July 7, 2013

Σβήσε τα κεριά, Λόρα…



Το έργο. Η Μήδεια, κόρη του βασιλιά της Κολχίδας Αιήτη, κάτοχος της τέχνης της μαγείας, ερωτεύεται τον Ιάσονα, όταν εκείνος φτάνει με τους Αργοναύτες στην πατρίδα της. Τον βοηθάει να κλέψει το Χρυσόμαλλο Δέρας και φεύγει μαζί του φτάνοντας στο σημείο να σφάξει και να τεμαχίσει τον μικρό της αδελφό Άψυρτο για να καθυστερήσει τους διώκτες τους με επικεφαλής τον πατέρα της, έτσι καταφέρνουν να το σκάσουν.
Στην Ιωλκό εκδικείται για λογαριασμό του Ιάσονα το θείο του Πελία που έχει σκοτώσει τον Αίσονα, τον ετεροθαλή αδελφό του και πατέρα του Ιάσονα, και έχει σφετεριστεί το θρόνο: πείθει τις κόρες του να τον τεμαχίσουν για να… ξανανιώσει.
Καταδιωκόμενοι, η Μήδεια και ο Ιάσονας καταφεύγουν στην Κόρινθο όπου ζουν με τους δύο μικρούς γιους τους μέχρι ο Ιάσονας να εγκαταλείψει την Μήδεια με την πρόθεση να παντρευτεί την Γλαύκη, κόρη του Κρέοντα, βασιλιά της Κορίνθου. Στο σημείο αυτό αρχίζει ο Ευριπίδης την τραγωδία του «Μήδεια» (431 π.Χ.). Η Μήδεια, που «εύκολα δεν χαρίζει την νίκη στον εχθρό της», βαθιά πληγωμένη από την αχαριστία του Ιάσονα, την εγκατάλειψη και, επιπλέον, καταδικασμένη από τον Κρέοντα σε εξορία με τα παιδιά της, θα τους εκδικηθεί σκληρά: αφού εξασφαλίσει άσυλο από το βασιλιά της Αθήνας Αιγέα με αντίδωρο ότι με τα μάγια της θα του εξασφαλίσει παιδιά που εκείνος δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει, υποκρίνεται πως υπακούει στη διαταγή του Κρέοντα. Αλλά, πριν φύγει, στέλνει με τα παιδιά δώρα γάμου στην Γλαύκη πέπλο και στεφάνι ποτισμένα με φαρμάκια που τη σκοτώνουν φρικτά όπως και τον ίδιο τον Κρέοντα που σπεύδει να βοηθήσει την κόρη του. Η εκδίκηση κορυφώνεται όταν σφάζει και τα δύο παιδιά της, αρνούμενη μάλιστα στον Ιάσονα να αγκαλιάσει τα άψυχα κορμάκια τους και να τα θάψει, πριν αναληφθεί με άρμα που το σέρνουν δράκοντες φτερωτοί και που το έστειλε για να τη φυγαδεύσει στην Αθήνα ο Ήλιος, πατέρας του πατέρα της.
Μία αιματηρή τραγωδία ανεξέλεγκτου θυμού και αποτρόπαιης εκδίκησης είναι η «Μήδεια», από τις αρτιότερες των σωζόμενων του Ευριπίδη και από τις δημοφιλέστερες σήμερα, δεδομένου και του φεμινιστικού χαρακτήρα της. Είναι όμως και κάτι παραπάνω. Γι αυτό σηκώνει ακόμα ποικίλες αναγνώσεις από πολιτική έως σχετική με το θέμα «ξένος» και «μετανάστης».
Η παράσταση. Ο Σπύρος Ευαγγελάτος ακολούθησε τη σκηνοθετική γραμμή που εφαρμόζει εδώ και χρόνια στην τραγωδία: μία σύγχρονη, μετρημένη, συντηρητική ανάγνωση που ακολουθεί την _ όποια _ παράδοση έχει δημιουργηθεί από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα στο ελληνικό θέατρο. Έχει, εξάλλου, δοκιμαστεί στην ίδια τραγωδία το 2001 με το «Αμφι-Θέατρό» του.
Η παράσταση έχει στηθεί πάνω στην σταθερή μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη, με άξονα μία Μήδεια περισσότερο σύμβολο παρά γυναίκα δικαιολογώντας και την ανάληψη του ρόλου από άνδρα ηθοποιό. Γύρω από τον άξονα αυτό κινούνται _ και τον κινούν _ σε τόνους χαμηλότερους, πιο άμεσους και καθημερινούς, οι υπόλοιποι υποκριτές. Επιπλέον ο σκηνοθέτης προχώρησε σε μία καινοτομία: τα δύο παιδιά της Μήδειας στα δύο επεισόδια που εμφανίζονται και στα οποία τους απευθύνει το λόγο η μάνα τους είναι απόντα από τη σκηνή _ μόνο κάτι φωνούλες ηχογραφημένες ακούγονται προς το τέλος. Προφανώς για να αφαιρέσει από την τραγωδία, παράλληλα με τη χρήση μασκών, την οποιαδήποτε συγκινησιακή απόχρωση ενός απλού, νεότερου δράματος.
Σε χαμηλούς, διακριτικούς τόνους _ σχεδόν υποτονικός… _ κινείται _ σε επιμέλεια προφανώς του σκηνοθέτη μια και χορογράφος δεν αναφέρεται _ ο πολύ καλά μουσικά διδαγμένος από τον Γιάννη Αναστασόπουλο Χορός. Ο Γιώργος Πάτσας εγκιβωτίζοντας μία μεγεθυμένη λεπτομέρεια φωτογραφίας ενός αρχαιοελληνικού αγάλματος _ διάφανο κιβώτιο που φωτισμένο από τον Λευτέρη Παυλόπουλο ο οποίος υπογράφει τους πανάξιους φωτισμούς μετατρέπεται στο τέλος στο άρμα της Μήδειας _ δημιούργησε ένα λιτότατο, καλόγουστο σκηνικό. Εξαίρετη η δουλειά του Γιάννη Μετζικώφ _ η οποία παραπέμπει στο γιαπωνέζικο θέατρο _ στα ψιλοκεντημένα κοστούμια. Μόνη ριζική διαφωνία μου, ο χρωματικός συνδυασμός της πορτοκαλί περούκας με το κόκκινο κοστούμι της Μήδειας. Ο Θάνος Μικρούτσικος έχει γράψει μία μουσική που την ένοιωσα περισσότερη και μεγαλύτερη και ηρωικότερη και «κινηματογραφικότερη» απ’ όσο ζητούσε η σκηνοθετική γραμμή.
Θέλω, βέβαια, να καταλήξω πως στην προσεκτικά στημένη αυτή παράσταση με τους πολύ καλούς ρυθμούς δεν βρήκα κανένα προχώρημα, κανένα στοιχείο ανανέωσης, καμιά φρέσκια σκέψη. Ένοιωσα πως θα μπορούσα να την έχω δει τη δεκαετία του ’80, άντε του ’90. Αλλά «… ο κόσμος σήμερα φωτίζεται με αστραπές!» για να θυμηθώ τον Τενεσί Γουίλιαμς του «Γυάλινου κόσμου». Ίσως χρειάζεται να σβήσουμε πια  τα κεριά….

