Σάαααααακη, Βραβείο! Αρχαίουουου Δράαααααματος! ή Του αέρα και της φωτιάς...

Το Τέταρτο Κουδούνι /11 Δεκεμβρίου 2014

Το πήρε! Το πήρε τελικά! Ο Σάκης. Το ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ -όπως μεγαλόστομα το έχουν ονομάσει- της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών. «Επειδή, σε μιαν εποχή όπου πληθαίνουν τα κρούσματα ‘εκσυγχρονιστικής’ κακοποίησης της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, η οποία είναι από μόνη της αρκούντως ‘μοντέρνα’ ώστε να μην έχει ανάγκη από επίδοξους ‘εκμοντερνιστές’, ο Σάκης Ρουβάς, με τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Δημήτρη Λιγνάδη, έδωσε τον Θεό Διόνυσο, σε μιαν εκ βαθέων προσέγγιση, με τρόπο ευθύ, άμεσο, ρευστό και χειροπιαστό, σαν από πνεύμα και ύλη, γη, νερό, αέρα και φωτιά, έναν πάντοτε ‘ερχόμενο’ ελληνικό θεό-χορευτή, φωτεινό και σκοτεινό συγχρόνως, αιώνιο και σύγχρονο, παρόντα στις χαρές και στις λύπες μας, στους θριάμβους και στις απώλειες», όπως γράφει (τι θράσος!) το μνημειώδες σκεπτικό της «αρμόδιας» επιτροπής της Ένωσης, η οποία θα μείνει στην ιστορία μαζί με την απόφασή της. Ας επαναλάβω τα ονόματα των μελών της: Λέανδρος Πολενάκης (πρόεδρος), Όλγα Μοσχοχωρίτου, Κωστής Δ. Μπίτσιος, Καλλιόπη Ραπανάκη, Μίρκα Ψαροπούλου. (Άσε που δεν ξέρουν καν πού ακριβώς τον «ερμήνευσε» το ρόλο. Διότι σε κανένα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, όπως αναφέρει το σχετικό δελτίο Τύπου για την απονομή, δεν παίχτηκαν οι περί ων ο λόγος «Βάκχες»... Στο Ηρώδειο ναι, αλλά εκτός Φεστιβάλ, στις «παραχωρήσεις» του υπουργείου Πολιτισμού, τον Σεπτέμβριο του ’13).  

Και για να το σοβαρέψω λίγο το πράγμα. Πιστεύω πως ο καθένας έχει το δικαίωμα να κάνει θέατρο. Και να κάνει και αρχαία ελληνική τραγωδία αν θέλει και εφόσον βρει παραγωγό και σκηνοθέτη που συμφωνούν. Δεν έχω ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΤΙΠΟΤΑ προσωπικά με τον Σάκη Ρουβά -αντίθετα τον βρίσκω συμπαθέστατο και καθόλου επηρμένο. Κατάλαβα πως το προπερασμένο καλοκαίρι ξεσκίστηκε στη δουλειά κι άκουσε τον Δημήτρη Λιγνάδη, σκηνοθέτη του στην παράσταση, με κατάνυξη. Και νομίζω πως το αποτέλεσμα -στο ρόλο του Διόνυσου- ήταν συμπαθητικό έως ικανοποιητικό. Με τα μέτρα ενός μαθητή στο είδος -διότι μαθητής ήταν. Αλλά από ’κει μέχρι το Βραβείο... Αν οι Κριτικοί είχαν Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου στο Αρχαίο Δράμα, ας του το ’διναν. Αλλά να παρακάμψουν όλους όσοι ασχολήθηκαν με το αρχαίο δράμα στη διετία αυτή -διετία, αν κατάλαβα καλά, διότι όλα, πλίνθοι, κέραμοι ατάκτως ερριμμένα ήταν...- 2012/2013 και 2013/2014 -σκηνοθέτες, σκηνογράφους ηθοποιούς, συνθέτες, χορογράφους κλπ. κλπ., το βραβείο αυτό βλέπετε έχει θεσπιστεί για επίτευγμα κάθε κατηγορίας στο αρχαίο δράμα-, απ’ την Μήδεια του Γιώργου Κιμούλη και τον Νεοπτόλεμο του Αιμίλιου Χειλάκη μέχρι τον Κώστα Φιλίππογλου του «Φιλοκτήτη» και την Άτοσσα του Άκη Σακελλαρίου και να δώσουν το μεγαλόσχημο Βραβείο τους Αρχαίου Δράματος στον πρωτάρη Σάκη Ρουβά με ό,τι αυτός φέρει δεν είναι μόνο πρόκληση. Είναι σκάνδαλο. Μήπως κάποιοι πρέπει να απολογηθούν; Κι ας κάνουν ορισμένοι πως δεν καταλαβαίνουν -διότι αν όντως δεν καταλαβαίνουν υπάρχει πρόβλημα...- τη σημασία αυτής της επιλογής και μετατοπίζουν το θέμα: ο Σάκης Ρουβάς δεν πήρε απλώς ένα βραβείο ερμηνείας. ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ πήρε.

