Βίκυ Παπαδοπούλου-Nίκος Πουρσανίδης: για δέκα ρόλους στο «Reigen» του «εβρέου πορνογράφου» Σνίτσλερ με σκηνοθέτρια την Αλίκη Δανέζη-Κνούτ/σεν

Το Τέταρτο Κουδούνι / Είδηση 

 

Η Αλίκη Δανέζη-Κνούτ/σεν (Knutsen) ανεβάζει, την επόμενη σεζόν 2018/2019, στο «Θησείον-Ένα θέατρο για τις τέχνες», σε μετάφρασή της, το πολυσυζητημένο έργο του Αυστριακού Άρτουρ Σνίτσλερ (1862-1931) «Reigen» -στα γερμανικά προφέρεται «Ράιγκεν» ενώ στα ελληνικά έχει, κατά καιρούς, αποδοθεί ως «Το ερωτικό γαϊτανάκι», «Γαϊτανάκι», «Το γαϊτανάκι του έρωτα», «Ο κύκλος του έρωτα», «Ο κύκλος»…- το οποίο προκάλεσε

σκάνδαλο, άμα τη εμφανίσει του, με την Βίκυ Παπαδοπούλου και τον Νίκο Πουρσανίδη που θα υποδυθούν ο καθένας τους, αντίστοιχα, τους πέντε γυναικείους και τους πέντε αντρικούς ρόλους του έργου.

Στο «Reigen», έργο με δέκα σκηνές, για ένα ζευγάρι η καθεμιά, στην Βιένη, στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ο αιώνα, δέκα ζευγάρια -οι ήρωες δεν έχουν ονόματα- επιδίδονται, πέραν κοινωνικής θέσης, οικονομικής και οικογενειακής κατάστασης, σε μια περίτεχνη σκυταλοδρομία ερωτικών συνευρέσεων χωρίς συνέχεια -σε κάθε σκηνή, που αρχίζει πριν απ’ τη συνεύρεση και συνεχίζεται μετά απ’ αυτή, πρωταγωνιστούν ο ένας απ’ τους δυο πρωταγωνιστές της προηγούμενης σκηνής κι ο ένας από τους δυο πρωταγωνιστές της επόμενης, με την τελευταία να ’χει πρωταγωνίστρια την πρωταγωνίστρια της πρώτης και έτσι να κλείνει ο κύκλος σα να δένεται με κρίκους. Κύκλος που ουσιαστικά σκιαγραφεί το πορτρέτο μιας ολόκληρης κοινωνίας. 

Λόγω του -για την εποχή του (γράφτηκε το 1896-1897, τυπώθηκε σε μια περιορισμένη έκδοση για φίλους μ’ έξοδα του συγγραφέα το 1900, εκδόθηκε στην Βιένη το 1903)- εξαιρετικά «προκλητικού» θέματός του συνάντησε μεγάλες δυσκολίες: η πρώτη επίσημη έκδοση του 1903, η οποία πούλησε 40.000 αντίτυπα, απαγορεύτηκε την επόμενη χρονιά απ’ τη λογοκρισία. Το έργο πρωτοανέβηκε το 1912, χωρίς την άδεια του συγγραφέα στην Βουδαπέστη. Για το ανέβασμα του στις γερμανόφωνες σκηνές, χρειάστηκαν αρκετά ακόμα χρόνια: η πρεμιέρα του δόθηκε τον Δεκέμβριο του 1920 στο Βερολίνο 

και τον Φεβρουάριο του 1921 στην Βιένη. Η υποδοχή ήταν σκληρή, με βίαιες αντιδράσεις τόσο απ’ την κριτική όσο κι απ’ το κοινό. Ο -Εβρέος- Σνίτσλερ, με τον αντισημιτισμό ν’ ανθεί γύρω του, υπέστη προσωπικές επιθέσεις που εύκολα και γρήγορα πήραν δηλητηριώδη αντισημιτική μορφή -χαρακτηρίστηκε «Εβρέος πορνογράφος»-, η αστυνομία διέκοψε τις παραστάσεις στην Βιένη και στο Βερολίνο, το 1921, το «Reigen» έφτασε μέχρι τα δικαστήρια λόγω «ασέμνου περιεχομένου». Παρά την αθωωτική ετυμηγορία που απέρριψε τις κατηγορίες για ανηθικότητα του έργου, ο Σνίτσλερ απαγόρευσε τη δημόσια παρουσίασή του στις γερμανόφωνες χώρες, δεσμεύοντας και τους κληρονόμους του. Την απαγόρευση θα άρει το 1982, 51 χρόνια μετά το θάνατό του, ο γιος του Χάινριχ. 

