Πώς ο βαρύς γλυκός καφές κατέληξε πικρός…

Το έργο. Ιταλία, τέλος της δεκαετίας του ’30, ο Μουσολίνι και οι φασίστες του στις δόξες τους. Σε μία επαρχιακή πόλη, οι -τρεις, όσες και του Τσέχοφ- αδελφές Ποστιλιόνι, σε ηλικία μεγαλύτερη, πια, από την –τότε- συνήθη ηλικία γάμου, ορφανές από -αριστοκρατικής καταγωγής- μητέρα, πολύ πρόσφατα ορφανεμένες και από πατέρα -διακεκριμένο δικηγόρο, αυστηρό, παραδοσιακό οικογενειάρχη αλλά αντιφασίστα-, έρχονται, με αφορμή ένα κληρονομικό θέμα που τους έχει προκύψει, σε συνάφεια με τον Εμερεντσιάνο Παροντσίνι, υπάλληλο εφορίας, που, γοητευμένος από τη μεσαία των αδελφών, την Ταρσίλια -είναι εκείνη την οποία θα πρωτοσυναντήσει-, προτείνει να τους βοηθήσει να λύσουν με τον καλύτερο τρόπο το πρόβλημά τους. Ανεπίσημα, φυσικά, και εκτός της δημόσιας υπηρεσίας του. Οπότε και τον καλούν στο -παλιό, λίγο αφημένο αρχοντικό τους- για έναν καφέ ώστε να συζητήσουν το θέμα.

Το πρόβλημα θα λυθεί αλλά ο καφές καθιερώνεται. Κάθε Κυριακή απόγευμα. Ο Παροντσίνι, μέλος του φασιστικού κομματος, που δηλώνει ήρωας του Μεγάλου (Πρώτου Παγκόσμιου) Πολέμου όπου πολέμησε στην πρώτη γραμμή και τραυματίστηκε βαριά -τραυματισμός που του έχει αφήσει αναπηρία, όχι πάντως εμφανή-, αναλαμβάνει να επιλύσει και το ερωτικό πρόβλημα των τριών αδελφών. Οι βλέψεις του, συγκεκριμένες. Έχει περάσει κι αυτός την ηλικία γάμου και θέλει να βολευτεί. Τα οικονομικά των τριών αδελφών δεν του πέφτουν άσχημα. Φλερτάρει και τις τρεις, μοιράζει ελπίδες και τελικά παίρνει την απρόσμενη απόφαση να παντρευτεί τη μεγαλύτερη, την Φορτουνάτα, καθηγήτρια γαλλικών. Ένας φασίστας σε μία αστική οικογένεια που δεν τρελαίνεται για τους φασίστες; Τα σεξουαλικά απωθημένα, όμως, και των τριών έρχονται στην επιφάνεια. Και τον αποδέχονται. Η Ταρσίλια -που καλά-καλά να διαβάζει δεν έμαθε αλλά σπούδασε πιάνο το οποίο όμως εγκατέλειψε-, «επικρατέστερη» υποψήφια, και η ασχημούλα μικρότερη Καμίλα, καθηγήτρια λατινικών, πεθαίνουν βέβαια από ζήλεια γιατί όλες λιγουρεύονταν τον άντρα που έπεσε σαν κομήτης στο σπίτι τους ενώ όλα έδειχναν πως, «κορίτσια» και οι τρεις, δεν θα ξεφύγουν από την μοίρα της γεροντοκόρης.

Δεν θα μείνουν, πάντως, παραπονεμένες. Η Φορτουνάτα δεν θα τα βγάλει πέρα στο ρόλο της συζύγου. Η εκρηκτική σεξουαλικότητα του προικισμένου, άλλωστε, με… υπερμεγέθη προσόντα συζύγου της θα τη βγάλει νοκ άουτ. Ο γιατρός θα συστήσει εγκράτεια και αποχή. Ο ακόρεστος Παλαβιτσίνι θα στραφεί τότε στις άλλες δύο -ένας κόκκορας στο κοτέτσι με τις κότες- οι οποίες εύκολα θα υποκύψουν. Αλλά δεν θα αργήσουν, επίσης εξοντωμένες, να το μετανοιώσουν. Επιπλέον αποκαλύπτεται πως ο «κόκκορας» καθόλου ήρωας δεν υπήρξε. Ούτε στην πρώτη γραμμή, στα μετόπισθεν ήταν. Και ο τραυματισμός του στη σπονδυλική στήλη τυχαία συνέβη. Όσο για την αναπηρία δεν είναι παρά… πριαπισμός που προκλήθηκε από το τραύμα στη σπονδυλική στήλη και απλώς θέλει να τον ικανοποιεί διαρκώς επί… δικαίους και αδίκους, με τη συγκατάθεσή τους ή και χωρίς. Οι τρεις αδελφές συνασπίζονται και, σε συνεργασία με την υπηρέτρια του σπιτιού, που ποτέ δεν τον συμπάθησε, θα τον εξοντώσουν. Αλλά ο φασισμός ποτέ δεν πεθαίνει…

