Κραταιά ως θάνατος αγάπη

Το έργο. Οι Μοντέγοι και οι Kαπουλέτοι: δύο ισχυροί αριστοκρατικοί Οίκοι στην Βερόνα. Μιας Ιταλίας όπως τη φανταζότανε ο Σέξπιρ στο τέλος του 16^ου αιώνα. Μίσος, άγνωστης προέλευσης, χωρίζει τις δύο οικογένειες. Και αίμα. Ο νεαρός Ρωμαίος, ο γιος των Μοντέγων, που δεν τον έχει ακόμα ποτίσει το μίσος αυτό, είναι τρελά ερωτευμένος. Με την όμορφη Ροζαλίνα. Ο έρωτας -και η μοίρα- θα τον οδηγήσει σε μία αποκοτιά: να τρυπώσει με τους φίλους του, όλοι με μάσκες, στο αρχοντικό των Καπουλέτων -σε μία βεγγέρα τους. Μόνος λόγος να συναντήσει την Ροζαλίνα που έχει μάθει πως είναι ανάμεσα στους καλεσμένους. Και τότε θα συναντήσει την Ιουλιέτα. Την κόρη των Καπουλέτων. Δεν έχει κλείσει τα δεκατέσσερα. Ένα λουλούδι που δεν το έχουν ακόμα κόψει. Ο έρωτας θα είναι κεραυνοβόλος. Και αμοιβαίος. Ένας έρωτας που δεν θα κάνει ούτε ένα βήμα πίσω, όταν μάθουν ο ένας ποιος είναι ο άλλος.

Ο Ρωμαίος από την πρώτη τους συνάντηση -εκείνη στο μπαλκόνι της, εκείνος κάτω από το μπαλκόνι, στον κήπο του μεγάρου των Καπουλέτων- θα της προτείνει γάμο. Κρυφό. Ο Πατήρ Λαυρέντιος, ο καλοκάγαθος κοινός τους πνευματικός, ένας φραγκισκανός μοναχός, και η ταμένη στην Ιουλιέτα Νένα -η παραμάνα της- θα γίνουν οι δύο κρίκοι που θα βοηθήσουν τα δύο παιδιά να ενωθούν. Ο Πατήρ Λαυρέντιος τους παντρεύει αλλά, πριν προλάβουν, καλά-καλά, να σμίξουν, τα γεγονότα τούς προλαβαίνουν. Ο αψίκορος και προκλητικός εξάδελφος της Ιουλιέτας, ο Τιβάλδος, σκοτώνει σε μία κοκορομαχία των δύο φατριών τον πιο στενό φίλο του Ρωμαίου, τον Μερκούτιο, και ο Ρωμαίος θα πάρει το αίμα του πίσω ξιφομαχώντας μαζί του και σκοτώνοντάς τον.

Η αντίστροφη μέτρηση έχει ξεκινήσει. Οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές -χιονοστιβάδα. Ο Έσκαλος, ο Πρίγκηπας-Ηγεμών της Βερόνας, εξορίζει στην Μάντοβα τον Ρωμαίο που παρά τρίχα γλυτώνει την ποινή του θανάτου. Η Ιουλιέτα μένει μόνη να αντιμετωπίσει τον δεσποτικό πατέρα της που επισπεύδει, όταν εκείνη τολμάει να του αρνηθεί, το γάμο της με τον νεαρό άρχοντα Πάρι με τον οποίο ήδη την προξένευε. Ο Πατήρ Λαυρέντιος στον οποίο καταφεύγει ως μόνη λύση σωτηρίας βρίσκει ένα ισχυρό ναρκωτικό που της δίνει να πάρει χωρίς να το αποκαλύψει σε κανέναν: θα την κρατήσει κοιμισμένη 42 ώρες και θα της δώσει την όψη νεκρής. Οι δικοί της θα πιστέψουν πως όντως πέθανε και θα την εναποθέσουν στο υπόγειο μαυσωλείο των Καπουλέτων. Στο μεταξύ ο Λαυρέντιος θα έχει ενημερώσει με γράμμα στην Μάντοβα τον Ρωμαίο που θα έρθει στο μαυσωλείο να πάρει μαζί του την αγαπημένη του όταν εκείνη συνέλθει.