(Διευκρίνιση: ουδεμία αντιπαλότητα έχω με οποιοδήποτε μέλος της Επιτροπής, δεν είμαι ούτε ποτέ υπήρξα μέλος της Ένωσης, ουδέποτε επομένως παραιτήθηκα, ουδεμία σχέση έχω με τον αλληλοσπαραγμό των εντός και εκτός Ένωσης κριτικών, αρνήθηκα να εγγραφώ σ΄αυτή και δεν έχω καμιά φιλοδοξία να το κάνω... Διότι, άλλωστε, δε θεωρώ εαυτόν κριτικό. 

Σχετικά δε με τις «προκαταλήψεις» στις οποίες αναφέρθηκε ο πρόεδρος της Ένωσης Κυριάκος Λουκάκος στην απονομή, σ’ ό,τι με αφορά, να παραπέμψω στο σχόλιό μου που αναρτήθηκε εδώ στις 12 Ιουλίου του 2013 -το πλήρες κείμενο που μικρό μέρος του δημοσιεύτηκε στην «Lifo»- και στη γνώμη μου για τη συγκεκριμένη «ερμηνεία» που έγραψα στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 26 Σεπτεμβρίου του 2013).

Α, και το χειρότερο, ίσως, όλων. Απ’ την Δευτέρα συζητάμε για τον Σάκη, το βραβείο του, το σλιπάκι του κι ούτε λέξη για τον Νίκο Καραθάνο που τιμήθηκε για την «Γκόλφω» του -για την οποία όλοι, σχεδόν σύσσωμοι, παραληρούσαμε- με το Βραβείο «Κάρολος Κουν» Σκηνοθεσίας Ελληνικού Έργου -το βραβείο του Σάκη δεν ήταν ένα απ’ τα τρία Βραβεία «Κάρολος Κουν», ήταν ένα απ’ τα Βραβεία της Ένωσης αλλά επικρατεί πλήρης επί του θέματος σύγχυση διότι και τα μεν και τα δε επιλέγει και απονέμει μαζί η ίδια επιτροπή κριτικών. Η οποία, στη δεδομένη περίπτωση, για να ’μαστε δίκαιοι, έκανε καλά τη δουλειά της και βράβευσε την καλύτερη, ίσως, και, σίγουρα, την πιο συγκινητική παράσταση της διετίας.

Έφτασε την τέχνη του στο τίποτα. Στο μηδέν. Αλλά και στο άπειρο. Ο Πίτερ Μπρουκ. Άφησε πίσω του μια θριαμβική πορεία είκοσι και... χρόνων στο «επίσημο» βρετανικό θέατρο, άφησε πίσω του την πατρίδα του, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, έψαξε στην Ασία και στην Αφρική την αλήθεια, έψαξε φιλοσοφίες διαφορετικές απ’ τις ευρωπαϊκές κι άρχισε απ’ την τέχνη του να αφαιρεί. Να αφαιρεί, να αφαιρεί, να αφαιρεί... Οτιδήποτε περιττό -σκηνικά, εφέ, εντυπωσιασμούς, υποκριτικά σουσούμια, τεχνικές... Κάθε βάρος. Κι έφτασε σε μια λιτότητα, σε μια ελαφράδα που αγγίζει όμως την ουσία. Και την αλήθεια -τη δική του την αλήθεια.
Αυτή την αλήθεια συνάντησα στη σκηνή του Δημοτικού Θέατρου του Πειραιά. Στην «Κοιλάδα των εκπλήξεων». Ένα κείμενο για το οποίο άντλησε -για τρίτη φορά στη θεατρική πορεία του- απ’ τον νευρολόγο Όλιβερ Σακς και που συνυπογράφει με την εδώ και πολλά χρόνια συνεργάτισσά του Μαρί-Ελέν Εστιέν με την οποία συνυπογράφουν και τη σκηνοθεσία. 

Θέμα του, η συναισθησία, ένα νευρολογικό φαινόμενο που χαρακτηρίζεται απ’ την αλληλλοεπικάλυψη των αισθήσεων -ένας ήχος, για παράδειγμα, γεννά την εντύπωση ενός γράμματος ή μιας γεύσης: ένας άντρας που στη θέα των γραμμάτων του αλφάβητου βλέπει χρώματα, ένας μουσικός που ακούγοντας λέξεις ακούει ήχους μουσικούς... Και μια γυναίκα-φαινόμενο -φαινόμενο μνήμης: μια δημοσιογράφος που φανερώνει στους ειδικούς γιατρούς που την εξετάζουν και την παρακολουθούν κι ανακαλύπτουν τους μηχανισμούς αυτής της μνημειώδους μνήμης πώς σε κάθε λέξη, σε κάθε αριθμό η μνήμη της αυτομάτως κάνει ένα συνειρμό ώστε να τα συγκρατεί. Μια γυναίκα που ακριβώς για το λόγο αυτό χάνει τη δουλειά της (!) για να καταλήξει -κάτι σαν «η γυναίκα με τα γένια»...- σ’ ένα «σόου μαγείας». Πριν βάλει φρένο στο χάρισμά της αυτό που την πνίγει πια και το χρησιμοποιήσει μόνο για το κοινό καλό.

