Στο Φτερό / Μαργαρίτες στο κελί

 

«...καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» (Χρόνης Μίσσιος) των Σοφίας Καραγιάννη-Μυρτώς Αθανασοπούλου / Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη.

 

Καβαλιώτης, γεννημένος το 1930, φτωχή οικογένεια καπνεργατών που αργότερα μετακόμισε στην Θεσσαλονίκη, αναγκάστηκε να παρατήσει το σχολείο λόγω ανέχειας στη Δευτέρα Δημοτικού, δούλεψε, παιδάκι, ως καπνεργάτης,

δούλεψε, παιδάκι, στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, μικροπωλητής με κασελάκι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, στα Γιαννιτσά, σταλμένος μαζί με άλλα παιδιά από τον Ερυθρό Σταυρό για να γλυτώσει από την Πείνα τα χρόνια της Κατοχής, παιδί ακόμα συνδέεται με τους κύκλους του ΕΛΑΣ και, μετά την Απελευθέρωση, στην Βέροια

πια, εντάσσεται στην ΕΠΟΝ. Το 1947 -ο Εμφύλιος έχει αρχίσει-, ο Χρόνης Μίσσιος, 16 χρόνων έφηβος ακόμα, συλλαμβάνεται, βασανίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Εννιά μήνες στις φυλακές της Κέρκυρας θα περιμένει, κάθε πρωί, την εκτέλεση που δεν θα έρθει, μετά, στο νησάκι Βίδο, θα επιχειρήσει να δραπετεύσει με συντρόφους του στην Αλβανία, θα τους πιάσουν,

πάλι  βασανιστήρια, μεταγωγές και, όταν αφεθεί ελεύθερος, το ’53, θα τον αρπάξει ο στρατός ως ανυπότακτο -αν και βρισκόταν στη φυλακή. Και θα βρεθεί στο Μακρονήσι, στρατιώτης προς «αναμόρφωση», στον Άι-Στράτη, στην

Γυάρο,  στις φυλακές της Αίγινας στις φυλακές της Αλικαρνασσού... Φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια... για να αποκηρύξει την ιδεολογία του -να υπογράψει «δήλωση». Δεν θα τα καταφέρουν. Ελεύθερος από το ’62 έως το ’67, θα ενταχθεί στην ΕΔΑ,

στους Λαμπράκηδες, στο παράνομο ΚΚΕ... Ώσπου η Χούντα του ’67 θα τον ρίξει πάλι σε φυλακές και ξερονήσια έως το 1973 και την «αμνηστία» που έδωσε ο Παπαδόπουλος: φυλακές Αβέρωφ, Κέρκυρας, Κορυδαλλού... Τότε, στη φυλακή, θα μάθει ανάγνωση και γραφή. Στην αναθεωρητική αριστερά πια, όλα αυτά θα τα κάνει το 1984 ένα βιβλίο: «...καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς». 

Ένα πολύ δυνατό βιβλίο, μία μαρτυρία που είχε μεγάλο αντίκρυσμα, τόσο θετικό, στο κοινό, όσο και αρνητικό από τη μεριά του ΚΚΕ -γιατί ό Χρόνης Μίσσιος δεν χάρισε κάστανα και δε χαρίστηκε σε κανένα. Το βιβλίο αυτό είχε την τόλμη να το κάνει θέατρο η Σοφία Καραγιάννη -τόλμη και για το θέμα του και γιατί ήταν πολύ δύσκολο το εγχείρημα της δραματοποίησής του. 

Αλλά έχει πετύχει. Μαζί με την Μυρτώ Αθανασοπούλου έκαναν την δραματουργική επεξεργασία και η ίδια υπογράφει τη σκηνοθεσία: ο Μίσσιος, με τέσσερις ακόμα άντρες που υποδύονται συντρόφους του αλλά και δεσμοφύλακες και βασανιστές 

 

τους, κάθονται γύρω από ένα τραπέζι και βιώνουν τα πέτρινα χρόνια τους. Ένας μονόλογος θα ήταν πιο εύκολος αλλά, με τον τρόπο αυτό, το κείμενο αποκτάει θεατρικότητα και σε κρατάει καθηλωμένο. Η

Σοφία Καραγιάννη δεν χρειάστηκε να «αναπαραστήσει» τις δύσκολες, τις συχνά απάνθρωπες αυτές στιγμές που κράτησαν χρόνια και χρόνια. Με λιτότατα μέσα, με ευφυή ευρήματα τις αναβιώνει σημειολογικά: τα βασανιστήρια, το ξύλο, το σπάσιμο χαλικιού στο οποίο υποχρεώνονται οι κρατούμενοι και τα οποία σημειολογούνται με το βίαιο κόψιμο με μαχαίρι 

ενός κόκκινου μήλου σε κομματάκια που πετιούνται στο δάπεδο ή το μικρό βαζάκι με τις δύο-τρεις μαργαριτούλες που ανασύρεται κάτω από το τραπέζι και αναφέρεται στα χορταράκια που φύτρωσαν σε μια σχισμή του τοίχου του

κελιού και ο Μίσσιος τους έριξε λίγο νεράκι και άνθισαν αλλά ο δεσμοφύλακας, όταν είδε τα λουλουδάκια, τα ξερίζωσε -η πιο δυνατή, κατά τη γνώμη μου, η πιο συγκινητική στιγμή της παράστασης- σε βουβαίνουν. Το σκηνικό -φωτισμένο από την Βασιλική Γώγου- και τα κοστούμια της Γεωργίας Μπούρδα και οι μουσικές του Μάνου Αντωνιάδη -ο Εθνικός Ύμνος που τραγουδούν α καπέλα και το

ρεμπέτικο «Ακρογιαλιές, δειλινά» του Τσιτσάνη, που επανέρχεται ως λάιτ μοτίφ, επίσης συγκλονιστικές στιγμές- συμβάλλουν ουσιαστικά στο παθιασμένο, παροξυσμικό -χωρίς, πάντως, υπερβολές-, καθηλωτικό παραστασιακό αποτέλεσμα. Ο Κωνσταντίνος Πασσάς, ο Δημήτρης Μαμιός

και ο Γιάννης Μάνθος υπηρετούν θερμά, με πίστη, τη σκηνοθετική γραμμή, με τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη, ρολίστα με υποκριτικό μέγεθος, με μεγάλο βεληνεκές και με πάθος, να κυριαρχεί στο ρόλο του Χρόνη Μίσσιου. Η παράσταση αυτή θα μείνει για καιρό. Και πρέπει να μείνει για καιρό. Γιατί είναι εξαιρετική. Και βαθιά συγκινητική (Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου). 

 

(Έντυπο πρόγραμμα δεν διαθέτει η παράσταση, μόνο ένα μονόφυλλο με τα βασικά της στοιχεία. Υπάρχει, όμως, το βιβλίο του Χρόνη Μίσσιου «...καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς» -Εκδόσεις «Γράμματα», πρώτη έκδοση 1985).

 

Θέατρο «104» / Κεντρική Σκηνή, Εταιρεία Θεάτρου «Gaff», 28 Φεβρουαρίου 2023.

 

Το κείμενο αυτό είναι ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ στην Κυρία Ρηνιώ Παπατσαρούχα-Μίσσιου.