Κάτι σάπιο, στο βασίλειο του Χατζακιστάν

Το Τέταρτο Κουδούνι / 13 Μαρτίου 2014

«Σαν ήλιος βγήκες φωτεινός στου Σαμαρά τ’ αλώνι / κι έλαμψες, είσαι Πρόεδρος και σε τιμάνε όλοι».

«Τσι μαντινάδες έπεψες νωρίς, αργά ο θερισμός / πλην όλα εδώ πληρώνονται, και να ο διορισμός».

Αφιερωμένο στον άρτι διορισθέντα πρόεδρο του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, σκηνοθέτη / μαντιναδόρο Γιάννη Σμαραγδή.

Όλος ο κόσμος, μια σκηνή…

Σεισμογενές το Χατζακιστάν. Επτάνησα έχει καταλήξει. Το ’γραφα εγώ προ πολλού –απ’ τις 10 Οκτωβρίου- στο «Τέταρτο Κουδούνι» για το Εθνικό Θέατρο του Σωτήρη Χατζάκη: αλλεπάλληλες οι δονήσεις. Τρίζει το Εθνικό. Το ξανάγραψα και μου ’γραψε από κάτω, στα σχόλια, ολίγον ειρωνικά, ένας φίλος διαφωνών ότι «είναι λίγο σκληρό να το δεχθεί κανείς αλλά οι τριγμοί προέρχονται από τις χιλιάδες θεατές που κατακλύζουν τις σκηνές του Εθνικού όλη την εβδομάδα, δημιουργώντας αδιαχώρητο».

Μωρέ, μακάρι. Εγώ, λοιπόν, έκανα την καρδιά μου πέτρα εφόσον «είναι σκληρό» -έτσι είναι, αν έτσι νομίζει ο φίλος-, το δέχτηκα, παραδέχτηκα πως τα πούλμαν απ’ την Κατερίνη -το πούλμαν φεύγει στις οκτώ, ταξίδι απ’ την Κατερίνη…-, που ξεβράζουν κόσμο στο Εθνικό, όπως μέχρι πρόσφατα, επί Χατζάκη, συνέβαινε και στο ΚΘΒΕ, είναι πια ο βασικός στόχος ενός κρατικού Θεάτρου αλλά δε μ’ αφήνουν ν’ αγιάσω. Κάθε δυο-τρεις βδομάδες κάποιο επεισόδιο μαθαίνω ή διαβάζω πως συνέβη εκεί, στην Αγίου Κωνσταντίνου. Και να, πάλι, οι δονήσεις κι οι τριγμοί. Και να, πάλι, ν’ ανησυχώ, μήπως έρθει κάνας σεισμός οχτάστερος και το Χατζακιστάν καταρρεύσει.

Πρόσφατη δόνηση, η είδηση για το άναυλο προσεχές κατέβασμα του «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» του Πιραντέλο, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά, απ’ την Κεντρική Σκηνή. Που οδήγησε σε συνέντευξη του νεαρού σκηνοθέτη στην Έφη Μαρίνου, στην Εφημερίδα των Συντακτών, στην οποία συνέντευξη ο Καραντζάς ψάλλει τον αναβαλλόμενο στα νέα ήθη του Εθνικού. Δεν ξέρω αν όλα όσα λέει ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή αν, απλώς, είναι οργισμένος, εκείνο που ξέρω είναι πως όπου υπάρχει καπνός -και μάλιστα τόσος καπνός…- υπάρχει και φωτιά. Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο του Χατζακιστάν…

Τι ’ν’ αυτό πια; Έχουν κάτι οι σκηνοθέτες με τον Σωτήρη Χατζάκη; Μήπως πρόκειται για συνωμοσία σκηνοθετών; Δημήτρης Μαυρίκιος, Στάθης Λιβαθινός, Βασίλης Βαφέας -ο οποίος διάβασα πως έχει κινηθεί κατά του Εθνικού νομικά μετά την απομάκρυνσή του απ’ τις δοκιμές της «Πρόβας νυφικού», άλλη δόνηση αυτή…-, τώρα και Δημήτρης Καραντζάς. Επιστολές, καταγγελίες, κατηγορίες, συνεντεύξεις…

Εκείνο, βέβαια, που δεν κατάλαβα είναι ο λόγος για τον οποίο η παράσταση κατεβαίνει πριν την ώρα της. Δεν άρεσε; Μα διαβάζω πως ο καλλιτεχνικός διευθυντής δεν την είδε. Δεν άρεσε σε γνωστούς του; Δεν υπάρχει χρόνος να ανεβούν οι προγραμματισμένες παραγωγές; (Όταν γράφαμε για τις είκοσι μία παραγωγές που ο κύριος διευθυντής ανακοίνωσε στο φετινό δραματολόγιο ήμασταν οι κακοί…). Αν ισχύει αυτό, τότε δεν ξέρουν να κάνουν σωστό προγραμματισμό. Πήρε κακές κριτικές και δυσμενή σχόλια από θεατές; Μα υπήρχαν και αντίθετες γνώμες -υπέρ της παράστασης. Ή δεν τα φέρνει, όπως διάβασα αλλού, με διοχετευμένες παραθέσεις αριθμών εισιτηρίων και εισπράξεων και συγκρίσεις;