Τρεις ηθοποιοί, δυο μουσικοί, πέντε καρέκλες, μια ψάθα στρωμένη στα σανίδια της σκηνής, δυο-τρία ακόμα απαραίτητα και ο Πίτερ Μπρουκ με τους συνεργάτες του σε καθήλωναν. Και μέσα από ένα τόσο εγκεφαλικό θέμα, τελικά, σε συγκινούσαν. Δε θα ’ταν το ίδιο, πάντως, αν ο Μπρουκ δεν είχε ανάμεσα στους τρεις ηθοποιούς την Κάθριν Χάντερ. Την Κυρία Κάθριν Χάντερ.Ένα άλλου είδους φαινόμενο. Ένα φαινόμενο υποκριτικής. Που, μέσα από ένα κορμάκι μια σταλιά, ταλαιπωρημένο, κι από δυο μεγάλα, πονεμένα αλλά χαμογελαστά μάτια τα οποία ακτινοβολούσαν ευγένεια και καλοσύνη, άπλωνε μια ερμηνεία αφοπλιστική -χωρίς καθόλου να περιφρονεί το χιούμορ. 

Χειροκρότησα -όλοι χειροκροτήσαμε-, στο κατάμεστο -και στις έξι παραστάσεις που δόθηκαν- θέατρο, μ’ όλη μου την ψυχή. Με την ευχή να την ξαναδούμε την ΕΛΛΗΝΙΔΑ αυτή ηθοποιό. Και σύντομα.

Ποταμός το σχετικό δελτίο Τύπου του Εθνικού -θριαμβικό...- για τη συνεργασία που συνωμολογήθη υπό τον τίτλο «Πολιτιστικός Αγωγός Ομβρίων Υδάτων» -μήπως κάνω λάθος; Κάπως έτσι τέλος πάντων-, με πρωτοβουλία του καλλιτεχνικού διευθυντή του Σωτήρη Χατζάκη, μεταξύ Εθνικού και του State Academic Drama Theatre του... -Καζακστάν είναι; Αζερμπαϊτζάν; Ουζμπεκιστάν; Πακιστάν; Θα σας γελάσω και δε θέλω, έχω μπερδευτεί. Για συμπαραγωγή του «Προμηθέα δεσμώτη» σε σκηνοθεσία του -σας έγραφα περισσότερα στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 20 Νοεμβρίου (τελικά την παράστασή του, του 2007, που ’χε κάνει στο Εθνικό, σε μετάφραση Κ.Χ. Μύρη, προτίθεται να φρεσκάρει με «πολυεθνικό» χορό διευκρίνισε τώρα, δε θα πρόκειται για καινούργια...).

Μούγκα στη στρούγκα για την -πολύ επιτυχημένη μου ’παν- παρουσίαση της «Δυτικής αποβάθρας» του Κολτές σε σκηνοθεσία Λουντοβίκ Λαγκάρντ στην Ρενς -συμπαραγωγή τους ήταν με την «Comédie de Reims». Γιατί άραγε; 

Κάπως με αναστάτωσε ο συνδυαστικός τίτλος στην κριτική του Γιάννη Ζουμπουλάκη στο «Βήμα» της περασμένης Πέμπτης: «Οι ταινίες της εβδομάδας: Αθερίδης και Λόουτς ξεχωρίζουν στις αίθουσες».

Δεκτή, μας ανακοίνωσαν, έκανε το Εφετείο, στο οποίο το Εθνικό είχε προσφύγει, την αγωγή του για το «Rex Theater» -το ισόγειο του «Κοτοπούλη/Rex» το οποίο του ανήκει, όπως κι όλο το κτίριο- κατά του Ηλία Μαροσούλη στον οποίο υπενοικίαζε την αίθουσα -η υπενοικίαση είχε λήξει ήδη απ’ το 2010 αλλά εκείνος δεν την παρέδιδε με τίποτα. Αγωγή την οποία είχε απορρίψει το Πρωτοδικείο, όπως σας έγραφα στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 29 Μαΐου. Σύμφωνα με την καινούργια απόφαση ο επιχειρηματίας θα πρέπει να παραδώσει, υποτίθεται, την αίθουσα στις 31 Δεκεμβρίου. Εμένα κάτι μου λέει, πάντως, πως κάποιες νομικές τρύπες θα βρεθούν και πάλι -ο υπενοικιαστής δεν έχει το δικαίωμα να καταφύγει σε ανώτερο δικαστήριο;

