Μα να βουβάνουν την Βέμπο;

Το έργο. Στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης γεννήθηκε η Σοφία (Έφη) Μπέμπο(υ). Το 1910. Η οικογένειά της θα μετακινηθεί σύντομα στην Κωνσταντινούπολη ενώ, αργότερα, με την ανταλλαγή πληθυσμών, θα εγκατασταθεί στον Βόλο. Το 1933 ο καλλιτεχνικός πράκτορας Κωνσταντίνος Τσίμπας θα ακούσει την 23χρονη Έφη να τραγουδάει και να παίζει κιθάρα μέσα στο πλοίο με το οποίο ταξιδεύει για την Θεσσαλονίκη και θα της προτείνει να εμφανιστεί στο εκεί κοσμικό κέντρο «Αστόρια». Η επιτυχία της τη φέρνει μέσα σε λίγες μέρες στην Αθήνα. Θα κάνει το ντεμπούτο της στη σκηνή -ως τραγουδίστρια- στο τότε θέατρο «Κεντρικόν» του Φώτη Σαμαρτζή, στην επιθεώρηση «Παπαγάλος του ’33» των Αντώνη και Λόλας Βώττη. Η Σοφία Βέμπο έχει γεννηθεί: ο πρώτος της δίσκος -1934, «Μη ζητάς φιλιά»-, κατακόρυφη άνοδος, τραγουδίστρια αλλά και ηθοποιός, πρώτο όνομα, βεντέτα, συνάντηση με τον κομφερανσιέ/ποιητή/συγγραφέα Μίμη Τραϊφόρο που θα τον παντρευτεί το 1957 μετά από… 17χρονη μνηστεία και μία θυελλώδη σχέση η οποία παρέμεινε θυελλώδης και μετά το γάμο τους, «Η προσφυγοπούλα» -η πρώτη από τις τρεις ταινίες που έκανε…

Το 1940 και ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, τα πατριωτικά και σατιρικά αντι-ιταλικά τραγούδια που τραγούδησε με πάθος, οι διώξεις της και οι απαγορεύσεις των εμφανίσεων και των δίσκων της από τις κατοχικές αρχές, η φυγάδευσή της στην Μέση Ανατολή, οι περιοδείες της για εμψύχωση των εκεί ελληνικών και συμμαχικών δυνάμεων, που συνεχίστηκαν και στον Εμφύλιο, την καθιστούν μύθο -«η Τραγουδίστρια της Νίκης»-, άρρηκτα συνδεδεμένο, μετά την Απελευθέρωση, με την επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου.

Το 1950 αποκτά δικό της θερινό θέατρο, το θέατρο «Βέμπο», που εγκαινιάζεται το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς με την ιστορική πια επιθεώρηση «Βίρα τις άγκυρες» ενώ συνεχίζει τις περιοδείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό -στις ΗΠΑ θα παραμείνει πάνω από δύο χρόνια. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 αρχίζει να αραιώνει τις εμφανίσεις της -η φωνή της κάμπτεται νωρίς και η δημοφιλία της πέφτει- για να αποσυρθεί οριστικά στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο το 1978.

Στην παράσταση «Η Μαρινέλλα συναντά την Βέμπο» ο Πέτρος Ζούλιας, που υπογράφει το κείμενο, βασισμένο σε έρευνα του Λάμπρου Λιάβα, θέλησε να υλοποιήσει σκηνικά τη ζωή αυτή και την καριέρα της Βέμπο σε ένα λαϊκό θέαμα. Το κείμενο όμως αποδεικνύεται σαθρό και το έργο «λίγο». Η εντύπωσή μου είναι πως είτε η Μαρινέλλα είτε οι συντελεστές και οι παραγωγοί φοβήθηκαν μία θεατρική βιογραφία της Βέμπο στην οποία η Μαρινέλλα, όπως είναι σήμερα, θα την ενσάρκωνε από τα 23 χρόνια της μέχρι το θάνατό της. Και επελέγη η χωρίς ίχνος θεατρικότητας λύση η Μαρινέλλα σε πρώτο πρόσωπο -ως Μαρινέλλα- να εκφράζει τη λατρεία της για την Βέμπο της οποίας τη ζωή, κατά κάποιο τρόπο, να «αφηγείται». 

