Στο Φτερό / Μια φούχτα χώμα να κρατώ και να σωθώ μ’ εκείνο... ή Η ελευθερία σε μία σκισμένη μπάλα

 

Μυστήριο 39. «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού / Δραματουργία: Ελένη Ευθυμίου-Μαρία Βαρδάκα / Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου. 

 

Ένα έργο ανολοκλήρωτo -ποιήματα σε δεκαπεντασύλλαβο, πεζά αποσπάσματα στα ιταλικά που μεταφράστηκαν από τον Ιάκωβο Πολυλά ο οποίος το διέσωσε, σπαράγματα, στίχοι

μεμονωμένοι...- που έχει σωθεί σε τρία διαφορετικά σχεδιάσματα είναι η ποιητική σύνθεση του Διονυσίου Σολωμού «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» (πιθανολογείται 1830-1847). Εμπνευσμένη από την ηρωική αντίσταση

των Μεσολογγιτών κι αυτών που ήρθαν να τους συνδράμουν, κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου από τους Οθομανούς του Κιουταχί και τους Εγίπτιους του Ιμπραΐμ, η οποία κράτησε ένα χρόνο (1825-1826) και κατέληξε στην απέλπιδα, ηρωική Έξοδό τους τη νύχτα 10 προς 11 Απριλίου του 1826. Και όμως αυτά τα «ερείπια» συγκροτούν ένα αριστούργημα, όπου, κάθε τόσο, από ένα ποίημα, από ένα

στίχο, από μία στροφή, από δύο λέξεις στα ιδιόρρυθμα ελληνικά του Σολωμού ξεχειλίζει ένας άκρατος λυρισμός, εκτοξεύονται ανυπέρβλητες στιγμές, στιγμές ηρωικές, τότε που η λέξεις «ήρωας» και «ηρωικός» δεν είχαν χάσει τη σημασία τους. Η σκηνοθέτρια Ελένη Ευθυμίου ανέλαβε να δώσει σκηνική υπόσταση στη σολωμική σύνθεση. Στόχοι της ήταν, καταρχάς, να τη συνδέσει, εκ των έσω και όχι με εξωτερικά τερτίπια, με τη σημερινή οδυνηρή

μας πραγματικότητα -τι σημαίνει «ελεύθερος» και τι σημαίνει «πολιορκημένος» στην Ελλάδα του 2021- και, δεύτερος, να τη συνδέσει με την πραγματικότητα της Ελευσίνας, μιας πόλης οδυνηρά τρωμένης από την περιβαλλοντική μόλυνση, όπου θα πραγματοποιούταν -και πραγματοποιήθηκε- η παράσταση. Γι αυτό και επέλεξε τα κείμενα να σηκώσουν στις πλάτες τους, εκτός από τους πέντε

ηθοποιούς της, πάνω από 50 κάτοικοι της Ελευσίνας, κάθε καρυδιάς καρύδι -νέοι, μεσήλικες, ηλικιωμένοι, παιδιά,

μικρασιάτες πρόσφυγες, ΑΜΕΑ, από το φάσμα του αυτισμού... Ενώ, για τη σύνδεση με το σήμερα, ανέλαβε η ίδια, με τη συνεργασία της Μαρίας Βαρδάκα, και τη δραματουργία. Οι στίχοι του Σολωμού μπολιάστηκαν με κείμενα δικά τους,

με κείμενα τρίτων, με κείμενα/μαρτυρίες/αναμνήσεις των Ελευσινιωτών που συμμετείχαν... Φοβερά δύσκολο εγχείρημα. Και δραματουργικά αλλά και σκηνοθετικά -ακόμα περισσότερο. Πώς να τιθασευτεί και να κατανοήσει ένα λόγο καθόλου

σημερινό και απλό μία τόσο μεγάλη ομάδα ερασιτεχνών; Η παράσταση έπασχε από κάποιους δραματουργικούς πλατειασμούς/κοιλιές και από  κάποιες εκ περισσού «εξηγήσεις», υπήρχαν απώλειες στην ευκρινή ακρόαση του λόγου, βρήκα καλά οργανωμένη -ένας διονυσιακός στρόβιλος- αλλά κάπως υπερβολική την κίνηση αλλά το τελικό αποτέλεσμα δικαίωνε την Ελένη Ευθυμίου. Η επιλογή οι

«Ελεύθεροι πολιορκημένοι» να παιχτούν στον χώρο του πάρκινγκ του Παλαιού Ελαιουργείου, με φόντο/σκηνικό όχι το συναρπαστικό κυρίως κτίριό του, που, ίσως, θα απορροφούσε το βλέμμα από τα δρώμενα, αλλά τα γκρεμίδια από

