Στο Φτερό / Ο Οιδίπους οδηγούσε κόκκινο Όπελ ή Επίδαυρος δωματίου

 

«Οιδίποδας» της Μάγια Τσάντε / Σκηνοθεσία: Τόμας Όστερμάιερ. 

 

Ο νεαρός Μίχαελ είναι σύμβουλος σε μεγάλη γερμανική εταιρεία χημικών, η οποία έχει ιδρυθεί πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και σε ερωτική σχέση με την Κριστίνα, ιδιοκτήτρια και διευθύντρια της εταιρείας, η οποία περιμένει παιδί -ένα κοριτσάκι- από τον Μίχαελ που έχει τα μισά της

χρόνια. Πρόσφατα χήρα του Βόλφγκανγκ, ιδιοκτήτη της εταιρείας, ο οποίος σκοτώθηκε όταν ένα φορτηγό της, στο οποίο ο εργοστασιάρχης επέβαινε, φορτωμένο με δοχεία γεμάτα ζιζανιοκτόνο, ανατράπηκε και πήρε φωτιά, με αποτέλεσμα, εκτός από το θάνατό του, το ζιζανιοκτόνο να διαποτίσει το έδαφος γύρω από μία λίμνη πυροδοτώντας, όπως προκύπτει, μία οικολογική καταστροφή.

Ο Μίχαελ, που προσλήφθηκε μετά το θάνατο του Βόλφγκανγκ, συνεπής και έντιμος, έχει αναθέσει σε ειδικό γραφείο έρευνα για τις επιπτώσεις του δυστυχήματος -που, προφανώς, σύντομα θα αποδειχθεί ότι ήταν επικίνδυνο και για την υγεία των κατοίκων της περιοχής. Παρά τις αντιρρήσεις του Ρόμπερτ, αδελφού της Κριστίνα, φίλου του Βόλφγκανγκ και ανώτερου στελέχους της εταιρείας, ο οποίος επιδιώκει τη συγκάλυψη των ευθυνών τους αλλά και αντιπαθεί σφόδρα τον

Μίχαελ, πόσο μάλλον όταν αυτός σκέφτεται και μία έρευνα για τα πεπραγμένα της εταιρείας κατά τη νατσιστική περίοδο... Στο εξοχικό της οικογένειας, στην Ελλάδα, οι δύο άντρες, με τον Μίχαελ να έχει μάθει, την ίδια μέρα, το θάνατο του θετού πατέρα του στην Γερμανία, θα συγκρουστούν με σφοδρότητα, με παρούσα και τη φίλη της Κριστίνα, την Τερέζα. Στη διάρκεια της σύγκρουσης θα αποκαλυφθούν άγρια, επικίνδυνα μυστικά που θα εξελιχθούν σε χιονοστιβάδα. Ότι ο Βόλφγκανγκ οδηγούσε ο ίδιος, παράνομα, το καμιόνι που ανατράπηκε, παίρνοντας το τιμόνι από τον οδηγό. Ότι

υπαίτιος του δυστυχήματος είναι ο ίδιος ο Μίχαελ που, οδηγώντας μία κόκκινη Πόρσε, ήρθε σε κόντρα με τον οδηγό του φορτηγού, τον οποίο, βέβαια, δεν γνώριζε. Ότι η Κριστίνα δεν είχε καθόλου καλές σχέσεις με τον άντρα της, ο οποίος, μετά από επεισόδιό της με στέλεχος της εταιρείας, που την πρόσβαλε, την είχε, «σωφρονιστικά», βιάσει. Ότι από το βιασμό η Κριστίνα έμεινε έγκυος. Ότι δεν του αποκάλυψε την εγκυμοσύνη της και ότι το παιδί, που γέννησε κρυφά και που σιχαινόταν, το ξεφορτώθηκε ζητώντας από την Τερέζα να το αφήσει στη βρεφοδόχο ενός βρεφοκομείου. Ότι η Τερέζα άφησε στο μωρό ένα μενταγιόν για την περίπτωση που η Κριστίνα μετάνιωνε και το αναζητούσε. Και ότι το μωρό, που, 

αργότερα, υιοθετήθηκε, είναι ο Μίχαελ ο οποίος έχει το μενταγιόν. Άρα είναι γιος του Βόλφγκανγκ, που ο Μίχαελ έγινε η αφορμή να σκοτωθεί, και της Κριστίνα και το παιδί που περιμένουν θα είναι παιδί του αλλά και αδελφή του. Ο Μίχαελ δεν θα αντέξει την αποκάλυψη και θα αυτοκτονήσει πηδώντας

στα βράχια από ένα παράθυρο της βίλας. Η ομοιότητα της υπόθεσης με την πλοκή της τραγωδίας «Οιδίπους τύραννος» του Σοφοκλή είναι φανερή. Διότι, όντως, πρόκειται για μετάπλασή του από τη γερμανίδα Μάγια Ζάντε στο έργο της «Οιδίποδας» (2021). Ο Μίχαελ είναι ο Οιδίπους, η Κριστίνα η Ιοκάστη, ο Ρόμπερτ ο Κρέων, ο νεκρός Βόλφγκανγκ ο νεκρός Λάιος ενώ στην 

 

Τερέζα συμπυκνώνονται ο Τειρεσίας και κάποια δευτερεύοντα πρόσωπα. Η Ζάντε κρατάει την ενότητα του χρόνου -το έργο απαρτίζεται από τρεις σκηνές, η πρώτη διαδραματίζεται το πρωί, η δεύτερη το απόγευμα της ίδιας μέρας, η τρίτη το βράδυ- και την ενότητα τόπου -όλα συμβαίνουν στην έπαυλη της Κριστίνα. Θαύμασα τον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας,