Άλλωστε, ποιος μπορεί να πει πια πως το «Rex Theater» δεν έχει χρήση θεάτρου; Όχι μόνο λόγω του... «Theater» στ’ όνομά του αλλά γιατί θέατρο κανονικό πλέον -κάλλιο αργά παρά ποτέ...- παρουσιάζει φέτος -το μιούζικαλ «Rocky Horror Show».
Κι έρχεται μάλιστα εκεί, ως Δεύτερη Σκηνή που θα παίζει μεσημέρια Κυριακής, το ακόμα πιο θεατρένιο «Αρμαντέιλ», διασκευή για το θέατρο του ομώνυμου βικτοριανού μυθιστορήματος μυστηρίου του Ουίλκι Κόλινς απ’ την Μαρία Κίτσου και τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη -κρατούν και δυο απ’ τους βασικούς ρόλους, η πρώτη σε μια συγ-κλο-νι-στι-κή ερμηνεία-, που παίχτηκε για λίγο πέρσι στο «Σύγχρονο Θέατρο» και που δεν πρέπει να το χάσετε ΜΕ ΤΙΠΟΤΑ.

Η Αρχόντισσα (Θησαυροφύλαξ) κι ο αλήτης ή Ιφιγένεια εν Χατζακιστάν

Το Τέταρτο Κουδούνι / 4 Δεκεμβρίου 2014

«Την Τρίτη 25η Νοεμβρίου ε.ε., εορτή της Αγίας Μεγαλομάρτυρος και Πανσόφου Αικατερίνης, η ΑΘΜ ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ.Θεόδωρος Β΄ προέστη της Πανηγυρικής Πατριαρχικής και Συνοδικής Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Πατριαρχικό Ναό Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου Αλεξανδρείας [...].

Στην Ευχαριστιακή Σύναξη προσήλθαν η Ερ.(σ.σ. -ίτιμος;) Γενική Γραμματεύς του Υπουργείου Πολιτισμού κα Λ.(σ.σ. -ίνα) Μενδώνη [...], η διακεκριμένη δημοσιογράφος κα Ά.(σ.σ. -ννα) Παναγιωταρέα [...].

Προ του πέρατος της Ευχαριστιακής Συνάξεως ο Μακαριώτατος απένειμε το Πατριαρχικό Οφφίκιο της Αρχοντίσσης Θησαυροφύλακος στην κα Μενδώνη προς αναγνώριση της διαχρονικής της προσφοράς στην ανάδειξη των τιμαλφών του ελληνικού πολιτισμού όπου γης. Παράλληλα περιεκόσμησε (σ.σ. ε, καλά, την έριξε ο Μακαριώτατος μου φαίνεται, ως να επρόκειτο για τον τελευταίο αλήτη...) την κα Παναγιωταρέα διά του Χρυσού Λέοντος του Τάγματος του Λέοντος Αλεξανδρείας για την έμπρακτη συναντίληψή της προς το έργο του Θρόνου του Αγίου Μάρκου»: αυτά έγραφε η προ ημερών ανακοίνωση του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.

Άλαλα τα χείλη των ασεβών αλλά η γραφίς λελάληκεν: Όλος ο κόσμος, μια σκηνή...

Απ’ τη συνέντευξη -άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε...- του Σωτήρη Χατζάκη στον Παύλο Η. Αγιαννίδη που δημοσιεύτηκε στα «Νέα» αποσπώ τα highlights:

«Στο Εθνικό, λέει, ‘είμαστε μια μεγάλη οικογένεια, διοίκηση, εργαζόμενοι, συνδικαλιστές. Δεν είμαστε απολογητές της κυβέρνησης, ούτε του κράτους, αλλά διαχειριστές. Μακριά από μας, από μένα οι γονυκλισίες και οι επικύψεις» (σ.σ. OMG!).

«Δεν θα γίνουμε λοιπόν Ιφιγένειες της πολιτικής έντασης ούτε εμείς, ούτε το Φεστιβάλ, ούτε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ούτε το Κέντρο Κινηματογράφου (σ.σ. ναι, συναξαρίζει, όλοι μαζί, του Λούκου συμπεριλαμβανομένου!). Ενωμένοι θα αντιμετωπίσουμε τον λαϊκισμό (σ.σ. ΝΑΙ, θα τρελαθώ, μέμφεται, ψέγει, εγκαλεί το ΛΑΪΚΙΣΜΟ!!!!) που επιμένει να μας κατονομάζει σαν δεξιούς ή αριστερούς. Να μας αφήσουν ήσυχους να κάνουμε τη δουλειά μας!».

Free Willy! 