Εγώ, ένα ξέρω. Πως παντού τα κρατικά Θέατρα προγραμματίζουν απ’ την αρχή της σεζόν: κάθε παράσταση αρχίζει τότε και τελειώνει τότε. Άντε να υπάρχει καμιά καθυστέρηση πρεμιέρας για λόγους τεχνικούς. Τι θα πει «δεν άρεσε» ή «δεν τα φέρνει ο Καραντζάς, ο Μπέζος τα φέρνει περισσότερο» ή «δε μας βγαίνουν οι χρόνοι»; Αλλά και στην Θεσσαλονίκη, στο ΚουΘουΒουΕ, είχε κάνει κάτι ανάλογο -αυτό, τουλάχιστον, ήταν που υπέπεσε στην αντίληψή μου- ο Σωτήρης Χατζάκης, ως διευθυντής, όταν το 2011 κατέβασε, επίσης πριν την ώρα του, το «Déjà vu» του Τσέζαρις Γκραουζίνις, μια παράσταση πάνω στην «Αμερική» του Κάφκα, που επαινέθηκε μάλιστα πολύ.

Αν έτσι πια σκέφτεται ένα Εθνικό Θέατρο και καταφεύγει στον Λαζόπουλο για να τα φέρει περισσότερο, ε, τότε, ας καλέσει και τον Σεφερλή, ας καλέσει και την Βίσση, ας καλέσει και τον Ζαχαράτο (ιδέες που δίνω κι εγώ…), μπορεί να τα φέρουν ακόμα περισσότερο, ας εντάξει και το «Δελφινάριο» στους καλοκαιρινούς χώρους του. «Κρίση», και «ΔΕΚΟ», και «θα κλείσει το Θέατρο, αν δεν ακολουθήσει αυτή την πολιτική», εγώ τσάμπα τ’ ακούω. Ε, ένα τέτοιο Εθνικό, εγώ δεν το θέλω. Ας κλείσει. Τι διαφορετικό προσφέρει; Αλλά μήπως η αντίληψη περί του ΤΙ και ΠΟΙΟΣ τα φέρνει είναι λάθος; «Γιατί έχουμε δει λαό να συρρέει σε ποιοτικές παραστάσεις…», όπως επίσης έγραψε η συνάδελφος Έφη Μαρίνου στην «Εφημερίδα των Συντακτών.

Αλήθεια, η στάση ΠΟΛΥ μεγάλης μερίδας του Τύπου απέναντι στη φιλοσοφία του -φιλοσοφία, τέλος πάντων…- δεν προβληματίζει τον Σωτήρη Χατζάκη; Είμαστε όλοι προσωπικοί εχθροί του; Τον μισούμε; Είμαστε πολιτικά αντίθετοι; Είμαστε μίσθαρνα ενεργούμενα του Χουβαρδά; Και τι τον κόφτει τον Χουβαρδά; Μόνος του δεν έφυγε απ’ το Εθνικό; Ας ψάξει λίγο ο Σωτήρης Χατζάκης. Λίγο παρά πέρα απ’ τα προφανή. Πριν είναι αργά. Διότι βλέπω τα πράγματα να σκουραίνουν… Και τον κύριο σεισμό να ’ρχεται.

Α, με την ευκαιρία: τι απέγινε εκειός ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού, οέο; Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς Σμαραγδή; Που ήταν η Μεγάλη Λευκή Ελπίδα…

Οι μέρες περνάνε, κάθε μέρα από μια παράσταση -αν όχι και δυο…-, αν κάτι τύχει και δε γράψω αμέσως, την καβαλάει η επόμενη της επόμενης μέρας -δεν είμαι και γρήγορος στο γράψιμο διότι είμαι σχολαστικός…-, αγχώνομαι μ’ όσα έχουν συσσωρευτεί -είναι τόσα πια…-, πότε θα γράψω; Κατεβαίνουν…