έστω και αν κάποιες -λίγες- στιγμές πλατειάζει, μεταποίησε και συμπύκνωσε και εκσυγχρόνισε πρόσωπα και καταστάσεις, προσθέτοντας δικές της μικρές πινελιές που κάνουν αναφορά και σε σύγχρονα θέματα, όπως η καταστροφή του περιβάλλοντος, η καπιταλιστική διάβρωση, η μειονεκτική θέση της γυναίκας, ακόμα και το νατσιστικό παρελθόν της πατρίδας 

της. Εξαιρετική η ιδέα του Φεστιβάλ για τον Κύκλο «Contemporary Ancients» στον οποία εντάσσεται το εγχείρημα. Αλλά μετάπλαση της τελειότερης ίσως, της κορυφαίας ίσως σωζόμενης τραγωδίας, μετάπλαση που αντλεί από την πλοκή και όχι από τη φιλοσοφική, οντολογική ψίχα του δράματος μπορεί, τελικά, να εισπραχθεί και ως σενάριο για τηλεοπτική σειρά: ένα έργο δεξιοτεχνικής γραφής αλλά

επιφανειακό. Ο  Τόμας Όστερμάιερ, όμως, ήταν εκεί. Πήρε το κείμενο αυτό και, με δραματουργό την ίδια τη συγγραφέα, εμφανίζοντας έναν εντελώς διαφορετικό σκηνοθετικό εαυτό από τον μεταμοντέρνο, ενίοτε ακραίο, που γνωρίσαμε παρακολουθώντας εδώ και χρόνια δουλειές του, μέσα από

έναν ακριβέστατο ρεαλισμό -που τον υπονομεύει και τον ισορροπεί αποστασιοποιητικά με τους επί σκηνής χειριστές βίντεο, οι οποίοι εισβάλλουν ελεύθεροι, ζουμάρουν σε πρόσωπα και τονίζουν αποχρώσεις- και μέσα από σχολαστική προσοχή στις λεπτομέρειες, προσοχή που μου θύμισε δουλειές του Λευτέρη Βογιατζή, το αναδεικνύει: μία καλοκουρδισμένη, άψογη παράσταση, με εξαίρετους ρυθμούς και μελετημένη κορύφωση. Το αφαιρετικό, γυμνό, «ψυχρό»,

καθαρό, απέριττο σκηνικό του Γιαν Πάπελμπάουμ, που, επίσης, ισορροπεί το ρεαλισμό της σκηνοθεσίας, εξαιρετικά φωτισμένο από τον Έριχ Σνάιντερ, τα κοστούμια της Ανγκέλικα Γκετς, τα εξαιρετικά βίντεο των Ματίας Σέλενμπεργκ και Τίλο Σμιτ, η μουσική του Σιλβέν Ζακ -ανεπαίσθητοι ήχοι-χαλί σε όλη την παράσταση και «κεραυνοί», προεξαγγελτικοί του

δράματος, στην αρχή των τριών σκηνών-, όλα, οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα χωρίς ψεγάδια. Αλλά... Υπάρχει ένα «αλλά» που ανατρέπει τα πάντα. Έργο -που η ίδια η συγγραφέας του το χαρακτηρίζει, σε σημείωμά της, «έργο δωματίου»- και παράσταση, ειδική παραγγελία του Φεστιβάλ Αθηνών 

Επιδαύρου για το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, ουδεμία σχέση είχαν με το χώρο. Ο Τόμας Όστερμάιερ σαν να το σκηνοθέτησε για την κλειστή αίθουσα της «Σάουμπίνε» και των άλλων θεάτρων όπου θα παιχτεί και να το «ακούμπησε» απλώς στην ορχήστρα της Επιδαύρου αδιαφορώντας για το συγκεκριμένο χώρο... Στη διάθεσή του, τέσσερις ηθοποιοί, εξαιρετικά όργανα που υλοποιούν το ρεαλισμό της σκηνοθετικής γραμμής με μία σπάνια φυσικότητα: Ρενάτο Σουχ (Μίχαελ), Κρίστιαν Τσίρνε (Ρόμπερτ), Ιζαμπέλε Ρέντφερν (Τερέζα), με επικεφαλής την Καρολίνε Πίτερς (Κριστίνα). Μία παράσταση που, σίγουρα, θα αντιμετώπιζα διαφορετικά, αν παρουσιαζόταν σε μία κλειστή αίθουσα (Φωτογραφίες: Θωμάς Δασκαλάκης/ndp photo agency. Οι ανυπόγραφες, από τη σελίδα του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου/aefestival.gr).

 

 

(Ως έντυπο πρόγραμμα της παράστασης  χρησίμευε το καλοτυπωμένο βιβλίο [Θεατρική Σειρά Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου/Εκδόσεις Νεφέλη, 2021] -επιμέλεια Σειράς Δήμητρα Κονδυλάκη-, με τη μετάφραση του Γιάννη Καλλιφατίδη, που χρησιμοποιήθηκε για τους υπέρτιτλους, και με ένα έντιμο, σαφές προοίμιο της συγγραφέα).   

 

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / Κύκλος «Contemporary Ancients», Schaubühne» Berlin, 3 Σεπτεμβρίου 2021 (Την παράσταση παρακολούθησα με κανονικό εισιτήριο).