Η μοίρα δεν θα επιτρέψει στο γράμμα αυτό να φτάσει. Το μόνο που θα φτάσει στον Ρωμαίο είναι η είδηση πως την Ιουλιέτα του τη βρήκαν νεκρή -στο κρεβάτι της, το πρωί του γάμου της με τον Πάρι. Ο Λαυρέντιος θα σπεύσει στο μαυσωλείο να προλάβει το κακό: να είναι εκεί όταν η Ιουλιέτα ξυπνήσει. Τον προλαβαίνει ο Ρωμαίος. Φτάνει πρώτος. Ξιφασκεί με τον Πάρι που έχει έρθει να εναποθέσει λουλούδια και που του επιτίθεται, τον σκοτώνει, φιλάει για τελευταία φορά τη γυναίκα του που για τόσο λίγο πρόλαβε να την αγκαλιάσει και παίρνει το φαρμάκι το οποίο είχε προμηθευτεί. Μόλις εκείνη ξυπνήσει και τον βρεί νεκρό πλάι της, χώνει στο στήθος της το εγχειρίδιό του και πεθαίνει πλάι του. Θα τους βρουν νεκρούς, ζεστούς ακόμα, οι πατεράδες τους που σπεύδουν ειδοποιημένοι από τον αυτόπτη μάρτυρα υπηρέτη του Ρωμαίου και ο Λαυρέντιος που εξομολογείται πως θέλοντας να βοηθήσει τα παιδιά έγινε η αθέλητη αφορμή της τραγωδίας. Καπουλέτος και Μοντέγος δεν έχουν τίποτα άλλο να κάνουν πια παρά να δώσουν τα χέρια. Αλλά είναι αργά.

Η τραγωδία «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» (χρονολογείται γύρω στο 1595) ανήκει στα πρώιμα έργα του Ουίλιαμ Σέξπιρ. Και μπορεί να μην κατατάσσεται μαζί με τις μεταγενέστερες μεγαλοπρεπείς θεατρικές συνθέσεις του αλλά βράζει από νεανική ορμή και μοσκοβολάει από αναγεννησιακή φρεσκάδα, συνδυάζοντας τη βαθιά συγκίνηση, τον αισθησιασμό αλλά και το κωμικό στοιχείο -μέσα από το πρόσωπο της Παραμάνας κυρίως- σε ένα αποτέλεσμα που πάλλεται από ποιητικό οίστρο.

Η παράσταση. Ο Κώστας Γάκης, βασισμένος στην έγκυρη μετάφραση του Διονύση Καψάλη, προχώρησε, χωρίς να παρέμβει ουσιαστικά στη σειρά των σκηνών, σε μία ριζική διασκευή -μάλλον για σύμπτυξη θα ήταν το σωστότερο- του κειμένου για δύο μόνον πρόσωπα, με τον τίτλο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα για 2», ρίχνοντας μεγαλύτερο βάρος στο κωμικό στοιχείο. Δεν έκανε όμως μία παρωδία. Μέσα από την ελαφράδα της διασκευής αυτής, μέσα από τις μικρές προσθήκες, μέσα από την αφαίρεση μεγάλου μέρους του κειμένου, μέσα από τις αφηγηματικές γέφυρες, κατάφερε να διατηρήσει και να αναδείξει το πνεύμα του. Και με τη σκηνοθεσία του, που χρησιμοποιεί κάθε μέσο, ακόμα και το κουκλοθέατρο, πέτυχε να μετουσιώσει σε σκηνική πράξη όλη αυτή τη νεανική φρεσκάδα αλλά και την ποίηση του έργου. Η παράστασή του με εντυπωσιακή αμεσότητα δίνει διέξοδο στην ηφαιστειακή λάβα που βράζει μέσα στο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» προκαλώντας μία ελεγχόμενη έκρηξη -έκπληξη για τα δεδoμένα μιας μικρής, no budget όπως λέμε πια, παραγωγής.

Τα -ενισχυμένα, βέβαια, από τους φωτισμούς του ικανότατου Σάκη Μπιρμπίλη-, λιτότατα σκηνικά και τα απλά κοστούμια της Έλλης Λιδωρικιώτη, που υπογραμμίζονται με ελάχιστα αναγεννησιακά στοιχεία, οι μουσικές τις οποίες έχουν συνθέσει ο ίδιος ο Κώστας Γάκης, ο Κώστας Λώλος και ο Άκης Φίλιος που παίζει και ζωντανά μουσική, αυτό το αφοπλιστικά αθώο και βαθιά συγκινητικό μουσικό θέμα του Άρβο Παρτ που έχει επιλεγεί ως λάιτ μοτίφ βάζουν αποφασιστικά το χεράκι τους στο αποτέλεσμα.