Αλλά δεν πρόκειται ούτε για αφήγηση ακριβώς. Με τη νεαρή Βέμπο παρούσα βουβή (η Βέμπο βουβή! Οποία λύση!) επί σκηνής, στη δράση -τρόπος του λέγειν...- αλλά με την Μαρινέλλα να τραγουδάει τα τραγούδια της -όπως και κάποιοι άλλοι από τους ηθοποιούς- και με τα δύο πρόσωπα να μπλέκονται άτσαλα, το αποτέλεσμα κειμενικά θυμίζει αδέξιο σενάριο ραδιοφωνικής εκπομπής. Έχω την εντύπωση πως ο αντιθεατρικός τίτλος «Η Μαρινέλλα συναντά την Βέμπο» που μάλλον σε τίτλο δίσκου παραπέμπει -η Μαρινέλλα, άλλωστε, έχει βγάλει δίσκο το 1980 με τραγούδια της Βέμπο- βρέθηκε εκ των υστέρων για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.

Η αμηχανία του κειμένου κάποιες στιγμές γίνεται έκδηλη -η επινόηση ενός ήρωα με το όνομα Παυλάρας, που από ηθοποιός γίνεται διευθυντής σκηνής και μόνιμος συνεργάτης και ακόλουθος της Βέμπο, και της γυναίκας του Μαρίκας μοιάζει εντελώς ξεκάρφωτη και περιττή και δεν εξυπηρετεί παρά, ίσως, κάποιες αφηγηματικές ανάγκες σύνδεσης των, ασύνδετων πάντως, σκηνών. Τόσο ξεκάρφωτη και αδέξια, που, ιδιαίτερα, με την πρώτη, κοινή σκηνή των δύο, να νομίζω πως κάποια άλλη σκηνή που τη συνέδεε με τις υπόλοιπες παραλήφθηκε ή πως εγώ αφαιρέθηκα και δεν κατάλαβα πώς συνδέεται…

Και φυσικά πρόκειται για μία αγιογραφία η οποία υπερτονίζει τη χειρονομία της Βέμπο να ανοίξει την πόρτα του σπιτιού της που βρισκόταν στην οδό Στουρνάρα, πλάι στο Πολυτεχνείο, και να προσφέρει καταφύγιο στους διωκόμενους και τραυματισμένους φοιτητές τον Νοέμβριο του 1973, τη νύχτα της εξέγερσης κατά της χούντας, και τη συμμετοχή της στη γιορτή για την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974 ενώ αποσιωπά τη συμμετοχή της σε εορταστικές εκδηλώσεις της χούντας.

Η παράσταση Ο Πέτρος Ζούλιας με τη σκηνοθεσία του δεν μπόρεσε να τιθασσεύσει αυτό το ατελές κείμενό του. Κόσμος μπαινοβγαίνει, παρατάσσεται, λέει λόγια στον αέρα, χωρίς κάτι, πλην ελαχίστων στιγμών -όπως η σκηνή με την Βέμπο μέσα στην τεράστια φούστα-σκηνικό-, να σε απογειώνει, σε μία παράσταση που παρατραβάει σε διάρκεια -σχοινοτενής...

Την κατάσταση σώζουν ο Φωκάς Ευαγγελινός -όχι πάντοτε…- με τις χορογραφίες του και ο Γιώργος Γαβαλάς και ο Γιάννης Μουρίκης με τα απλά αλλά λειτουργικά σκηνικά τους, φωτισμένα ευπρεπώς από την Ελευθερία Ντεκώ. Άνισα βρήκα αυτή τη φορά τα κοστούμια της Εύας Νάθενα. Μερικά πολύ καλόγουστα και εντυπωσιακά, μερικά -ανάμεσά τους και της Μαρινέλλας/Βέμπο-, όχι ιδιαίτερα κομψά και επιτυχημένα ενώ οι στρατιωτικές στολές ολίγον κρέμονται σαν τσουβάλια.

