότου πήγε στην πρώτη της «κυρία» κι είδε τα πέντε παιδιά που εκείνη είχε και θυμήθηκε τα δικά της, τα αφημένα στην Βουλγαρία, και δάκρυσε κι η «κυρία» της είπε «δε θα κλαις ποτέ μπροστά στα παιδιά μου, μόνο στο κρεβάτι σου», περίμενε πότε θα περάσει η μέρα για να πάει στο κρεβάτι της να κλάψει, εσύ βγάζεις το σκασμό και κρατάς την ανάσα σου μην τα μπήξεις- αλλά και μια παράσταση αφοπλιστικά χαριτωμένη, με χιούμορ που οι πέντε κυρίες διαθέτουν άφθονο. Μια παράσταση απόλυτα ισορροπημένη -εν όψει της διεθνούς περιοδείας πρέπει να δουλέψουν τα βίντεο- και ουσιαστική.

Κυρίες, Σας ευχαριστούμε. Για την παράσταση αυτή. Και για όλα. Και συγγνώμη. Για την «κυρία» που σιχαινόταν να δώσει στη -μαύρη- Μέιμπελ να πιει νερό από ποτήρι του σπιτιού και της το ’δινε σε ποτηράκι πλαστικό.

Η παράσταση ονομάζεται «Καθαρή πόλη» και παίζεται στο προπύργιο της αντίδρασης που ονομάζεται «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών» του Ιδρύματος Ωνάση (φωτογραφίες Χριστίνα Γεωργιάδου). 

«Ο βασιλεύς ‘Ριχάρδος Γ΄’ απέθανε. Ζήτω ο βασιλεύς ‘Ριχάρδος Γ΄’ θ’ ανακράξουμε εντός ολίγων ημερών. Στις 14 Φεβρουαρίου κατεβαίνει απ’ την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού ο «Ριχάρδος Γ΄» του Γιάννη Χουβαρδά με τον Δημήτρη Λιγνάδη, πριν τις εννιά του μακαρίτη -συγκεκριμένα στις 18 Φεβρουαρίου- το σεξπιρικό ιστορικό δράμα ανεβαίνει στο «Σύγχρονο Θέατρο». Σε διασκευή για επτά ηθοποιούς της παλαιάς μετάφρασης του Κ. Καρθαίου (σκέτο Κ. -κι όχι Κώστας, όπως λανθασμένα τον θέλει το σχετικό δελτίο Τύπου αλλά κι η τράπεζα δεδομένων του (το πάλαι ποτέ) Εθνικού Κέντρου Βιβλίου- προερχόμενο απ’ το βαφτιστικό του αξιωματικού του στρατού Κλέανδρου Λάκωνος που, ως ποιητής και μεταφραστής, χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Κ. Καρθαίος) απ’ τον Σάββα Κυριακίδη και σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά. 

Το εντελώς ιδιαίτερο της παράστασης: στον επώνυμο ρόλο, μια γυναίκα, η Καίτη Κωνσταντίνου. Η οποία, απόφοιτος 1986 του «Θεάτρου Τέχνης», αν κι η τηλεόραση είναι που την ανέδειξε, φαίνεται ότι ψάχνεται και πολύ το εκτιμώ αυτό, ασχέτως αποτελέσματος που θα δούμε. Τη σεζόν 2010/2011 είχα, μάλιστα, ιδιαίτερα εκτιμήσει την υποκριτική της εξέλιξη που διαπίστωσα στην -όχι «εύκολη»- δηκτική κωμωδία της Μισέλ Λόου «Στο ψυγείο» η οποία είχε παρουσιαστεί στο «Διάνα» (Η πρώτη φωτογραφία του Πάτροκλου Σκαφίδα). 

Τη θυμάμαι την Νατάσα Μανίσαλη που χάθηκε στις 5 Φεβρουαρίου. Απ’ την πρώτη στιγμή που την είδα. Με «Τα Παιδιά του Εθνικού», μια απόπειρα -που δεν ευοδώθηκε- επανάληψης του πειράματος του «Ελεύθερου Θεάτρου»/«Ελεύθερης Σκηνής» από ταλαντούχους φρέσκους απόφοιτους της δραματικής σχολής του Εθνικού, οι οποίοι δημιούργησαν ομάδα, σ’ επιθεώρηση με τον τίτλο «Έλα Βουλή στον τόπο σου» στην ταράτσα του «Λαμπέτη», καλοκαίρι του ’85. Σαρωτική! Ταλεντάρα! Ίσως και να ’ταν η πρώτη της εμφάνιση. Ας είναι αναπαυμένη.