Tip: «887»

Speak White! ή Μία Μεγάλη Θεατρική Στιγμή 

Πρωτόμαθα τι σημαίνει Ρομπέρ Λεπάζ το 2007, στην Θεσσαλονίκη, στις εκδηλώσεις για το Βραβείο Θεάτρου «Ευρώπη» που είχε, τότε, αναλάβει το ΚΘΒΕ, όταν ο Καναδός -γαλόφωνος, Κεμπεκουά- σκηνοθέτης τιμήθηκε με το Βραβείο «Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες». Και, εκτός από μία επί σκηνής συνέντευξη που του πήραν, έδειξε, εκτάκτως, και ένα κολάζ από σκηνές 

παραστάσεών του. Ανάμεσά τους, το «The Far Side of the Moon» (2000), που το 2011,  παρουσίασε στην πλήρη μορφή του στην «Στέγη» του Ιδρύματος Ωνάση -«με -μας-καθήλωσε» είχα γράψει, τότε, στα «Νέα», στη στήλη «Το Τέταρτο Κουδούνι», στις 20 Οκτωβρίου 2011. Τον περσινό Δεκέμβριο μεταδόθηκε, στο Μέγαρο Μουσικής, από την «Μετροπόλιταν Όπερα» της Νέας Ιόρκης, στη σειρά ζωντανών μεταδόσεων «The Metropolitan Opera HD Live» -είχε μεσολαβήσει στην ίδια σειρά, το 2012, σε σκηνοθεσία του, η μετάδοση, της όπερας 

του Βάγκνερ «Το λυκόφως των θεών» (2012), που δυστυχώς δεν είχα μπορέσει να τη δω -η σύγχρονη όπερα της Κάγια Σάαριάχο «Η αγάπη από μακριά» επίσης σε ανέβασμα (2016) του Ρομπέρ Λεπάζ, μία συγκλονιστική παράσταση -«αξέχαστη, καθηλωτική εμπειρία» έγραφα παρουσιάζοντας την εδώ στις 12 Δεκεμβρίου 2016. Χτες το βράδυ είχα την ευτυχία να δω, στην «Στέγη» και πάλι, τον απολύτως αυτοβιογραφικό, γραμμένο από τον ίδιο, μονόλογό του «887» (2015), παραγωγή του σχήματός του «Ex Machina». Που -θα επαναληφθώ- και πάλι με καθήλωσε.

Ο Λεπάζ μιλάει για το παρελθόν που τον καθόρισε: για το στενόχωρο διαμέρισμα, στη μικρή πολυκατοικία, στον αριθμό 887 της λεωφόρου Μάρεϊ, στο Μονκάλμ του Κεμπέκ, όπου μεγάλωσε με τους γονείς, τα τρία αδέλφια και τη γιαγιά του η οποία έπασχε από Αλτσχάιμερ, για τους γείτονές τους στην πολυκατοικία, για τον

πατέρα του -πολύ στοργικά- που διετέλεσε ναυαγοσώστης, έγινε στρατιωτικός, για να καταλήξει, όταν αποστρατεύτηκε, ταξιτζής ώστε να ζήσει την οικογένεια, για τα οικονομικά τους προβλήματα, για την άρνηση να τον δεχτούν σε ιδιωτικό σχολείο Ιησουιτών επειδή οι Ιησουίτες δεν είχαν τα εχέγγυα ότι ο πατέρας του θα μπορεί να πληρώνει τα δίδακτρα, για το σπίτι των θείων του που τον φιλοξενούσαν, για «μικρές» στιγμές της ζωής του, για όνειρα που έκανε τότε, για τις φοβίες του, για τις τύψεις του, δείχνει παλιές φωτογραφίες… Θέμα του, η μνήμη και οι δαίδαλοί της. Με άξονα την αδυναμία του να απομνημονεύσει το ποίημα «Speak White» της συμπατριώτισσάς του Μισέλ Λαλόντ, που, όταν εκείνη το απάγγειλε, στην ιστορική