«Μεγάλη οικογένεια»; Μωρέ, εμένα, όμως, γιατί κάτι μου λέει πως όταν o Σωτήρης Χατζάκης φύγει απ’ το Εθνικό, οι εργαζόμενοί του δε θ’ απλώσουν στα μπαλκόνια, α λα ΚουΘουΒουΕ, όταν έφυγε από ’κει για να κατηφορήσει στην Αθήνα και να κατακτήσει και το Εθνικό, κακογραμμένα κουρελόπανα του ανωτέρω τύπου «ευχαριστούμε για όσα έκανες» όπως οι «Ηθοποιοί ΚΘΒΕ»; Βράζει το Εθνικό, οι αριθμοί -πλίνθοι, κέραμοι ατάκτως ερριμένα....- που ο Σωτήρης Χατζάκης έριξε στη δημοσιότητα τον Οκτώβριο ως κέρδη τουμπάρουν ως χρέη με τα στοιχεία που προσκομίζουν οι εργαζόμενοι, απεργίες επαπειλούνται... Και να πείτε πως είναι όργανα του Χουβαρδά, ε, δε θα το έλεγα.

Ενεός, εμβρόντητος, όταν, στο δελτίο Τύπου για τα Βραβεία «Κάρολος Κουν» και τα Βραβεία Θεάτρου/Χορού και Μουσικής της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, διάβασα πως για το Βραβείου Αρχαίου Δράματος μεταξύ των τριών υποψηφίων είναι ο Σάκης Ρουβάς «για το μέρος του Διονύσου στην τραγωδία ‘Βάκχαι’ του Ευριπίδου στο Θέατρο Βράχων ‘Μελίνα Μερκούρη’ (σ.σ. Γιατί ειδικά εκεί; Αφού παίχτηκε κι αλλού; Στον Βύρωνα ήταν καλύτερος;) σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη», πέρασα στο ντούκου τ’ άλλα δυο ονόματα σχολιάζοντας τη συγκεκριμένη επιλογή της «αρμόδιας» επιτροπής. Εν facebook φίλος, όμως, μου επεσήμανε πως συνυποψήφια με τον Σάκη Ρουβά (και με την Μάρθα Φριντζήλα για τη σκηνοθεσία των «Βακχών»), είναι, λέει, κι η Ελένη Μπούκλη «για τον ρόλο της Ιόλης στην τραγωδία ‘Τραχίνιαι’ του Σοφοκλέους, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου».

Δεν τη θυμόμουνα απ’ το προπέρσινο καλοκαίρι που παίχτηκε η παράσταση. Έψαξα στο κείμενο που ’χα γράψει εδώ, στο totetartokoudouni.blogspot.com, στις 12 Αυγούστου του 2013 και διαβάζω: «Η βουβή Ιόλη της Ελένης Μπούκλη προσέθεσε στο αποτέλεσμα με την ευγενική παρουσία της».

Και θυμήθηκα: το κορίτσι που ο Θωμάς Μοσχόπουλος έβγαζε στο τέλος γυμνό! Αυτή ήταν η Ιόλη! Ναι, ο ρόλος είναι βουβός και ελάχιστος! Η κοπέλα μπορεί να ’ναι μια έξοχη ηθοποιός με λαμπρό μέλλον αλλά υποψήφια για το Βραβείο Αρχαίου Δράματος; Των κριτικών; Για την Ιόλη;

Δεν ξέρω η «αρμόδια» επιτροπή τι πίνει και δε μας δίνει αλλά να προορίζει για το Βραβείο Αρχαίου Δράματος τον Σάκη Ρουβά κι ένα κορίτσι που ’κανε σε παράσταση τραγωδίας έναν μικρό, ΒΟΥΒΟ -κάτι σαν Πυλάδης της «Ηλέκτρας» του Σοφοκλή...-  ρόλο, μαθήτρια, μάλιστα, ακόμα δραματικής σχολής, που μόλις είχε τελειώσει τότε το δεύτερο έτος, είναι απορίας άξιον. Τουλάχιστον. Ας προσέξουν μην και εξελιχθούν τα Βραβεία των Kριτικών σε Κορφιάτικα...

Το «Άνθρωποι και ποντίκια» του Τζον Στάινμπεκ είναι ένα ενδιαφέρον θεατρικό έργο- αρχικά νουβέλα- του 1937, με πολλές αρετές. Αλλά, πάντα, μέσα στα κάπως περιορισμένα όρια του «καλού αμερικάνικου θεάτρου» -ευκολομάσητο, σε σύγκριση με πλήθος άλλα του ευρωπαϊκού μεσοπολεμικού δραματολογίου.

Εν πάσει περιπτώσει, είδα στο Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο των μεταδόσεων του βρετανικού «National Live» -που φέτος «υιοθετεί» και μαγνητοσκοπεί και παραγωγές του Μπρόντγουέι- το νεοϊορκέζικο φετινό ανέβασμα του έργου απ’ την Άννα Ντ. Σαπίρο. Πολύ καλή δουλειά, με Τζορτζ τον σταρ Τζέιμς Φράνκο. Ωραίος, αρρενωπότατος, άψογη επιλογή για το ρόλο, ικανοποιητικός στα πρώτα δυο τρίτα της παράστασης, μέτριος, αμήχανος στην υπόλοιπη -εκεί έχει το έργο και τις μεγαλύτερες απαιτήσεις...-, τελικά, έτρωγε χώμα απ’ τον Κρις Ο’ Ντάουντ.

