«Φαίδρα. Ψίθυροι στο δάσος» της Μαρίνα Τσβετάεβα / Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς.
Ταμένος στη λατρεία της παρθένας θεάς Άρτεμης και στην απόλυτη «αγνότητα», αρνητής του έρωτα και των γυναικών -«αμόλυντος»-, προς οργήν της Αφροδίτης, θεάς του έρωτα, ο νεαρός Ιππόλυτος, ο πανέμορφος γιος του Θησέα από τη νεκρή πια Αμαζόνα Αντιόπη στης οποίας τη μνήμη είναι αφοσιωμένος, ζει στα δάση της Τροιζήνας με τους
συντρόφους του, ως θηρευτής. Εκεί, κρυμμένη πίσω από μία μυρτιά, θα τον δει η βασίλισσα, σύζυγος πια του Θησέα, Φαίδρα, η μητριά του, και θα τον ερωτευτεί κεραυνοβόλα, με ένα φλογερό, ανταριασμένο, πολυκύμαντο, ανεξέλεγκτο πάθος, χωρίς ακόμα να ξέρει ποιος είναι -ένας έρωτας παράνομος, άχρι θανάτου. Όταν το μάθει, υποκινημένη, υποδαυλισμένη, σπρωγμένη
από την Τροφό της με την οποία είναι ταυτισμένη σαν να είναι μάνα της και η οποία θα την πείσει να ζήσει τον έρωτα αυτό αφήνοντας τις αναστολές της, θα του στείλει μία ερωτική επιστολή που γράφει η ίδια η Τροφός. Ο Ιππόλυτος, όταν μάλιστα μαθαίνει πως είναι η μητριά του, την απορρίπτει με βδελυγμία. Και η Φαίδρα αυτοκτονεί -κρεμιέται από την ίδια μυρτιά. Η Τροφός, για να εκδικηθεί τον Ιππόλυτο για το θάνατό της αγαπημένης της, τον καταγγέλλει στον Θησέα: ότι εκείνος ευθύνεται για την αυτοκτονία της Φαίδρας επειδή, δήθεν, παθιασμένος ερωτικά μαζί της, την κυνηγούσε διαρκώς και την έφτασε 
σε αδιέξοδο. Ο Θησέας ζητάει από τον πατέρα του, τον Ποσειδώνα, εκδίκηση. Ο θεός στέλνει από τη θάλασσα έναν τρομερό ταύρο που τρομάζει τα άλογα του Ιππόλυτου, εκείνα αφηνιάζουν και ο 
νέος σκοτώνεται. Ένας υπηρέτης, όμως, θα φέρει στα χέρια του Θησέα το ενοχοποιητικό γράμμα της Φαίδρας και η αλήθεια και ο ρόλος που έπαιξε η Τροφός θα του γίνουν γνωστά. Το μόνο που μπορεί πια να κάνει είναι να θεωρήσει τη τραγωδία δάκτυλο της Αφροδίτης -που τον εκδικήθηκε γιατί 
κάποτε εγκατέλειψε στην Νάξο την ερωτευμένη μαζί του Αριάδνη, αδελφή της Φαίδρας, που τον είχε βοηθήσει στην Κρήτη να εξολοθρεύσει τον Μινώταυρο-, να μην τιμωρήσει την Τροφό και να ανεγείρει έναν τύμβο όπου Ιππόλυτος και Φαίδρα θα ταφούν μαζί. Η ροσίδα ποιήτρια Μαρίνα
Τσβετάεβα, γνωρίζοντας άριστα το μύθο και, προφανώς, τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, έγραψε σε στίχο μία δική της εκδοχή: την «Φαίδρα» (1927), ένα αριστουργηματικό ποιητικό θεατρικό κομμάτι όπου υπερασπίζεται τη Γυναίκα και το Ένστικτο και που δεν πίστευε ότι μπορεί να παιχτεί. Και όμως! Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς επέλεξε την εξαίρετη, ασπαίρουσα (με σύμβουλο την Έλενα Ριζίκοβα) μετάφραση του Χρήστου Χρυσόπουλου και, σε διασκευή της Θεοδώρας
Καπράλου που συνέπτυξε το κείμενο και τα πρόσωπα, υλοποίησε σκηνικά την ποίηση της Τσβετάεβα με τον καλύτερο, τον ιδανικό, πιστεύω, τρόπο: το στιλιζάρισμα. «Εγκιβώτισε» το θεατρικό δρώμενο σε ένα παραλληλεπίπεδο «κουτί» με μαύρο πλαίσιο και εντός του λευκά επίπεδα και στοιχεία, όπου δεν φαίνονται ολόκληρα τα σώματα των ηθοποιών, διατηρώντας μία απόσταση από τους θεατές και πέρασε σχηματικά το ζωώδες στοιχείο που εντόπισε -ζωώδες πάθος από τη μία, ζωώδης άρνηση από την άλλη συν τα θηράματα του Ιππόλυτου και των συντρόφων