Δεν με ενθουσίασε και το μουσικό μέρος. Στην παράσταση ακούγεται, σε  μουσική επιμέλεια Λάμπρου Λιάβα επίσης, ένα πλήθος ανθεκτικών στο χρόνο -ή, τέλος πάντων, ικανών να ξυπνήσουν τη νοσταλγία- τραγουδιών -Ραπίτης, Ριτσιάρδης (και όχι Ριτσιάδης, όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα), Γιαννίδης, Σουγιούλ, Χαιρόπουλος, Μουζάκης, Θεοφανίδης, Χατζιδάκις και άλλοι, ήτοι ο αφρός του προπολεμικού και του αμέσως μεταπολεμικού τραγουδιού- αλλά τις ενορχηστρώσεις του Γιώργου Ζαχαρίου και την εκτέλεσή τους από την, υπό τη διεύθυνσή του, -ζωντανή- ορχήστρα δεν τις βρήκα εμπνευσμένες.

Πάντως η παραγωγή, πολυπρόσωπη, καλά οργανωμένη, χωρίς μιζέριες, ομολογώ πως σέβεται το κοινό. Και πως, ευτυχώς, το κιτς είναι απόν.

Η διανομή. Στο «έργο» δεν υπάρχουν ρόλοι παρά ηθοποιοί που φέρουν τα ονόματα υπαρκτών ή φανταστικών προσώπων  Και κανένας ηθοποιός, βέβαια, δεν μπορεί να κριθεί εύκολα όταν παίζει μη ρόλο.

Η Μαρινέλλα έχει άνεση, αμεσότητα, καλή κίνηση και ένα αναμφισβήτητο σκηνικό κύρος -πατάει γερά το σανίδι. Αλλά η εξ αναμνήσεων υποκριτική της είναι πεπαλαιωμένη και εντελώς στοιχειώδης. Όσο για τη φωνή της, τη χειρίζεται μεν έξυπνα αλλά οι δυνατότητές της έχουν πια αισθητά περιοριστεί: έχει κάπως στεγνώσει και το τέλος της μουσικής φράσης δεν είναι πια δυνατό να κρατηθεί σταθερό.

Ο πολύ καλός Αντώνης Λουδάρος εδώ όχι απλώς δεν έχει ρόλο και ευκαιρίες αλλά δεν έχει καν πουθενά να πατήσει, δεν έχει λόγο ύπαρξης στη σκηνή. Και αμηχανεί. Η καλή καρατερίστα Νεφέλη Ορφανού αφήνεται, αυτή τη φορά, όπως και άλλοτε, σε υπερβολές Από τους υπόλοιπους -πού να τους διακρίνω και να τους προλάβω και να τους αναγνωρίσω όλους… - ξεχώρισα κάπως τον Τάσο Κωστή, τον Χρήστο Πλαΐνη, την Ελένη Καρακάση, τον Κώστα Βελέντζα, την Χριστίνα Αλεξανιάν. Λυπήθηκα την εξαίρετη ηθοποιό Αγορίτσα Οικονόμου που έχει υποχρεωθεί, φορώντας μία κάκιστη περούκα, να παραμένει βουβή, με ένα μόνιμο, γλυκερό χαμόγελο αμηχανίας, ως Νεαρή Σοφία Βέμπο.

Από τη διανομή κρατώ μόνον την Στέλλα Γκίκα -πολύ πειστική μητέρα Πηνελόπη- και τον Χρήστο Στέργιογλου/Τραϊφόρο. Επίσης χωρίς ρόλο και κείμενο είναι, εντούτοις, στο στοιχείο του: προσωποποιημένη η χάρη, ανάλαφρος, ευλύγιστος, με χιούμορ, με καλή και πολύ καλά διατηρημένη φωνή, κερδίζει τις εντυπώσεις. Τον χάρηκα.

Το συμπέρασμα.  Μία χορταστική και καλόγουστη παραγωγή χωρίς κείμενο σε μία αμήχανη σκηνοθεσία.

Θέατρο «Badminton»/Κεντρική Σκηνή, 20 Φεβρουαρίου 2014.