Εδώ Μπίτολα! Εδώ Μπίτολα! 5. Μέρα (μου) τέταρτη: Ένα Reality είναι η ζωή μας…

Μπίτολα, 33^ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Διευθυντών Φωτογραφίας «Αδελφοί Μανάκη», τέσσερις προβολές: Τετάρτη, τέταρτη μέρα μου και η καλύτερη.

Πρόγραμμα Ταινιών Μικρού Μήκους Διαγωνιστικό:. «Στην επίσημη» του Άντριου Κάβανα (Αυστραλία): Μια τελετή αποφοίτησης με μακάβρια εξέλιξη. Τολμηρό αλλά, κατά τη γνώμη μου, άτεχνο. «Ενθάρρυνση στο DIY» του Κόχε Γιόσνο (Ιαπωνία). Ένας νέος άντρας, ενθουσιώδης του Do It Yourself, τα Σαββατοκύριακά του πριονίζει, καρφώνει, ακονίζει… στην ταράτσα του. Μια γυναίκα θα εμφανιστεί από το πουθενά και θα του ζητήσει να της μάθει την τέχνη. Το φινάλε είναι αιφνιδιαστικό και άγριο. Ενδιαφέρουσα ιδέα αλλά μέτρια εκτέλεση. «Αποσπάσματα από ένα ταξίδι» του Λιονέλ Μουζέν (Γαλία). Ένα ζευγάρι εραστών πάει εκδρομή με το αυτοκίνητο του άντρα στο δάσος. Η εκδρομή έχει μυστηριώδεις εξελίξεις. Επίσης ενδιαφέρουσα ιδέα αλλά κάπως θολή η εκτέλεση. «Μαρμελάδα σήμερα» του Σάιμον Έλις (Ενωμένο Βασίλειο). Οι πρώτες εφηβικές σεξουαλικές ανησυχίες ενός αγοριού ξυπνούν σε μια εκδρομή με τους γονείς του. Ο Έλις μέσα σε 14 λεπτά ολοκληρώνει με χιούμορ, εσωτερικότητα και οικονομία αυτό που θέλει να αφηγηθεί έχοντας επιλέξει σωστά και καθοδηγώντας άψογα το αγόρι και τους ηθοποιούς του. Εξαιρετικό! «L Train» της Άννα Μούσο (ΗΠΑ).  Η αρνητικότητα μιας αφροαμερικανής έφηβης που ζει τη μίζερη ζωή της στο Σικάγο εξανεμίζεται όταν συναντάει στις σκάλες του μετρό ένα κορίτσι με σοβαρό κινητικό πρόβλημα. Πολύ ενδιαφέρον το ταινιάκι, με κάμερα ουσιαστικά ερευνητική, αλλά το φινάλε του το αποδυναμώνει με μια πολύ γλυκερή χριστιανική αντίληψη περί του «καλού». «Πίσκεσα» των Κίραν Μπρους και Ντάνκαν Μπρους (Γαλία). Ένα κοριτσάκι, που έχει στερηθεί την αγάπη και τα χάδια _ η μάνα του έχει πεθάνει, ο πατέρας αλκοολικός _ και που ζει μέσα στη μοναξιά και τη σιωπή, κάνει καλύτερο φίλο του ένα τεράστιο φορητό ραδιόφωνο που κουβαλάει παντού και πάντα μαζί του. Αυτά όμως δεν διαρκούν πολύ… Το τέλος βρίσκεται μέσα στο νερό. Οι αδελφοί Μπρους έχουν δημιουργήσει μια τρυφερή, βαθύτατα ευαίσθητη, πεντακάθαρη ταινία μικρού μήκους μπλέκοντας και στοιχεία animation, χωρίς διαλόγους, μόνο με αφήγηση στα αγγλικά σε ομοιοκατάληκτο στίχο σαν να αφηγούνται ένα μελαγχολικό παραμύθι με τον τρόπο των παραμυθιών του Όσκαρ Ουάιλντ. Η μικρή Ζόι Τέρνερ αφοπλιστική. «Ράφα» του Ζουάου Σαλαβίζα (Πορτογαλία). Ο δεκατριάχρονος Ράφα προσπαθεί να συναντήσει σ’ ένα αστυνομικό τμήμα τη μάνα του που την έχουν συλλάβει _ προφανώς την έμπλεξε ο φίλος της. Δεν είναι εύκολο... Η αδερφή του φτάνει κι εκείνη έξω από το τμήμα και αφήνει στην άπραγη αγκαλιά του το _ χωρίς πατέρα; _ μωρό της επιχειρώντας να δει εκείνη τη μάνα της. Ο νεαρός σκηνοθέτης δίνει με δύναμη μια φέτα ζωής, οδηγεί πολύ καλά τον αγόρι, πολύ δυνατή η ταινία αλλά το φινάλε μου φάνηκε αδέξια ανοιχτό (Ο Βάσκου Βιάνα τιμήθηκε για τη φωτογραφάι του με την Μικρή Χρυσή Κάμερα 300 για Ταινία Μικρού Μήκους).

