Στο Φτερό / Μία Άλκηστις θανάτω θάνατον πατήσασα

 

«Βληχή». Σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος. Μουσικές: Τόσιο Χοσοκάβα (Μουσικό σύνολο. Μουσική διεύθυνση: Νίκος Βασιλείου. Αγγελίνα Τκάτσεβα, τσέμπαλο) και Κουρτ Νίστεντ / Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (Χορωδία της ΕΡΤ. Μουσική διεύθυνση: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος). 

 

Μία γυναίκα πενθεί:μαυροφορεμένη, με μαύρη μαντήλα στο κεφάλι. Σε ένα ορεινό χωριό. Σε ένα στεγνό, ξερό, βραχώδες τοπίο. Ξέρουμε ότι είναι στα ορεινά της Τήνου. Όταν οι μαυροφορεμένες γερόντισσες που της συμπαραστέκονται φύγουν, θα ξεσπάσει σε δάκρυα, θα φάει λαίμαργα και ύστερα θα πάει πλάι στον νεκρό άντρα της. Μία σκηνή σεξουαλικής

προσφοράς σ’ αυτόν θα είναι η πνοή που θα του δώσει αφήνοντας την τελευταία δική της και παίρνοντας τη θέση του στο νεκροκρέβατο. Ο άντρας θα τη θάψει, θα σφάξει το κατσίκι που τον ακολουθεί και θα φάει το κρέας του. Η γυναίκα, όμως, θα γυρίσει με τη σειρά της εκ νεκρών, θανάτω θάνατον

πατήσασα, και ο άντρας της θα ξαναγυρίσει στο νεκροκρέβατο. Ο Γιώργος Λάνθιμος επιστρέφει στις ρίζες του κινηματογράφου: μία βουβή, ασπρόμαυρη, μικρού μήκους ταινία, με τον τίτλο «Βληχή» (βέλασμα) και με την οποία αφήνει πίσω του τον κινηματογράφο που έκανε στην αρχή της πορείας του.

Συνεχίζοντας τη στροφή που πραγματοποίησε με την «Ευνοούμενη», χωρίς να εγκαταλείπει, πάντως, το ύφος του -φακοί που παραμορφώνουν, αποφυγή συγκίνησης... Με την αύρα των «Βοσκών της συμφοράς» του Νίκου Παπατάκη, του πρώιμου Λουίς Mπουνιουέλ του «Γη χωρίς ψωμί», της «Ηλέκτρας» του Μιχάλη Κακογιάννη ή της «Μήδειας» του Λαρς φον Τρίερ, η ταινία, που ο Γιώργος Λάνθιμος

υπογράφει και το σενάριό της, όπως πιστεύω και βάσιμα υποστηρίζω, ξεκινάει από, βασίζεται στην, μεταφέρει, κατά κάποιο τρόπο,  την «Άλκηστι» του «Ευριπίδη» -η Άλκηστις είναι η μόνη που προσφέρεται να πάρει τη θέση του πολυαγαπημένου συζύγου της Άδμητου στο θάνατο και να τον σώσει, όπως ο Απόλλωνας του είχε τάξει, αν κάποιος θυσιαστεί για χάρη του,

αλλά ο πονόψυχος Ηρακλής τη φέρνει πίσω από τον Άδη στο σύζυγό της- ανατρέποντας, στο τέλος, το μύθο, με τη φεμινιστικής αντίληψης επαναφορά του σύζυγου στο νεκροκρέβατο και τη γυναίκα του, σαν απελευθερωμένη πια, να βλέπει τις άλλες γυναίκες -ένα είδος βωβού Χορού τραγωδίας- να χορεύουν. Από την άλλη, το κατσίκι που σφάζεται και που ο

άντρας τρώει το κρέας του,  κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μία αλληγορία για τον αμνό τον αίροντα την αμαρτίαν του κόσμου και η ταινία να θεωρηθεί, μαζί με την μπάντα με τη στάμπα της Παναγίας στον τοίχο, πάνω από το νεκροκρέβατο, ως μία χριστιανική παραβολή. Το αποτέλεσμα, πάντως, είναι ένα αχρονικό ποιητικό κομψοτέχνημα -τα γκρο

πλάνα στα γερασμένα, ρυτιδιασμένα, ροζιασμένα χέρια των γυναικών...- που φλερτάρει με το πρωτόγονο, που προσφεύγει στην ελληνική παράδοση και που καθόλου δεν πλατειάζει. Η «θολή», με κόκκο φωτογραφία του Θοδωρή Μιχόπουλου, το μοντάζ του Γιώργου Μαυροψαρίδη, τα σκηνικά της Άννας Γεωργιάδου, τα κοστούμια του Άγγελου Μέντη δίνουν ένα γερό χέρι βοήθειας στο αισθητικό αποτέλεσμα.

Που οι δύο ηθοποιοί -η Έμα Στόουν, με το τόσο εκφραστικό πρόσωπο, και ο Νταμιάν Μπονάρ- υποστηρίζουν αποφασιστικά. Όρος αναγκαίος -για το πρόγραμμα «The Artist on the Composer», ήτοι της αναζήτησης σχέσεων ανάμεσα σε σύγχρονους εικαστικούς και σκηνοθέτες και την όπερα και τη μουσική

γενικότερα, που έχει δρομολογήσει η Εθνική Λυρική Σκηνή με τον Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης «ΝΕΟΝ» και που επιμελούνται ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος

Κουμεντάκης και η διευθύντρια του «ΝEON» Ελίνα Κουντούρη, πρόγραμμα στο οποίο είναι ενταγμένη η «Βληχή»-, η προβολή της με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής, συνοδεία η οποία συμπλέει με την εικόνα χωρίς να την υπογραμμίζει: «Άδων κήπος» για έξι μουσικούς (2003) και «Νυχτερινή μουσική» για τσέμπαλο (2012) του Ιάπονα Τόσιο Χοσοκάουα, που ερμήνευσαν, αντίστοιχα, ένα μουσικό σύνολο κάτω από τη διεύθυνση του Νίκου Βασιλείου και η τσεμπαλίστα Αγγελίνα Τκάτσεβα και «Αθάνατος Μπαχ» του Νορβιγού Κνουτ Νιστέτ, επεξεργασμένο (1988) για μεικτή χορωδία το  τραγούδι «Έλα, γλυκέ θάνατε», για σόλο φωνή και μπάσο κοντίνουο (έκδοση 1736), από τα «69 ιερά τραγούδια και άριες» του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, που τραγούδησε α καπέλα η Χορωδία της ΕΡΤ με τη

μουσική διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου -ερμηνείες άψογες που δεν καπέλωσαν τις εικόνες του Γιώργου Λάνθιμου. Μία αλλιώτική αλλά ενδιαφέρουσα εμπειρία στην Λυρική Σκηνή.

(Εξαιρετικό το δίγλωσσο -ελληνικά και αγγλικά- έντυπο πρόγραμμα της προβολής -επιμέλεια Τομέας Δραματολογίας ΕΛΣ).

 

Εθνική Λυρική Σκηνή / Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», «The artist on the Composer», συμπαραγωγός Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης «ΝΕΟΝ», 8 Μαΐου 2022.