Να το προικιό μας!

Είναι ένα κείμενο που έχει καθορίσει, μέσα μου τουλάχιστον, τον Παπαδιαμάντη: «Η φόνισσα». Θα ήθελα να πω «το σημαντικότερό του» αλλά δεν τολμώ. Η γριά Φραγκογιαννού, που σκοτώνει _ ή αποπειράται ή σκέφτεται να σκοτώσει  _ κοριτσάκια ή εύχεται το θάνατό τους και η ευχή της εισακούεται, εκφράζει βίαια μία κοινωνική πραγματικότητα του τόπου και της εποχής της _ Ελλάδα, 1903. Αλλά δεν άντεξε στο χρόνο γι αυτό το λόγο.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης άφησε ένα κείμενο, ντοστογιεφσκικών αποχρώσεων, με ηρωίδα άλλη μια ταπεινή και καταφρονεμένη, δεμένο όμως με τη γη του, ένα κείμενο που ανασαίνει, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της πεζογραφίας του, μέσα από τους πόρους της. Ένα κείμενο εξαιρετικά ισορροπημένο και αναπτυγμένο. Και, πάνω απ’ όλα, με μια «αυθαίρετη» αλλά απόλυτα γοητευτική γλώσσα που το ανάγει σε ποιητικό γεγονός. Ένα κείμενο που αποτελεί ένα βασικό μας «προικιό» _ και καθόλου με την ειρωνική, πικρή διάσταση που δίνει στη λέξη η καταδιωκόμενη Φραγκογιαννού στις τελευταίες κουβέντες της πριν την καταπιεί και της προσφέρει την  εξιλέωση η παλίρροια.

Ο Στρατής Πασχάλης σεβάστηκε στη διασκευή του για το θέατρο απόλυτα το κείμενο αυτό χωρίς να το «εκσυγχρονίσει» με τρόπο άγονο: μία ομάδα ηθοποιών αναλαμβάνει να το κατανοήσει και να μας το κατεβάσει, να το κάνει κατανοητό και σε μας μέσα από τις σημερινές κοινωνικές συνθήκες. Και ο Στάθης Λιβαθινός, που έχει ήδη δοκιμάσει πάνω στον Παπαδιαμάντη πριν από αρκετά χρόνια με την «Νοσταλγό» του δίνοντας μία εξαίρετη, μουσικότατη παράσταση, στη μουσική του λόγου επέμεινε και τώρα. Η σκηνοθεσία του, με την αέναη κίνηση των ηθοποιών του και με την καθήλωση της γριάς Χαδούλας στο σκάμμα με την άμμο _ την άμμο που θα βυθιστεί μέσα της στο τέλος αλλά και στην οποία σαν να είναι βυθισμένη ολόκληρη η ζωή της _ μουσικήν ποιεί _ έστω κι αν άκουσα κάποιους λανθασμένους τονισμούς.

Η συμβολή της μουσικής του Τηλέμαχου Μούσια, αποφασιστικότατη χωρίς οι ήχοι να καπελλώνουν το λόγο.

Η Ελένη Μανωλοπούλου με την ιδιαίτερα διακριτική δουλειά της στα σκηνικά και τα κοστούμια, υποστηριγμένη από τους φωτισμούς του Αλέκου Αναστασίου, δίνει τη δική της χείρα βοηθείας στην  σφιχτή, παλλόμενη από ρυθμούς παράσταση που κορυφώνεται προοδευτικά _ σαν οι ηθοποιοί να ξεκινούν «διστακτικά» και να κατακτούν βαθμιαία το κείμενο.

Το αποτέλεσμα στηρίζει σθεναρά όλη η διανομή _ Λουκία Μιχαλοπούλου, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Τζίνη Παπαδοπούλου, Χάρης Χαραλάμπους _ ο πιο αδύναμος _, με πρώτη τη τάξει την Λίλη Μελεμέ, ηθοποιό ώριμη πια και με μέγεθος όχι συνηθισμένο.

Η Μπέττυ Αρβανίτη, εκπληκτικά μακιγιαρισμένη από τον Γιάννη Παμούκη, είναι, πάντως, παρά κάποιες στιγμιαίες αδυναμίες της, ο γερός άξονας γύρω από τον οποίο κινείται άψογα η παράσταση. Και κάποιες στιγμές της είναι συγκλονιστικές _ για παράδειγμα ο μονόλογος πριν η Φραγκογιαννού στραγγαλίσει το εγγόνι της, που δίνει το στίγμα της σκηνοθεσίας εν είδει φεμινιστικού μανιφέστου. Είναι η δεύτερη φορά στην καριέρα της, μετά την Σολάνζ της στις «Δούλες» του Ζενέ στο έξοχο ανέβασμα του Λευτέρη Βογιατζή, που την βλέπω να βγαίνει από τον εαυτό της και να απογειώνεται.

Μια παράσταση που ΟΦΕΙΛΕΤΕ να τη δείτε.

Θέατρο «Οδού Κεφαλληνίας», 23 Δεκεμβρίου 2011.