Ο Βιενέζος Σνίτσλερ, γιος και εγγονός γιατρών, γιατρός ο ίδιος, εγκατέλειψε την πρακτική άσκηση της ιατρικής στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιένης για να στραφεί στη συγγραφή -θέατρο και πεζογραφία- και στη μελέτη της Ψυχολογίας, με μεγάλο ενδιαφέρον στις έρευνες του συγχρόνου και συμπολίτη του Σίγκμουντ Φρόιντ. Οι εμμονές του στο θέμα της σεξουαλικότητας διαποτίζουν το έργο του.

Το «Reigen», παρά τα προβλήματα, κατέκτησε όλον τον κόσμο και μεταφέρθηκε πολλές φορές στον κινηματογράφο, με γνωστότερες τις γαλικές παραγωγές του Μαξ Όφουλς (1950) και του Ροζέ 

Βαντίμ (1964), που προβλήθηκαν στην Ελλάδα, και οι δυο, με τον τίτλο «Το γαϊτανάκι του έρωτα», όπως και στην τηλεόραση έως και γκέι μιούζικαλ έχει γίνει, έως και όπερα -απ’ τον Βέλγο Φιλίπ Μποσμάν, το 1993. Το 1998 ο Βρετανός Ντέιβιντ Χέαρ έκανε μια δική του μετάπλαση του έργου, για δυο επίσης ηθοποιούς, με τον τίτλο «Το μπλε δωμάτιο». 

Το έργο έχει ανεβεί αρκετές φορές στην Ελλάδα -και απ’ τον Κάρολο Κουν, στο «Θέατρο Τέχνης» (στο «Υπόγειο», τη σεζόν 1984/1985)-, σ’ εκδοχές και με τους δέκα ηθοποιούς που απαιτεί η διανομή του αλλά και με πέντε και με τέσσερις και με δυο- όπως έχει ανεβεί και «Το μπλε δωμάτιο». Το πιο πρόσφατο ανέβασμα ήταν στο θέατρο «Αλκμήνη», τη σεζόν 2014/2015, σε σκηνοθεσία Νότη Παρασκευόπουλου, με τον τίτλο «Ο κύκλος του έρωτα» και με τέσσερις ηθοποιούς.

Το καινούργιο ανέβασμα του «Reigen» απ’ την Αλίκη Δανέζη-Κνούτ/σεν θα γίνει τον Οκτώβριο, με σκηνικά και κοστούμια της Κικής Πίττα και μουσική του Μπλέιν Λ. Ράινινγκερ και θα ’ναι 

παραγωγή των Stefi and Lynx Productions, στο πλαίσιο του προγράμματος που σχεδιάζουν για το «Θησείον» -του οποίου την καλλιτεχνική διεύθυνση έχουν αναλάβει- η εταιρεία «Μυθωδία» (Γεράσιμος Σκαφίδας, Νικορέστης Χανιωτάκης, Ισιδώρα Δωροπούλου) κι η Μαριλένα Παναγιωτοπούλου.

Η πιο πρόσφατη παράσταση που ’χει ανεβάσει η Αλίκη Δανέζη-Κνούτ/σεν (φωτογραφία: Πάτροκλος Σκαφίδας) ήταν ο «Καλιγούλας» του Αλμπέρ Καμί, με τον Γιάννη Στάνκογλου στον επώνυμο ρόλο, στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, την περσινή σεζόν 2017/2018, μ’ επανάληψη στην αρχή της φετινής 2017/2018, ενώ, στο μεταξύ, παρουσιάστηκε στην Θεσσαλονίκη και στην Κύπρο.