«Νύχτα της Ποίησης» η οποία οργανώθηκε το 1970, στο Μονρεάλ, ξεσήκωσε τα πλήθη, και το οποίο είχε κληθεί να απαγγείλει ο ίδιος πια, το 2010, συμμετέχοντας, με άλλες προσωπικότητες, στην 40η επέτειο της «Νύχτας» εκείνης, και τη βοήθεια που ζήτησε από φίλο του εκφωνητή για την εκμάθησή του, ο Λεπάζ -ο ίδιος επί σκηνής- αφήνεται να περιδινηθεί στα χρόνια εκείνα, όταν το γαλόφωνο Κεμπέκ, πυροδοτημένο από τον πρόεδρο της Γαλίας στρατηγό Ντε Γκολ που σε επίσκεψή του στο Καναδά, το 1967,  εκστόμισε το περίφημο «Ζήτω το ελεύθερο Κεμπέκ!», ζητούσε την ανεξαρτητοποίησή του από τον Καναδά και η κεντρική ομοσπονδιακή κυβέρνηση κήρυξε τον στρατιωτικό νόμο.

Απλά, καθημερινά πράγματα, απλός, καθημερινός ο σκηνικός τρόπος του ερμηνευτή Λεπάζ -σαν να μην καταβάλλει καμία προσπάθεια, σαν να τα λέμε μεταξύ μας, γαλικά που σε κάποιες στιγμές χρωματίζονται έντονα με την καναδέζικη προφορά, χιούμορ λεπτό, αυτοσαρκασμός… Αλλά, σιγά-σιγά, αντιλαμβάνεσαι πόσο πολύπλοκα έχει συντεθεί η παράσταση αυτή. Δεν είναι, απλώς, το περίπλοκο σκηνικό -αυτή η πολυκατοικία-κουκλόσπιτο τεράστιο, οι συναρπαστικές μινιατούρες, οι φιγούρες-κούκλες, το ταξί-παιχνίδι τηλεκινούμενο, οι ταυτόχρονες βιντεοσκοπήσεις…- που «γλιστράει» στη σκηνή, φωτισμένο συγκλονιστικά από τον Ρολάν Ρουτιέ και, γενικά, το τεχνικό μέρος της παράστασης. Είναι ο μοναδικός τρόπος που ο

Ρομπέρ Λεπάζ, πέρα από τις μαγικές εικόνες του που σε συναρπάζουν, συναρμολογεί τα στοιχεία του και οργανώνει την παράστασή του γύρω από τον σκελετό «μνήμη», ο τρόπος που την κλιμακώνει και που την κορυφώνει, η απίστευτη ακρίβειά του, οι τέλειοι ρυθμοί του… Είναι η συγκίνηση που εκλύεται χωρίς -ούτε κατά διάνοια- να την εκμαιεύει. Τα τελευταία είκοσι λεπτά, από τη σκηνή που η ιστορική μετάδοση, από τις τηλεοράσεις, την οποία εκβίασε το αυτονομιστικό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Κεμπέκ για να μην εκτελέσει τον άγγλο δημοσιογράφο που είχε απαγάγει, του διαγγέλματός του ισορροπείται θαυμαστά με το τηλεφώνημα από τον οίκο ευγηρίας, όπου την είχαν, τελικά, βάλει, ότι η γιαγιά του Λεπάζ πέθανε -η εξισορρόπηση της Ιστορίας με την ιστορία- μέχρι τη σκηνή της ταύτισης με το πατέρα του στο παρκαρισμένο ταξί 

-να ανάβει τσιγάρο στα σκοτεινά ακούγοντας το «Bang Βang» με την Νάνσι Σινάτρα- ήταν για μένα συγκλονιστικά -πηγή δακρύων. Και το φινάλε, με τον Λεπάζ -που είναι και σπουδαίος ηθοποιός- να απαγγέλει, τελικά, το «Speak White» -εμπνευσμένο από τη διαταγή 

που έδιναν, στις ΗΠΑ της δουλείας, οι αφέντες στους σκλάβους να

μιλούν μόνον αγγλικά, διαταγή που είχε μεταφερθεί στον Καναδά, να τη δίνουν οι αγγλόφωνοι στους γαλόφωνους-, μία απαγγελία ύψους και πάθους Μαγιακόφσκι, που εκτοξεύει την παράσταση, με σημάδεψε ανεξίτηλα. Μία Εμπειρία Θεάτρου. Αριστουργηματική. Θα είναι κρίμα να τη χάσετε.