διάφορα  βοηθητικά παράσπιτά του. Η διαμόρφωση του σκηνικού χώρου από την Ζωή Μολυβδά-Φαμέλη που άπλωσε και γέμισε τον εκτεταμένο χώρο με χωμάτινους τύμβους-τούμπες, οι οποίοι ευθέως παρέπεμπαν στο στίχο «Μια φούχτα χώμα να κρατώ και να σωθώ μ’ εκείνο...», leitmotiv-καθοδηγητικό μοτίβο- του αρχικού μονόλογου της παράστασης και στο θάνατο που παραμόνευε τους Μεσολογγίτες, και οι υποβλητικοί φωτισμοί της, τα κοστούμια, στα απολύτως ταιριαστά γαιώδη χρώματα, που σχεδίασε η Δανάη Ελευσινιώτη -παντού γη και χώμα-, οι εξαιρετικές πρωτότυπες

μουσικές συνθέσεις της Σοφίας Καμαγιάννη, που έκανε και την αποδοτική μουσική διδασκαλία, και η καίρια κινηματογραφική σκηνοθεσία του Δημήτρη Ζάχου, με το αεικίνητο βίντεο να καταγράφει ζωντανά, μέσα στην παράσταση, να ζουμάρει και να φωτίζει λεπτομέρειες που προβάλλονταν «ακατέργαστες»

πάνω στο τοίχο του κεντρικού ερειπωμένου κτιρίου δημιουργούσαν ένα ιδανικό πλαίσιο για το στόχο της σκηνοθεσίας. Που κορυφωνόταν όταν, ως πολιορκητικές μηχανές, το αγροτικό, με τους αναμμένους προβολείς και την καρότσα του φορτωμένη με τους τρεις μουσικούς που έπαιζαν ζωντανά, εισέβαλλε στο χώρο ενώ το τεράστιο καλαθοφόρο ανυψωτικό ανυψωνόταν και, κυρίως, στο μέχρι δακρύων συγκινητικό φινάλε -το αποκορύφωμα!-,   

με την «Έξοδο» σε προσομοίωση παρέλασης στην οποία προηγούνταν παιανίζοντας η Φιλαρμονική του Δήμου Ελευσίνας. Οι ηθοποιοί Μυρτώ Γκόνη, Δημήτρης Δρόσος, Γιάννης Μαστρογιάννης, Θεοδοσία Σαββάκη και Γιάννης Βαρβαρέσος έδωσαν το καλύτερο, με τους ερασιτέχνες, 

απόλυτα πεπεισμένους έως ταμένους, να τα δίνουν όλα. Δεν μπορώ, όμως, να μη σταθώ σε δύο ονόματα που αναζήτησα και έμαθα: του Σταύρου Χανά που με υποδειγματική αμεσότητα κατέθετε την, εν πολλοίς, αυτοσχεδιαστική μαρτυρία του για τα παιδικά του χρόνια στην Ελευσίνα και για 

τον χολερικό ο οποίος έσκισε τη μπάλα που έπαιζαν με τα άλλα παιδιά έξω από το σπίτι του και τον ενοχλούσαν -«ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν...», για να θυμηθούμε άλλον ένα ποιητή, τον Μιχάλη Κατσαρό- και του Γρηγόρη Ασημακόπουλου με το συγκλονιστικό, α καπέλα, δημοτικό που

τραγουδούσε. Η παράσταση αυτή πρέπει να δουλευτεί στις λεπτομέρειές της, να φινιριστεί χωρίς να χάσει τον αυθορμητισμό της και να ξαναπαιχτεί. Και πιστεύω ότι αυτή είναι που θα πρέπει να εγκαινιάσει επίσημα τις εκδηλώσεις της «Ελευσίνας 2023». Είναι ιδανική: ελληνική αλλά και διεθνιστική, δεμένη με την ουσία της Ελληνικής Επανάστασης

του 1821 αλλά και με το ενδιαφέρον που η πολιορκία και η Έξοδος του Μεσολογγίου, ξεσήκωσαν στην Ευρώπη και, ταυτόχρονα, βγαλμένη από τα σπλάχνα της Ελευσίνας. Η Ελένη Ευθυμίου, μετά την περσινή αριστουργηματική παράσταση με την «Μεγάλη πλατεία» των Νίκου Μπακόλα-Άκη Δήμου που ανέβασε στην

Θεσσαλονίκη για το ΚΘΒΕ το οποίο διέπραξε το έγκλημα να την εξαφανίσει, αναδεικνύεται ικανή στη σκηνοθεσία μεγάλων, αλλά και ουσιαστικών, θεαμάτων με πολιτικό υπόστρωμα. Περιμένω πια, πώς και πώς, το «Φουέντε Οβεχούνα» του Λόπε δε Βέγα, που έχει προγραμματιστεί να κάνει το χειμώνα στο Εθνικό Θέατρο, ενώ πιστεύω ότι η μεγάλη όπερα την περιμένει (Φωτογραφίες: Karol Jarek 1,8,9,10,12,16,17,19. Άγγελος Χριστοφιλόπουλος 2,3,4,5,6,7,11,13,14,15,18).

 

(Δυστυχώς δεν υπήρχε έντυπο πρόγραμμα για την παράσταση ούτε καν μία φωτοτυπία με τους συντελεστές αλλά ούτε τυπωμένο και πρόγραμμα των φετινών εκδηλώσεων του «Ελευσίνα 2023»).

 

Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας / Πάρκινγκ, «Ελευσίνα και Επανάσταση», Ελευσίς 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, 26 Ιουνίου 2021.