του-, με ιδιαίτερη έμφαση στη σωματικότητα -τα γυμνά σώματα μοιάζουν απόλυτα δεμένα με τη φύση, βγαλμένα από τη φύση. Ο Τάσος Καραχάλιος αποδεικνύεται πολύτιμος συνεργάτης του στην κίνηση καθώς κατάλαβε πολύ καλά τι ήθελε ο σκηνοθέτης: πλαστικότητα, αργή, υπνωτική κίνηση, με σώματα κυρτωμένα οι ηθοποιοί χώνουν τα κεφάλια τους στο σώμα των συμπαικτών τους, άλλοτε ερωτικά, τρυφερά, άλλοτε επιθετικά, 
η Φαίδρα χώνει τα δάχτυλα της στο στόμα της σαν να θέλει να εμποδίσει τις απαγορευμένες λέξεις να βγουν ή σαν να προσπαθεί να τις τραβήξει με εμβρυουλκό... Η σκηνογράφος Μαρία Πανουργιά έχει στήσει, στο κέντρο του σκηνικού 
κουτιού της, αντλώντας από την ανθοδετική τέχνη της ικεμπάνα, ένα ξερό δέντρο το οποίο «συναρμολογείται» από τους ηθοποιούς στη διάρκεια της παράστασης και που ο έρωτας της Φαίδρας το κάνει να ανθίσει αλλά σύντομα, όπως ο έρωτάς της στεγνώνει άκαρπος, καταντάει ένα σωρός ξερόκλαδα φορτωμένος με κουφάρια ζώων, ενώ η αυστηρότητα των μαύρων, στιλιζαρισμένων σε άψογη γραμμή, ασφυκτικών κοστουμιών της 
Ιωάννας Τσάμη με τις σφιχτές πλεξούδες των γυναικών δίνει μία αίσθηση ιερατικότητας -μία τελετουργία θανάτου. Οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου και οι απότομες συσκοτίσεις στο τέλος των σκηνών υπογραμμίζουν άψογα την ιερατική αυτή ατμόσφαιρα της παράστασης. Οι έξοχες μουσικές του Γιώργου Πούλιου
-μεγάλο τάλαντο, ο αυτοδίδακτος συνθέτης, κι αυτό το επιβεβαιώνει με κάθε δουλειά του-, επιβλητικές και υποβλητικές, με εσωτερική ένταση αλλά και μέτρο, τονώνουν το στίγμα της σκηνοθεσίας. Μία ευτυχής συγκυρία συντελεστών. Η Στεφανία Γουλιώτη (σπαρακτική Φαίδρα), ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, ήρεμη δύναμη ως Θησέας που, ηττημένος, κατευνάζει, στο τέλος, τον γύρω του σπαραγμό, ο νεαρός αλλά, ως προκύπτει, πολύ ταλαντούχος Νίκος Μάνεσης (Σύντροφος του Ιππόλυτου) που 
εντάσσεται δυναμικά στο σύνολο ως Αμνός του Θεού, ο φεγγαροπαρμένος Ιππόλυτος του αξιοθαύμαστα δοσμένου Μιχάλη Σαράντη, με πρώτη, μεταξύ ίσων, τη συγκλονιστική Τροφό της Αλεξίας Καλτσίκη συγκροτούν ένα ερμηνευτικό κουιντέτο άψογο. Διότι ο Δημήτρης Καραντζάς, πέρα από το
στιλιζάρισμα, τον ευεργετικό, εδώ, φορμαλισμό και τους συμβολισμούς, πέρα από την εξαιρετικά υψηλή αισθητική της παράστασης, μουσική δωματίου εποίησε, με σόλα και ντουέτα που έχουν αναδείξει τη μουσικότητα και το λυρισμό του κειμένου της Μαρίνα Τσβετάεβα. Θα παρατηρούσα, μόνον, κάποια προβλήματα στο κατέβασμα του λόγου προς το κοινό. Που ίσως να οφείλονται στο περίκλειστο σκηνικό, ίσως στην ακουστική της αίθουσας, ίσως -μάλλον- στο τράβηγμα του λόγου «προς τα μέσα» από τους ηθοποιούς. Πάντως, είναι μία πολύ καλή αρχή, έστω και αν δεν είναι «εύκολη» ως προς το πλατύ κοινό, για το καινούργιο σχήμα του «Προσκήνιου». Μαγεύτηκα (Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος).
(Ένα κομψό, χορταστικό -έστω και αν δεν απευθύνεται στον απλό θεατή- έντυπο πρόγραμμα -σχεδιασμός Γκέλυ Καλαμπάκα-Ιάσονας Οικονόμου- συνοδεύει την παράσταση προς έπαινο της παραγωγής. Το έργο, στη μετάφραση του Χρήστου Χρυσόπουλου και με επίμετρο της Δήμητρας Κονδυλάκη -εξαίρετο, διεισδυτικό, καίριο κείμενο που, συνεπτυγμένο, περιλαμβάνεται και στο πρόγραμμα- και του Νίκου Διαμαντή, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Νεφέλη», 2019).
Θέατρο «Προσκήνιο», «Το Θέατρο», 26 Νοεμβρίου 2021.
No comments:
Post a Comment