Μαριβό στα χρόνια της ντοπαμίνης

Το έργο. Η Κόνι και ο Τρίσταν είναι δύο από τους -με αμοιβή- εθελοντές οι οποίοι μετέχουν στη δοκιμή μιας νέας αντικαταθλιπτικής ουσίας που έχει σχεδιαστεί από τη φαρμακευτική εταιρεία Rauschen έτσι ώστε να αυξάνει στον οργανισμό τα επίπεδα της ντοπαμίνης από την οποία εξαρτάται η ερωτική μας διάθεση, καθώς τα αντικαταθλιπτικά, συνήθως, προξενούν συναισθηματική άμβλυνση: εικοσιπεντάρα φοιτήτρια ψυχολογίας και κοινωνικών επιστημών, δεσμευμένη με έναν χωρισμένο άντρα, εκείνη, που συμμετέχει για την εμπειρία, τριαντάρης, πλακατζής, τρελιάρης, αθυρόστομος, ερωτιάρης εκείνος, που συμμετέχει -το κάνει συχνά- για τα λεφτά. 
Η Λόρνα είναι η ψυχίατρος που εφαρμόζει τη δοκιμή και ελέγχει την πορεία της. Και ο Τόμπι, ο εκ μέρους της εταιρείας, εποπτεύων ψυχίατρος. Τεταμένη η σχέση των δύο γιατρών. Πριν από αρκετά χρόνια οι δυο τους είχαν δεσμό -τώρα ο ήδη χωρισμένος Τόμπι, που είχε αφήσει την Λόρνα, είναι αρραβωνιασμένος. Επιπλέον οι απόψεις τους στο θέμα των αντικαταθλιπτικών διίστανται: ο Τόμπι επιμένει πως η κατάθλιψη, που έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας, οφείλεται σε χημικές διεργασίες στον εγκέφαλο και πως τα χάπια τη θεραπεύουν και υποστηρίζει μάλιστα τις θέσεις του -θέσεις της εταιρείας του- με διαλέξεις. Η Λόρνα πιστεύει πως προέρχεται από εξωτερικές αιτίες και πως οι καταθλιπτικοί επηρεάζονται περισσότερο γιατί έχουν μία πιο ακριβή εικόνα του κόσμου. Γι αυτό, ενώ και η ίδια υποφέρει από «επεισόδια» κατάθλιψης, αρνείται να πάρει χάπια.

Στη διάρκεια της δοκιμής οι δύο νέοι-πειραματόζωα ερωτεύονται. Και «παρανομούν»: κάνουν έρωτα. Τα δεδομένα της δοκιμής ανατρέπονται. Είναι ο έρωτάς τους αποτέλεσμα της αύξησης της ντοπαμίνης ή είναι αυθόρμητος, «φυσικός»; Ιδού το ερώτημα. Μα στον ένα χορηγούν, χωρίς φυσικά να το γνωρίζει, placebo -χάπια χωρίς ουσίες, ψεύτικα. Έτσι, τουλάχιστον, πιστεύει η Λόρνα που του τα δίνει. Και μάλιστα το αποκαλύπτει στην Κόνι για να τη διαφυλάξει. Αλλά στην πραγματικότητα τα χάπια, που νομίζει πως είναι placebo, είναι κανονικά -με την προς διερεύνηση ουσία. Ο Τόμπι τής εξηγεί πως, παράλληλα, μετρούν και την τυχόν προκατάληψη του γιατρού -πείραμα πάνω στο πείραμα. Η Λόρνα θα γίνει έξαλλη μαζί του. 

Η ερωτευμένη Κόνι, που δεν έχει μάθει ότι τα χάπια του Τρίσταν είναι, τελικά, ίδια με τα δικά της και που νομίζει το αντίθετο, του περνάει, στόμα με στόμα, το δικό της χάπι. Μοιραία κίνηση: εκείνος, από την υπερβολική δόση, παθαίνει σοκ -ολική αμνησία. Παροδική λένε οι γιατροί. Η Κόνι θα του σταθεί με μεγάλη υπομονή. Θα διαλύσει το δεσμό της και θα τον πάρει σπίτι της -το μέλλον άδηλο. Η Λόρνα θα πέσει σε άλλη μία κρίση κατάθλιψης. Σοβαρή. Ο Τόμπι της συμπαραστέκεται. Εκείνη, στο τέλος, αποφασίζει να πάρει τα αντικαταθλιπτικά που της δίνει. 

Η νεαρή Βρετανίδα Λούσι Πρεμπλ στο «Effect-Τομογραφία του έρωτα» -δεν είναι ελκυστικός ο τίτλος που επιλέχτηκε για την ελληνική παράσταση- έχει γράψει (2012) ένα έργο που ευθέως με παρέπεμψε στον Μαριβό και στην «Φιλονικία» του -το πείραμα με τα βρέφη που αφήνονται να μεγαλώσουν στο δάσος, μακριά από τις κοινωνικές δομές, και πώς ανακαλύπτουν τα τερτίπια του έρωτα όταν ενηλικιώνονται. Τα δύο ζευγάρια του έργου της εμπλέκονται σε ένα μαριβοντάζ σύγχρονο -στα χρόνια της ντοπαμίνης. Και το όνομα του νεαρού ερωτευμένου ήρωά της Τρίσταν -Τριστάνος- προφανώς δεν είναι τυχαίο.

