Στο Φτερό / Μινιατούρα ή Ένα παραμύθι πολύ σκοτεινό ή Φρίκη ειπωμένη αλλά αόρατη

 

«Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» του Φιλίπ Μινιανά  / Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης

 

Ο Βασιλιάς, η Βασίλισσα και η Μικρή - η αδελφή της Ένα δωδεκάχρονο που ο Βασιλιάς ποθεί. Το παρασύρει με ψέμματα σε ένα ταξίδι που καταλήγει σε σκοτεινό δάσος. Και το βιάζει. Και, κατόπιν, του κόβει τη γλώσσα για να μη μιλήσει. Kαι το παρατάει. Και γυρίζει στο παλάτι όπου υποκρίνεται τον 

συντετριμμένο: «η Μικρή πνίγηκε». Αυτό λέει στη σύζυγό του. Μία Γριά, όμως, ένα χρόνο μετά, συναντάει τη βουβή πια Μικρή στο δάσος, εγκαταλειμμένη σε μία καλύβα. Να κλαίει και, ως μόνη άμυνά της, να έχει κεντήσει σε ένα πανί τα  

όσα φρικτά της συνέβησαν. Η Γριά θα φέρει το πανί στην Βασίλισσα και η αλήθεια θα αποκαλυφθεί. Εκείνη, στα χνάρια της Μήδειας, θα εκδικηθεί τον άντρα της: σκοτώνει τον Γιο του -που είναι και γιος της. Μαζί με την αδελφή της, που τη φέρνει στο παλάτι, κόβουν το κεφάλι του παιδιού, ψήνουν το σώμα

του και το προσφέρουν στον Βασιλιά ως έδεσμα. Όταν εκείνος το γευτεί, η Βασίλισσα του αποκαλύπτει την αλήθεια και η Μικρή πετάει πάνω του το κομμένο κεφάλι του παιδιού. Τι κάθαρση να υπάρξει στη φρίκη αυτή; Μόνο η μεταμόρφωση -σε πουλιά: ο Βασιλιάς μεταμορφώνεται σε τσαλαπετεινό, η Βασίλισσα σε αηδόνι και

η Μικρή σε χελιδόνι. Θα μπορούσε να είναι ένα παραμύθι. Και είναι, όντως, ένας αρχαίος ελληνικός μύθος. Αποτρόπαιος. Παγιωμένος, υπολογίζεται, από τον 5ο π.Χ. αιώνα: ο μύθος του βασιλιά της Θράκης Τηρέα που παντρεύτηκε την Πρόκνη, κόρη του βασιλιά της Αθήνας Πανδίονα, και απέκτησαν ένα γιο, τον Ίτυ, αλλά ο Τηρέας πόθησε την αδελφή της, την Φιλομήλα, τη βίασε και της έκοψε τη γλώσσα για να μη μιλήσει αλλά εκείνη ύφανε την ιστορία που, όταν αποκαλύφθηκε στην Πρόκνη, εκείνη σκότωσε τον Ίτυ, τον μαγείρεψε και τον έδωσε στον πατέρα του να τον φάει χωρίς εκείνος να γνωρίζει τι τρώει. Με τον Δία να μεταμορφώνει, τελικά, και τους τρεις σε πουλιά. Ο Σοφοκλής εμπνεύστηκε 

από το μύθο τη -χαμένη, σώζονται μόνον κάποια αποσπάσματα- τραγωδία του «Τηρεύς» ενώ ο Ρομαίος Οβίδιος τον κατέγραψε ως «Η ιστορία του Τηρέα, της Πρόκνης και της Φιλομήλας», ένα μέρος στο εκτεταμένο αφηγηματικό 

ποίημά του «Μεταμορφώσεις» (αρχές 1ου αιώνα μ.Χ.). Στον Οβίδιο έχει βασιστεί ο σύγχρονος γάλος συγγραφέας Φιλίπ Μινιανά για το έργο του «Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» (2008) -έχει πρoηγηθεί (2000) η Αγγλίδα Τζοάνα Λόρενς με το βασισμένο στον ίδιο μύθο αλλά στα σπαράγματα του 

σοφόκλειου «Τηρέα», «Τα τρία πουλιά». Ο Μινιανά, ακολουθώντας το δρόμο της αφηγηματικότητας, αναπτύσσει το θέμα του με ενάργεια και σκληρότητα, σχεδόν ωμότητα αλλά με τρόπο λιτό, λεπτό, συμπτύσσοντας σφιχτά το μύθο, με αίσθηση της δραματικής οικονομίας, χωρίς να φορτώνει το