Από τον καιρό που ο Γιώργος Γάλλος, ο Παντελής Δεντάκης και ο Γιάννος Περλέγκας έκαναν στο «Θέατρο του Νέου Κόσμου» τον εξαιρετικό «Μακμπέθ» τους -ήταν η πρώτη, αν δεν κάνω λάθος, ανάλογη απόπειρα στην Ελλάδα- είχα να δω τόσο επιτυχημένο σχετικό εγχείρημα συμπύκνωσης του Σέξπιρ: μία ανάλαφρη, απενοχοποιημένη παράσταση που πάλλεται από χιούμορ και δονείται από συγκίνηση. Η σκηνή του Μπαλκονιού με μία αλουμινένια πτυσσόμενη σκαλίτσα, με ήχο βροχής, με την Ιουλιέτα με φτερουγίτσες στους ώμους και τον Ρωμαίο με μία μεγάλη καρδιά από λυγισμένο σύρμα, ντυμένη με κόκκινο ύφασμα, στα χέρια, εκείνη με λευκή ομπρελίτσα, εκείνος να κρατάει ένα κομμάτι πλαστικό πάνω από το κεφάλι του για να μη «βραχεί» και η σκηνή με τον Ρωμαίο στην Μάντοβα να πληροφορείται από τον Βαλτάσαρ τον υποτιθέμενο θάνατο της αγαπημένης του καθισμένος στο περβάζι του ανοιχτού παράθυρου της αίθουσας, με φόντο τα ξεραμένα από το χειμώνα κλαδιά του δέντρου της αυλής φωτισμένα από τον Μπιρμπίλη, σκηνές πολύτιμες -και όχι οι μόνες- που τις κράτησα και θα τις κρατήσω για πάντα στη μνήμη μου.

Αν έχω κάποιες ενστάσεις είναι πως σε ορισμένες σκηνές, όπως στην ανακάλυψη της «νεκρής» Ιουλιέτας, το κωμικό  στοιχείο έπρεπε να ελεγχθεί περισσότερο και οι αποχρώσεις να σκουρύνουν -είναι λίγο εν ου παικτοίς.

Οι ερμηνείες. Ο Κώστας Γάκης είχε την τύχη να δουλέψει με δύο πολύ νέους αλλά και πολύ ταλαντούχους ηθοποιούς. Σαφώς και το αποτέλεσμα τους χρωστάει πολλά -η αυτοσχεδιαστική δουλειά που προηγήθηκε είναι εμφανής. Και αν η πανέμορφη Αθηνά Μουστάκα, με το πρόσωπο το σαν ζωγραφισμένο με χρώματα αναγεννησιακά -Ιουλιέτα ιδανική- είναι, όπως έμαθα, μαθήτρια, ακόμη, δραματικής σχολής (!) ο εκρηκτικός Κωνσταντίνος Μπιμπής πιστεύω ακράδαντα πως προορίζεται για σημαντική καριέρα -αργά ή γρήγορα θα τον «ανακαλύψουν»: με σωματικές δυνατότητες τύπου Στεφανίας Γουλιώτη, με χιούμορ, με ενέργεια αφοπλιστική, με δαιμόνια ικανότητα μεταμορφώσεων, αεικίνητος αλλά και ουσιαστικός, σαρώνει.

Το συμπέρασμα. Αυτή την παράσταση, στην οποία δύο παιδιά σηκώνουν το βάρος ολόκληρου του σεξπιρικού κειμένου, δεν πρέπει να τη χάσετε! Σας βεβαιώνω πως θα γελάσετε, πως θα συγκινηθείτε και πως τελικά θα ενθουσιαστείτε. Και η παράσταση αυτή πρέπει να συνεχιστεί. Για μένα είναι ο καλύτερος «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» που έχει παιχτεί τα τελευταία σαράντα χρόνια στο ελληνικό θέατρο.

Θέατρο «104»/Κεντρική Σκηνή, 30 Νοεμβρίου και 27 Δεκεμβρίου.