Η συγγραφέας, βέβαια, μπορεί να μιλάει για το θρίαμβο του έρωτα αλλά το πρίσμα της είναι διαφορετικό: πλέκει το θέμα της αυτό με ένα δεύτερο που καίει -και που τελικά κυριαρχεί: τα ψυχοφάρμακα και οι παρενέργειές τους. Τα θέματά της αυτά τα χειρίζεται με έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα τρόπο: γερή αίσθηση της δραματικής οικονομίας, σφιχτοδεμένη πλοκή, τέσσερα πρόσωπα που χαρακτηρίζονται με επιτυχία, καλοζυγισμένη ισορροπία ανάμεσα στα δύο ζευγάρια -γιατροί και πειραματόζωα-, ευφάνταστες λύσεις, θεατρικότατοι, ελλειπτικοί διάλογοι, ατάκες που δεξιοτεχνικά και με απαράμιλλη ακρίβεια «διακόπτονται»... Σίγουρα το σύνολο το διακρίνει μία εγκεφαλικότητα -ιδιαίτερα στις συζητήσεις των δύο γιατρών- αλλά αυτή δεν το εμποδίζει να ζεσταθεί από χιούμορ και, προς το τέλος, από ανθρωπιά. Η Πρεμπλ καταφέρνει με ιατρικούς όρους να κάνει παλλόμενο θέατρο. 

Η παράσταση. Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, πάνω σε μία εξαιρετική, άμεση, θεατρικότατη μετάφραση που υπογράφει ο ίδιος -δύσκολη δουλειά με όλες αυτές τις συγκοπές στο διάλογο-, οργάνωσε μία καθηλωτική παράσταση. Με εξαίρετους ρυθμούς, με μεγάλη ακρίβεια, με μία διαρκή, απρόσκοπτη ροή. «Ψυχρή», εργαστηριακή, όπως αρμόζει στο «ιατρικό» της θέμα, αλλά και εκτιμώντας και αναδεικνύοντας το χιούμορ του κειμένου. 

Αποφασιστικός παράγοντας στο άψογο αποτέλεσμα, η λιτή αλλά τόσο, μα τόσο λειτουργική σκηνογραφία και, κυρίως, τα βίντεο του Στάθη Μήτσιου. Σπάνια έχω συναντήσει τόσο αποτελεσματική σκηνική χρήση του βίντεο: δουλειά τεχνικά άψογη, υψηλής αισθητικής, που εξυπηρετεί καίρια έργο και παράσταση. Η σαφήνεια και η ακρίβεια του «ιατρικού» μέρους σε κείμενο και παράσταση θα πρέπει πολλά να οφείλουν και στον επιστημονικό συμβουλο Μενέλαο Καραντζά. 

Οι ερμηνείες. Μία καλοσχεδιασμένη παράσταση δεν θα μπορούσε να σταθεί χωρίς τους ηθοποιούς της. Και ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης φαίνεται να έχει διδάξει τους δικούς του με μεγάλη προσοχή οδηγώντας το αποτέλεσμα σε ένα επίτευγμα. 

Η Άννα Μάσχα, μία από τις καλύτερες ηθοποιούς της γενιάς της, και ο Αντώνης Καρυστινός έχουν βρει τις ανάσες και τους ρυθμούς του κειμένου και κάνουν ερμηνείες πάνω σε ρόλους με ψυχρό και καθόλου συγκινησιακό υπόστρωμα -διόλου εύκολη δουλειά. Λίγο-πολύ, όμως, αναμενόμενο από δύο καλούς και έμπειρους ηθοποιούς.

Η έκπληξη προέρχεται από το νεαρό ζευγάρι. Η Καλλιόπη Παναγιωτίδου και ο Μάνος Στεφανάκης, αν και με τόσο διαφορετική ιδιοσυγκρασία ηθοποιοί, όπως ακριβώς και οι ήρωες που ερμηνεύουν, δεν είναι απλώς ιδανική διανομή. Δένονται μεταξύ τους εκπληκτικά: μία επιτυχημένη χημική ένωση. Και εδώ φαίνεται περισσότερο η διδασκαλία του σκηνοθέτη που είχε να κάνει με ηθοποιούς άπειρους ή και πρωτάρηδες ίσως. 

Το συμπέρασμα. Ένα πολύ ενδιαφέρον έργο, που αγγίζει σημερινά προβλήματα και τολμάει να αγγίξει την καυτή πατάτα φάρμακα/φαρμακευτικές εταιρείες/γιατροί χωρίς να αγνοεί τη «χημεία» του έρωτα, σε μία εξαίρετη παράσταση ερμηνευμένη από ένα τέλειο κουαρτέτο. Μία έκπληξη -κάθε άλλο «τηρουμένων των αναλογιών»...- που παίρνει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις -γεγονότος- μέσα στό άνυδρο τοπίο -στην έρημο θα ήταν πιο σωστό...- των ΔΗΠΕΘΕ. Μην τη χάσετε αν ζείτε στην Πάτρα ή όταν έρθει στην Αθήνα.

(Οι φωτογραφίες του Βασίλη Σπύρου).

Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων», Πάτρα, από το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Πάτρας, 26 Δεκεμβρίου 2014.