Και βέβαια ο Λένι είναι ο αβανταδόρικος ρόλος του έργου. Αλλά το θέμα είναι πως ο Ιρλανδός ΔΕΝ τον έπαιξε αβανταδόρικα. Σε τόνους χαμηλούς, χωρίς κορόνες και εντυπωσιασμούς και επίδειξη δεξιοτεχνίας, με χιούμορ όταν χρειαζόταν, με λεπτοδουλειά κεντήματος στην υποκριτική του, εκφραστικός, βαθιά ουσιαστικός έκανε μια ερμηνεία απολαυστική, αξιοθαύμαστη.

Τώρα, αυτό, που διάβασα στο «Αθηνόραμα» -εν όψει της καινούργιας παράστασής τους «Vanya. Δέκα χρόνια μετά» στο «Θέατρο Τέχνης» της Φρυνίχου- τη συνέντευξη των «Blitz» στην Ιλειάνα Δημάδη και εισέπραξα μια εσάνς έπαρσης, λάθος είναι;

Πάω στο «Bios» να δω το αγρινιώτικο «Από πρώτο χέρι» -πολύ καλή, συγκινητική παράσταση, σας τα ’γραψα στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 6 Νοεμβρίου- και με το που σκάω στη λεγόμενη «Main» Σκηνή με πήρε απ’ τη μύτη η αποφορά: πρόβλημα στις αποχετεύσεις προφανώς. Να βλέπω θέατρο σε άβολο κάθισμα, να φεύγει η καρέκλα προς τα πίσω και να φεύγω μαζί της κι εγώ και να μ’ αρπάζουν στο τσακ οι από πίσω πριν ανοίξω το κεφάλι μου, να παρακολουθώ παράσταση από ασταθή, επικίνδυνη εξέδρα, σε υποθερμαινόμενη -ενίοτε και παγωμένη αίθουσα-, με βρώμικα πατώματα και τοίχους, παρέα με ζωύφια... όλα τα ’χω ζήσει. Αλλά με οσμές να... εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα, όχι.

Ιδού που επέστη ο χρόνος και γι αυτό. Η πρώτη φορά, πέρσι, στο «Bios» πάντα, όταν πήγα να δω το «Μινιόν, μια χριστουγεννιάτικη ιστορία». Μπόχα και των γονέων -χειρότερη απ’ τη φετεινή. «Βόθρο έχουν και γέμισε;» αναρωτιόμασταν φράζοντας μύτες οι θεατές. Τώρα μου συμβαίνει για δεύτερη φορά στον ίδιο χώρο.

Καλό το εναλλακτικό, αλλά μήπως πρέπει να ’χει και κάποια όρια; Μήπως πρέπει να το αντιμετωπίσουν το θέμα των αποχετεύσεών τους στο «Bios/Main»; Σοβαρά εννοώ.

Δηλαδή αυτό θα επαναληφθεί στην τρέχουσα σεζόν καμιά εικοσαριά φορές; Όσες κι οι παραστάσεις που ’χει προγραμματίσει ο Γιάννης Βούρος φέτος στο ΚουΘουβουΕ; Σ’ ΟΛΕΣ τις πρεμιέρες τους; Κουράστηκα -τ’ ομολογώ κι αμαρτίαν ουκ έχω. Ν’ ανοίγω δελτία Τύπου απ’ την Θεσσαλονίκη με τίτλους στιλ

«Λαμπερή πρεμιέρα για την παράσταση τάδε...» με συνημμένες φωτογραφίες όπως η ανωτέρω και λεζάντες, για παράδειγμα, τύπου «Θανάσης Μπίντας με τη σύζυγό του-Αντώνης Οικονόμου (Γ.Γραμματέας Υπουργείου Εθνικής Άμυνας) με τη σύζυγό του».

Ε, και; Αυτά, δημοσιευμένα σε στήλες ή σε περιοδικά -τα λεγόμενα «κοινωνικού σχολιασμού»- ενισχύουν τι; Τη σοβαρότητα του προφίλ του Θεάτρου; Ή την προσέλευση του κοινού; Που, υποτίθεται, θα σκεφτεί «ε, μα, αφού πήγε ο Μπίντας με τη σύζυγό του κι ο Οικονόμου με τη δικιά του στην παράσταση αυτή, τότε να τρέξουμε κι εμείς»; Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε.

«Κανείς να μην υποβαθμίζει τις θυσίες των πολιτών»: το δήλωσε ο πρωθυπουργός μας Αντώνης Σαμαράς υψώνοντας (ΝΑΙ!) τη φωνή και τεντώνοντας απειλητικά το δάχτυλο στην Τρόικα. Και ήταν σοβαρός. Προφανώς, όταν λέει τέτοια, γελάει μετά, μόλις μένει μόνος στο γραφείο του.

Όλος ο κόσμος, μια σκηνή...