Πρόγραμμα Ντοκιμαντέρ. Η δεύτερή μας παρουσία στο Φεστιβάλ: «Δ. Σούτσου 21, Αθήνα» της Εύας Στεφανή (Ελλάδα), και πάλι από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Docville» της ΕΡΤ. Το μικρό νοσοκομείο «Αγία Ελένη» κοντά την πλατεία Μαβίλη, οι ασθενείς _ ηλικιωμένοι οι περισσότεροι _, οι αλλοδαπές «αποκλειστικές», το προσωπικό με τις καλές και τις δύσκολες, ενόψει επαπιλούμενης συγχώνευσης, στιγμές του, οι χωρίς φράγκο μετανάστες που παζαρεύουν στο θυρωρείο μια θέση στον ήλιο του νοσοκομείου… Η Εύα Στεφανή με διακριτικότητα, με σεβασμό αλλά και με χιούμορ βλέπει τον μικρόκοσμο αυτόν σ’ ένα ντοκιμαντέρ συμπαθητικό, φτιαγμένο για την τηλεόραση. Μόνο που μερικές στιγμές μου φάνηκαν στημένες _ σκηνοθετημένες. «Μπίτολα, γενέτειρά μου» του Γιασίν Αλί Τουρκερί (Τουρκία). Tο τραγούδι «Μπίτολα, γενέτειρά μου» είναι ο εθνικός ύμνος της Μπίτολα. Ένα τραγούδι πασίγνωστο σ’ ολόκληρη την πρώην Γιουγκοσλαβία, με δεκάδες ίσως και εκατοντάδες εκτελέσεις.

Το οποίο συνέθεσε ο Χαϊρί Ντεμίροβσκι (1927 – 2009), ένας Τούρκος της πολυπολιτισμικής Μπίτολα _ Μαναστίρ την αποκαλεί ο ίδιος στην ταινία _, κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’50. Ο Ντεμίροβσκι, ένα φτωχόπαιδο με εξαιρετική φωνή, που έγινε τραγουδιστής και συνθέτης περίπου ογδόντα τραγουδιών, το 1955 επέστρεψε στις ρίζες του, στην Τουρκία, όπου και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του. Ο Τουρκερί εκεί τον ανακάλυψε, τον πρόλαβε εν ζωή και συνέθεσε το ντοκιμαντέρ αυτό χρησιμοποιώντας πλούσιο οπτικό υλικό που ανακάλυψε _ συγκινητική η επίσκεψη / επιστροφή του Ντεμίροβσκι στη γενέθλια πόλη του το 2000 _ αλλά και πλήθος εκδοχές του τραγουδιού που αποτελεί πια μέρος της ντόπιας παράδοσης, οι οποίες διατρέχουν την ταινία. Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δεν εκτοξεύεται αλλά η προβολή της στο συγκεκριμένο Φεστιβάλ σίγουρα ήταν γεγονός.

«The Wholly Family» του Τέρι Γκίλιαμ (Ενωμένο Βασίλειο, / Πρόγραμμα Ταινιών Μικρού Μήκους Διαγωνιστικό). Νάπολι κι ένα ξινό ζευγάρι πλούσιων Αμερικανών με τον δεκάχρονο γιο τους βολτάρει. Σ’ ένα μαγαζί με κούκλες ο πιτσιρικάς γουστάρει έναν Πουλτσινέλα. Οι γονείς αρνούνται να του τον αγοράσουν. Ο πιτσιρικάς θα τον κλέψει και θα τον κρύψει. Κι όταν πέσει για ύπνο θα τον βάλει πλάι στο κρεβάτι του. Κι ο Πουλτσινέλα θα ζωντανέψει. Τι κι αν είναι όνειρο; Ένα εικοσάλεπτο στιλιστικό αριστούργημα του φανταστικού, διυλισμένο μέσα από την αρτεσιανή φαντασία του Τέρι Γκίλιαμ με εκπληκτικά σκηνικά του Έλιο Μαϊέλο. Η καλύτερη από τις «μικρές» στιγμές του Φεστιβάλ _ απ’ όσες είδα τουλάχιστον.