Οι ερμηνείες. Σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο κινήθηκαν όλοι οι ηθοποιοί _ Μάνος Βακούσης, Νίκος Αναστασόπουλος _, ξεχώρισα όμως κυρίως τον έγκυρο Αιγέα του Δημήτρη Παπανικολάου και τον Αγγελιαφόρο του Νικόλα Παπαγιάννη. Τον Τάσο Νούσια τον βρήκα κάπως ακατέργαστο. Ο Ιάσονας του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου είναι σωστός αλλά κάποιες στιγμές τον άκουσα ολίγον «αγοραίο».
Ο Γιώργος Κιμούλης βρίσκεται στην καλύτερη, ίσως, στιγμή του τα τελευταία χρόνια. Χωρίς καταφυγή _ για πρώτη φορά _ σε μανιέρες, σε υπερβολές και σε φτηνούς, πιασάρικους θεατρινισμούς, απόλυτα συγκεντρωμένος και ελεγχόμενος, με σκηνικό κύρος, άψογο λόγο και μελετημένη κίνηση, χωρίς κανένα τερτίπι για να υπομνήσει τη γυναικεία φύση του ρόλου _ αυτό άλλωστε έχει διδάξει και πολύ σωστά η σκηνοθεσία τόσο στην Τροφό όσο και στο Χορό που γυναίκες τον αποτελούν στο έργο _ έδωσε μία Μήδεια απολύτως σύμβολο. Ομολογώ πως δεν με συγκίνησε αλλά ίσως αυτό ήταν και το σωστότερο _ ένα σύμβολο δεν συγκινεί, υποβάλλει. Ελπίζω με την πάροδο των παραστάσεων να μην υποχωρήσει σε συμβιβασμούς για να κολακεύσει το κοινό.
Το συμπέρασμα. Μία παράσταση που θα σας ενδιαφέρει μόνο αν περιμένετε μία από τα ίδια αλλά και μία ερμηνεία ωριμότητας.

Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, Θεατρικός Οργανισμός «Ακροπόλ», Φεστιβάλ Επιδαύρου, 5 Ιουλίου 2013. 

No comments:

Post a Comment