Η «Ομάδα 92» διασκεύασε ελεύθερα (2012) το σενάριο της ταινίας (1970) του Αλμπέρτο Λατουάντα «Έλα να πάρεις τον καφέ σε μας» -ταινίας της εποχής όπου η ανεπανάληπτη ιταλική, δηκτικά σατιρική κινηματογραφική κωμωδία ηθών των δεκαετιών του ’50 και του ’60, παρακλάδι του νεορεαλισμού, είχε αρχίσει κατηφορικά να εξελίσσεται σε «ερωτικά πικάντικη» φάρσα- αλλά σε συνδυασμό με τη νουβέλα «Η μοιρασιά» (1964) του Πιέρο Κιάρα, στην οποία και βασίζεται το σενάριο της ταινίας, νουβέλα που δεν γνωρίζω. Το θεατρικό κείμενο, με τον τίτλο, «Ελάτε σ’ εμάς για έναν καφέ», προσπαθεί -λίγο βεβιασμένα, είναι η αλήθεια, προς το τέλος- να δώσει, τονίζοντας τη φασιστική ιδιότητα του Παροντσίνι, πέραν του σκαμπρόζικου στοιχείου, μία παραβολή της φασιστικής διείσδυσης και να αποκτήσει διαστάσεις μαύρης κωμωδίας.

Η παράσταση. Ο Βασίλης Νικολαΐδης που ανέλαβε τη σκηνοθεσία στάθηκε στο κείμενο αυτό με ιδιαίτερη σοβαρότητα -και δεν εννοώ σοβαροφάνεια. Δημιούργησε τις σωστές συνθήκες εποχής, έδωσε τους πρέποντες γοργούς ρυθμούς -ρυθμοί εξαιρετικοί-, έδωσε τη δέουσα -αλλά καθόλου αυτονόητη στα ανεβάσματα κωμωδιών- προσοχή στις λεπτομέρειες, αποκαλύπτει, για πρώτη, ίσως, φορά, πως διαθέτει τόσο απολαυστικό χιούμορ -αποκορύφωμα τα επιδέξια κλεισίματα του ματιού στις τσεχοφικές «Τρεις αδελφές»-, αναπτύσσει με μέτρο τα ευρήματά του -η σπαρταριστή υπηρέτρια-, χειρίζεται με λεπτότητα το υπονοούμενο και κρατάει τον έλεγχο στις περισσότερες σεξουαλικές σκηνές –θα εξαιρούσα ίσως τη συλλαβιστή ανάγνωση του «Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι» από την Ταρσίλια, τη βρήκα περιττή.

Ο Γιάννης Μετζικώφ προσάρμοσε, με γούστο και με τη βοήθεια των σωστών φωτισμών του Αποστόλη Τσατσάκου, τον σκηνικό χώρο. Τα ιδιαίτερα καλόγουστα κοστούμια του έχουν στιλ, έχουν γραμμή, είναι κομψά και καθορίζουν αποφασιστικά την αισθητική της παράστασης. Ουσιαστικός ο ρόλος και της κίνησης που την επιμελήθηκε η Κική Σελιώνη.

Οι ερμηνείες. Η παράσταση ενισχύεται από την καλή –και πολύ καλά οδηγημένη- διανομή. Η Στέλλα Χατζημιχελάκη/Φορτουνάτα, η Μαρία Καρακίτσου/Καμίλα και, κυρίως, η Ιουλία Σιάμου, που παρά το κάποιο σφίξιμό της δίνει μία Ταρσίλια – φιγούρα, κίνηση, λεπτομέρειες…- ιδανική, συγκροτούν ένα άψογο τρίο. Το υποστηρίζει η Ευγενία Μαραγκού, Τερέζα αυθεντική, απολαυστικά κωμική που ποτέ δεν χάνει το μέτρο και που καλώς ο σκηνοθέτης την έχει αβαντάρει.

Ο Θανάσης Κουρλαμπάς, ένας ηθοποιός με πλούσιο τάλαντο και με σοβαρότητα, ο οποίος -κακώς- ολίγον λανθάνει και δεν έχει εκτιμηθεί όσο του πρέπει, με τον Παροντσίνι, έστω και αν ο ρόλος ήθελε ηθοποιό μεγαλύτερης ηλικίας, δίνει μέτρο των δυνατοτήτων του: άψογοι εσωτερικοί ρυθμοί, δεύτερα επίπεδα πέρα από τα προφανή και επιπλέον χιούμορ που πρώτη φορά ανακαλύπτω. Ο Γιώργος Σκυριανός, άψογος και με χιούμορ στον σύντομο ρόλο του Γιατρού, συμπληρώνει το εξαιρετικά εναρμονισμένο σεξτέτο.

Το συμπέρασμα. Μία έκπληξη για μένα. Ο Βασίλης Νικολαΐδης, στα κέφια του, εμπνέει τους ηθοποιούς του. Αν πάτε, θα ευχαριστηθείτε αυτή την κομψή και αστεία παράσταση. Σας τη συνιστώ.

Θέατρο «Φούρνος», από την «Ομάδα 92», 10 Φεβρουαρίου 2014.