«Πιθανή μικρή παράταση του Μνημονίου για τεχνικούς λόγους». Αυτό, πάλι, που το δήλωσε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, αντιπρόεδρος της κυβέρνησής μας και υπουργός μας επί των Εξωτερικών; Σπαρταριστό, ε; -μας συγχωρείτε, διακοπή. Δεν λειτουργεί για τεχνικούς λόγους.

Επαναλαμβάνω: Όλος ο κόσμος, μια σκηνή...

Ο Μιχαήλ που έμαθε «από τι ζουν οι άνθρωποι» ή Η αγάπη είναι Θεός

Το έργο. Ο Συμεών είναι παπουτσής. Καλός παπουτσής. Αλλά φτωχός παπουτσής -όλοι του χρωστούν. Ένα απόγευμα που το κρύο περουνιάζει βγαίνει στους δρόμους, φορώντας το -πολύ παλιό- παλτό που μοιράζονται με τη γυναίκα του, την Ματριόνα, για να μαζέψει κάτι από τα χρεωστούμενα -ούτε να ψωνίσουν από τον μπακάλη δεν έχουν πια. 

Χτυπάει πόρτες αλλά ούτε ένα καπίκι δεν καταφέρνει να εισπράξει. Επιπλέον, στο δρόμο του, συναντάει πεσμένο σε μία γωνιά ένα παράξενο ανθρώπινο πλάσμα παγωμένο από το κρύο. Του φοράει το παλτό του(ς) και το πηγαίνει σπίτι του για να το ζεστάνει. Η Ματριόνα κακοδέχεται τον νεοφερμένο -νομίζει πως μπεκροπίνανε μαζί με τον Συμεών. Πόσω μάλλον όταν τον βλέπει να φοράει το μοναδικό παλτό τους -προσπαθεί να του το βγάλει. Αλλά τα λόγια του Συμεών, που της εξηγεί πως τον μάζεψε για να μην τον αφήσει να πεθάνει από το κρύο, την μαλακώνουν. Του δίνει να φάει το τελευταίο κομμάτι ψωμί που τους έχει απομείνει. Ένα φως φωτίζει, ξαφνικά, το πρόσωπο του ξένου.

Τον λένε Μιχαήλ. Δεν τους αποκαλύπτει από πού έρχεται και πώς βρέθηκε στο δρόμο. Ο Συμεών τού προτείνει να μείνει κοντά τους και να του μάθει την τέχνη του. Ο Μιχαήλ γίνεται άσσος μέσα σε λίγες μέρες. Η φήμη του εξαπλώνεται -κανένας δεν ράβει πιο γερά παπούτσια.

Ένας επηρμένος άρχοντας τους επισκέπτεται με δέρμα από αυτί ελέφαντα στα χέρια του -«το ακριβότερο στον κόσμο». Επιτακτικά τους ζητάει από αυτό να του φτιάξουν μπότες «που θα κρατήσουν για πάντα». Ο Μιχαήλ χαμογελάει. Το πρόσωπό του φωτίζεται και πάλι από ένα παράξενο φως.

Όταν όμως παραδίδει στον Συμεών τη δουλειά του εκείνος γίνεται έξαλλος: ο Μιχαήλ κατέστρεψε το δέρμα! Αντί για μπότες έφτιαξε παντόφλες. Και τότε χτυπάει η πόρτα. Είναι ο υπηρέτης του άρχοντα: ο αφέντης του δεν χρειάζεται πια τις μπότες, παντόφλες χρειάζεται. Διότι πέθανε. Και στην Ρωσία παντόφλες φοράνε στους νεκρούς. Ποιος είναι ο Μιχαήλ που το ήξερε; Ο Συμεών και η Ματριόνα κρατούν την ερώτηση για τον εαυτό τους. 

Κατόπιν έρχεται μία γυναίκα και τους παραγγέλλει ένα παπουτσάκι με σίδερα για ένα χωλό παιδί. Τους εξομολογείται πως είναι ένα από τα δύο κοριτσάκια που πήρε κοντά της από μωρά και τα ανάστησε, όταν η μάνα τους πέθανε αμέσως μετά τη γέννα, λίγες μέρες ύστερα από το θάνατο και του πατέρα τους. Το πρόσωπο του Μιχαήλ φωτίζεται για άλλη μία φορά. Αλλά τη φορά αυτή το φως απλώνεται σε όλο το δωμάτιο. Ποιος είναι; Και τι είναι το φως αυτό; Έφτασε η στιγμή να τον ρωτήσουν. 