μεγάλο μονόπρακτό του με περιττά βαρίδια, αφαιρώντας ακόμα και τα ονόματα από τα πρόσωπα. Και, βέβαια, αναδεικνύεται επίκαιρος στην Ελλάδα του 2022, με τους βιασμούς  και τις γυναικοκτονίες που πυκνώνουν και με τις γυναίκες να έχουν ξεσηκωθεί και όχι μόνον εν ονόματι του φεμινισμού. Ο Παντελής Δεντάκης παρέλαβε (2020) το κείμενο  του Μινιανά στην υπέροχη, μουσική μετάφραση που έχει κάνει η Δήμητρα Κονδυλάκη, στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Θεατρικής Μετάφρασης του Γαλικού Ινστιτούτου Ελλάδας -που δυστυχώς έχει πάψει να λειτουργεί πια- και δημιούργησε μία μουσικότατη

παράσταση ιδιότυπη: δύο ηθοποιοί, ντυμένοι στα μαύρα και με μαύρα γάντια (κοστούμια Κική Γραμματικοπούλου), που «αφηγούνται» όλους τους ρόλους, μικρά γλυπτά ομοιώματα -έξοχη η δουλειά της Κλειώς Γκιζελή- των πέντε ηρώων, σαν κουκλάκια, που οι ηθοποιοί τα χειρίζονται αλλά όχι σαν κούκλες, απλώς μετακινώντας τα με λαβίδες και τοποθετώντας τα,

ανάλογα με την πλοκή, στη μικρή πλατφόρμα και δύο οθόνες, μία μικρή-μόνιτορ και μία μεγάλη, όπου τα γλυπτά, με περίτεχνη βίντεο αρτ (του Αποστόλη Κουτσιανικούλη που υπογράφει και τους εμπνευσμένους φωτισμούς) κινούνται, μεγεθύνονται, ζουμάρονται μπροστά στο επίσης μικροσκοπικό σκηνικό (η σκηνική εγκατάσταση του Νίκου Δεντάκη) αναπαριστώντας διακριτικά, χωρίς καμία στιγμή να γίνεται

ορατή η φρίκη, τα τεκταινόμενα και συμπληρώνοντας τους «αφηγητές». Ακούτε, δεν βλέπετε τη φρίκη -κάτι όπως οι περιγραφές κάποιων αγγελιαφόρων στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Οι μουσικές -το ηχητικό περιβάλλον θα ήταν πιο σωστό- του Σταύρου Γασπαράτου (σε συνεργασία με τον Γιώργο Μυζήθρα) και τα τραγούδια του υποστηρίζουν το δύσκολο εγχείρημα, όπου όλα αυτά τα ετερογενή στοιχεία, τα διαφορετικά θεατρικά μέσα σμίγουν με μαγικό τρόπο και καταλήγουν σε ένα όχι απλώς

ευτυχές αλλά ποιητικό, γοητευτικό, συναρπαστικό αποτέλεσμα. Οι ηθοποιοί - ο Πολύδωρος Βογιατζής και η Κατερίνα Λούβαρη-Φασόη- σε χαμηλούς, εν μέρει αποστασιοποιημένους τόνους που κορυφώνονται και εκρήγνυνται όταν πρέπει- υπερασπίζονται

με αυταπάρνηση την παράσταση: εξαιρετικοί και οι δύο. Μία παράσταση-μινιατούρα που σε καθηλώνει. Και που πρέπει να έχει συνέχεια.  ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να τη χάσετε με τίποτα (Φωτογραφίες: Δομνίκη Μητροπούλου)..

 

(Ένα μονόφυλλο με τα απαραίτητα, που σέβεται το θεατή, συνοδεύει την παράσταση. Το κείμενο του Φιλίπ Μινιανά -μετάφραση Δήμητρα Κονδυλάκη και «Το Εργαστήριο Θεατρικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας»- έχει εκδοθεί και περιλαμβάνεται, μαζί με τα έργα «Αυτό το παιδί» του Ζοέλ Πομερά και «Ντικτάτ» του Ενζό Κορμάν, στο «Νέο Γαλλικό Θέατρο (Πέμπτος Τόμος)» -Εκδόσεις Άγρα, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδας, 2016).

 

Θέατρο «Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων», Ομάδα «Black Forest»-«Les Visiteurs du Soir», 22 Μαρτίου 2022.