Είδα, λοιπόν, τις «Φανερωμένες» στο «Θέατρο Τέχνης» της Φρυνίχου -ένα συνδυασμό αποσπασμάτων, τα οποία έχουν συντεθεί ως μονόλογος, της συγκινητικής «Αυτοβιογραφίας» της ζακυνθινής λογίας των αρχών του 19ου αιώνα Ελισάβετ Μαρτινέγκου που ποθούσε να μορφωθεί και να γράψει αλλά… ήταν γυναίκα, καταπιέστηκε και δεν κατάφερε να δημοσιεύσει τίποτα όσο λίγο έζησε - με τον πολύ γυναικείο -ναι, κι ας μη συμφωνώ με τον όρο- μονόλογο «Η Φανερωμένη» της Ρούλας Γεωραγακοπούλου για τον οποίο είχα γράψει στο totetartokoudouni.blogspot.com στις 19 Μαΐου, όταν παρουσιάστηκε στις «Αναγνώσεις 2013» του Εθνικού, ένα κείμενο ωρίμανσης μιας έφηβης τα χρόνια της χούντας, ένα κείμενο κοντά στο παράλογο, ποιητικό άμα και δηκτικό.

Η Κατερίνα Ευαγγελάκου που ανέλαβε το σκηνοθετικό εγχείρημα έχω από παλιά γράψει πως έχει αρετές σκηνοθέτη θεάτρου και δάσκαλου ηθοποιών, οι οποίες δυστυχώς έχουν καπελωθεί απ’ τον κινηματογράφο που παραμένει ο βασικός της στόχος. Εδώ το επιβεβαιώνει. Κι όταν έχει μια ηθοποιό σαν την Μαρία Ζορμπά, μπορεί ν’ αποδώσει τα μέγιστα. Αλλά να μην ξεχάσω και το σκηνικό της εικαστικού Κλειώς Γκιζελή στο πρώτο μέρος: έξοχη ιδέα.

Ε, λοιπόν, ναι. Στις έξι φετινές παραστάσεις τριών έργων - ή βασισμένων σε έργα - της Σάρα Κέιν, που σας έχω καταγράψει στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 28 Νοεμβρίου και στις 12 Δεκεμβρίου (και που πολύ βοήθησαν συναδέλφους στα «αποκλειστικά» τους…), προσθέστε και μια έκτη ενός τέταρτου έργου της: του «Cleansed» -είναι το «Καθαροί πια» με το οποίο μας πρωτογνώρισε τη συγγραφέα ο Λευτέρης Βογιατζής τη σεζόν 2000/2001 στις «Ροές» όπου είχε επεκτείνει, τότε, την «νέα Σκηνή» του. Ανέβηκε στο «Σημείο», σε σκηνοθεσία Έφης Γούση, με Μιχάλη Οικονόμου, Νικόλα Αγγελή κι άλλους και παίζεται τα Δευτερότριτα.

Αν ανεβεί και το «Φαίδρας έρως», που κάτι σχετικό μού ψιθύρισαν, πάει, κλείσαμε -πέντε έργα πρόλαβε ν’ αφήσει όλα κι όλα η Σάρα Κέιν. Οπότε, να ’το, το -άτυπο- Έτος Σάρα Κέιν για το ελληνικό θέατρο -κλείνουν, άλλωστε, φέτος δεκαπέντε χρόνια απ’ την τραγική αυτοκτονία της.

Α, και μην ξεχνάτε: το της Σάρα Κέιν «4,48 Ψύχωση» -της Άντζελας Μπρούσκου, της Παρθενόπης Μπουζούρη και του «Θεάτρου Δωματίου» τους πάει δεύτερο κύκλο παραστάσεων στο «Bios» απ’ την άλλη Πέμπτη μέχρι και την Κυριακή των Βαΐων. Σας έχω γράψει ήδη πολλά περί του θέματος. Εφόσον η Σάρα Κέιν σας ενδιαφέρει, αν δεν πάτε και τη φορά αυτή να το δείτε, θα ’στε ασυγχώρητοι. Εγώ ευθύνη δε φέρω, σας προειδοποίησα.

Ε, αυτό πια δεν έχει ξαναγίνει. Σε τρία αθηναϊκά θέατρα φέτος το ίδιο έργο: «Οι δανειστές» του Στρίντμπάργ -επιμένω στην σουηδική προφορά κι ας γελάτε εσείς. Σας είχα γράψει για τα δυο: «Θέατρο του Νέου Κόσμου» απ’ την ομάδα «Knot» με σκηνοθέτη τον Θέμελη Γλυνάτση, «Διάχρονο» σε διδασκαλία Ζαχαρία Ρόχα. Η δεύτερη παράσταση κατεβαίνει απόψε. Ειδεμή θα ’χαμε ταυτόχρονα «Δανειστές» x 3. Διότι στις 5 Απριλίου το έργο ανεβαίνει και στο θέατρο «Αλκμήνη». Απ’ την ομάδα «X-Act» σε σκηνοθεσία Σπύρου Διαμάντη και «X-Act».

Λόγω των εκλογών επισπεύδεται η έξοδος από την Κρίση.

Όλος ο κόσμος, μια σκηνή…