«Reality» του Ματέο Γκαρόνε (Ιταλία/Γαλία / Επίσημο Πρόγραμμα). Το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο περσινό Φεστιβάλ των Κανών και μια απ’ τις καλύτερες _ ίσως και η καλύτερη _ ταινίες του 33^ου «Αδελφοί Μανάκη». Ο Γκαρόνε, του έξοχου, ντοκιμενταρίστικου μαφιόζικου «Γκομόρα», επιστρέφει στο νεορεαλισμό του Έτορε Σκόλα αλλά από εντελώς διαφορετικό δρόμο, με μια απίστευτη φρεσκάδα και με χιούμορ, εντάσσοντας στη σημερινή πραγματικότητα το θέμα του _ ένας φτωχός ναπολιτάνος ψαράς με μια πολύ μεγάλη, ιταλικού… τύπου οικογένεια, που κάνει τα πάντα για να συμπεριληφθεί στα… θύματα του ιταλικού «Big Brother», δεν τα καταφέρνει αλλά καταφέρνει να ικανοποιήσει το απωθημένο του τρυπώνοντας στο σετ. Ο Λουτσάνο της ταινίας ονειρεύεται ένα ριάλιτι ενώ ακριβώς, χωρίς να το έχει καταλάβει, μέσα σ’ ένα ριάλιτι ζει _ το «Τρούμαν σόου» του Πίτερ Γουίαρ αλλά και η «Μπελίσιμα» του Βισκόντι κάπου κοντά βρίσκονται… Ο Γκαρόνε, εξάλλου, ξεκινώντας το φιλμ με τη μεγάλη σεκάνς ενός  «λαϊφστιλίστικου», κιτς γάμου, με, μεταξύ των «κομπάρσων», τον Λουτσάνο και τα μέλη της οικογένειάς του, αυτό θέλει να τονίσει. Διευθύνοντας έξοχα τους λίγους ηθοποιούς και τους πολλούς ερασιτέχνες του με πρώτο τον (κατάδικο για φόνο!) Ανιέλο Αρένα που κάνει μια αφοπλιστικά πειστική ερμηνεία στον πρωταγωνιστικό ρόλο. 

«Ζώντας» του Βασίλι Σίγκαρεφ ( Ρωσία / Επίσημο Πρόγραμμα). Ζωή; Χαμοζωή. Στη σύγχρονη επαρχιακή Ρωσία του Πούτιν, οι τρεις ιστορίες του Σίγκαρεφ, που πλέκονται μαζί. Στην πρώτη μια μάνα που χάνει τα δίδυμα κοριτσάκια της σε ατύχημα αρνείται να το αποδεχθεί, σαλτάρει, τα ξεθάβει, τα φέρνει σπίτι και η ιστορία καταλήγει μ’ ένα ολοκαύτωμα. Στη δεύτερη ένα αγόρι δεν μπορεί να αποδεχθεί τον θάνατο του πατέρα του παρά τις προσπάθειες της μάνας του και του καινούργιου της συντρόφου και το «σκάει» μαζί του. Το τέλος, και πάλι σκληρό. Στην τρίτη ένα ιδιόμορφο νεαρό ζευγάρι, όπου το αγόρι είναι φορέας του AIDS, παντρεύεται αλλά ενώ επιστρέφει σπίτι του, μέσα στο τρένο, ο νέος πέφτει θύμα ληστείας από μια συμμορία και τραυματίζεται θανάσιμα. Η κοπέλα, επίσης δεν μπορεί να δεχθεί το θάνατό του και με τη μνήμη της φέρνει το αγόρι ξανά κοντά της. Είναι, πάντως, η μόνη από τους τρεις που, τελικά, το αποδέχεται. Ο Σίγκαρεφ επιλέγει ένα ζοφερό κλίμα, βουτηγμένο στη φτώχεια και στη μιζέρια, γιατί, φυσικά, τα θέματά του ζοφερά είναι. Και δίνει ιδιαίτερη έμφαση, σαδιστικά θα έλεγα, στη βία που όντως κυριαρχεί πλέον αδίστακτα στην πατρίδα του. Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα είναι υψηλοτάτου επιπέδου _ βοηθάει και η συγκλονιστική ασπρόμαυρη φωτογραφία του Άλισερ Χαμιντχοτζάεφ (βραβεύτηκε με την Ασημένια Κάμερα 300) _, οι ηθοποιοί σωστά ενταγμένοι αλλά γιατί ο Σίγκαρεφ μου αφήνει την εντύπωση _ την ίδια εντύπωση μου άφησε και το θεατρικό του «Πλαστελίνη» που ανέβασε η Κατερίνα Ευαγγελάτου το 2007/2008 στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού _ πως πάσχει από το σύνδρομο της εντυπωσιοθηρίας;

Πνευματικό Κέντρο της Μπίτολα / 33^ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Διευθυντών Φωτογραφίας «Αδελφοί Μανάκη» της Μπίτολα, 19 Σεπτεμβρίου 2012.