Ήταν άγγελος. Που εξέπεσε. Δεν εκτέλεσε την εντολή του Θεού όταν τον έστειλε να πάρει την ψυχή μιας λεχώνας που είχε γεννήσει δίδυμα κοριτσάκια. Τη λυπήθηκε. Ο Θεός τον έστειλε πίσω να εκτελέσει την εντολή του. Η λεχώνα, ξεψυχώντας, έπεσε πάνω στο ένα μωρό και του σακάτεψε το ποδαράκι -είναι αυτό που του έφτιαξαν το ειδικό παπούτσι. Και μετά ο Θεός τιμώρησε τον Μιχαήλ για την παρακοή του -να μείνει στη γη σαν άνθρωπος μέχρι να μάθει τρεις αλήθειες: τι υπάρχει μέσα στην καρδιά του ανθρώπου, τι δεν ξέρει ο άνθρωπος και από τι ζουν οι άνθρωποι. Τώρα έχει πάρει πια τις απαντήσεις: ότι στην καρδιά του ανθρώπου υπάρχει καλοσύνη, ότι δεν ξέρει τι μπορεί να του συμβεί την επόμενη στιγμή και ότι οι άνθρωποι ζουν από την αγάπη. Και μπορεί να επιστρέψει στον ουρανό.

Το -εκτεταμένο- διήγημα (1885) του Λεβ Νικαλάιεβιτς Τολστόι «Από τι ζουν οι άνθρωποι» είναι ένα έξοχο πεζό κείμενο, μία παραβολή, ένα παραμύθι που σφύζει από τρυφερότητα και συγκίνηση. Μήνυμά του, η αγάπη. Μέσα από το χριστιανικό πρίσμα.

Η παράσταση. Το διήγημα αυτό διασκεύασαν για το θέατρο -αφηγήτρια μία κούκλα-, διατηρώντας τον τίτλο του, η Όλια Λαζαρίδου, ο Γιώργος Νανούρης και ο Ηλίας Κουνέλας οι οποίοι συνυπογράφουν και τη σκηνοθεσία και το ερμηνεύουν. Συνέδεσαν το τολστοϊκό κείμενο με τη γύρω μας σημερινή θλιβερή πραγματικότητα, με κρίκους κάποια αισθαντικά, βαθύτατης ανθρωπιάς, απλά, ταπεινά, καθόλου στομφώδη, ποιητικά κείμενα που έχει γράψει η Όλια Λαζαρίδου και που δένονται γερά με την υπόλοιπη αφήγηση και με τα διαλογικά μέρη. Αυτή τη σφιχτοδεμένη, ελλειπτική διασκευή τους -ένα μεγάλο μονόπρακτο- την παρουσιάζουν με άκρα λιτότητα -κάτι σαν παράσταση κουυκλοθεάτρου. Μία παράσταση που την έχουν ενισχύσει και αναδείξει με τα σκηνικά -έξοχη ιδέα οι τρεις παλιές ξύλινες ντουλάπες που στο κουκλοθέατρο ακριβώς παραπέμπουν -και τα κοστούμια της η Κατερίνα Χριστίνα Μανωλάκου, ο Κωνσταντίνος Βήτα με τις μουσικές του, η Μάρθα Φωκά που κατασκεύασε την κούκλα. Τους φωτισμούς μόνο, που ο ρόλος τους εδώ είναι καίριος, τους περίμενα από την Σοφία Αλεξιάδου πιο αποτελεσματικούς. Μία χειροποίητη παράσταση απλή, καθαρή σα γάργαρο νεράκι, βαθιά συγκινητική, αθώα -ένα παραμύθι.

Οι ερμηνείες. Η πάντα κινούμενη στη σφαίρα του ποιητικού όπου νοιώθει σαν το ψάρι στο νερό -σύμφυτο!- Όλια Λαζαρίδου, ο Γιώργος Νανούρης και ο όντως αγγελικός -ουσιαστικά αγγελικός- Ηλίας Κουνέλας που, όντως, εκπέμπει φως -εξαίρετη επιλογή για το ρόλο του Μιχαήλ- δεν ερμηνεύουν απλώς, ταυτίζονται, γίνονται ένα με το κείμενο που είναι δικό τους έτσι κι αλλιώς.

Το συμπέρασμα. Δηλώνω άθεος. Αλλά το αποστολικό -του Παύλου- «εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκὸς ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον» και το -πρώιμα κομμουνιστικό, κατά τη γνώμη μου- «ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι» του Ιησού με αγγίζουν βαθιά. Εφόσον το βαθύτερο μήνυμα που η παράσταση κομίζει είναι αυτό, τότε, ναι, είμαι χριστιανός. Ένα δικό μου είδος χριστιανού. Το «Ο Θεός είναι αγάπη» με το οποίο η παράσταση κλείνει θα το ανέστρεφα σε «Η αγάπη είναι Θεός».

Δείτε την παράσταση αυτή -εγώ την είδα δύο φορές, μία πέρσι και μία φέτος. Και δείτε τη μαζί με παιδιά. Θα σας μαλακώσει, θα σας γλυκάνει την καρδιά.

Θέατρο «Ελληνικός Κόσμος»/«Θέατρον»/Αίθουσα «Ιφιγένεια», 16 Φεβρουαρίου 2014 και Θέατρο «Πορεία», 9 Νοεμβρίου 2014.