Στο Φτερό / Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα, ο Έλληνας ή Αν πεθάνω, ασ’ το μπαλκόνι ανοιχτό

 

Άρτεμις Μπόγρη, μέτζο σοπράνο: ρεσιτάλ τραγουδιού «Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ένα ελληνικό μουσικό πορτρέτο».  Γιώργος Κωνσταντίνου, πιάνο.

 

Έχει μία έξοχη φωνή μέτζο. Η Άρτεμις Μπόγρη. Ζεστό μέταλλο, μέγεθος, ευρύτητα, πολύ καλές ψηλές νότες, άριστη τεχνική... Αλλά, πάνω απ’ όλα, είναι ερμηνεύτρια: μπορεί να γίνεται δραματική, μπορεί να γίνεται χαριτωμένη, μπορεί να γίνεται τσαχπίνα, μπορεί να γίνεται συγκινητική, μπορεί να γίνεται ορμητική, μπορεί να γίνεται αισθαντική, μπορεί να γίνεται ερωτική... Δεν ισοπεδώνει τα τραγούδια στην -πολύ καλή- φωνή της, προσαρμόζει τη φωνή της αρμονικά στο κάθε τραγούδι και στο ύφος του, στον κάθε ρόλο. Γι αυτό -εκτός από την εμφάνισή της και την κίνησή της που βοηθούν- είναι εξαιρετική και όταν παίζει στην όπερα. Αυτή τη φορά, όμως, επρόκειτο για ένα ρεσιτάλ. Ένα ρεσιτάλ τραγουδιού με άξονα. Άξονα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Ειδικά για μένα: «Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ένα ελληνικό μουσικό πορτρέτο». Ο Λόρκα 

(1898-1936) έγινε γνωστός στην Ελλάδα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αν ο ποιητής Κλείτος Κύρου φέρεται να έχει μεταφράσει πρώτος, από το 1944, ποίησή του και ο σκηνοθέτης/συγγραφέας Γιώργος Σεβαστίκογλου, πρώτος, από το 1945, θέατρό του -τον «Ματωμένο γάμο» ως «Ματωμένα στέφανα»-, ο Κάρολος Κουν με τον «Ματωμένο γάμο» του που ανέβασε το 1948 -πρώτο έργο του Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα στην ελληνική σκηνή- με το «Θέατρο Τέχνης του-, ιστορική παράσταση στην ιστορική μετάφραση του Νίκου Γκάτσου και με την, επίσης, ιστορική, πια, μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, είναι που προκάλεσε την ελληνική έκρηξη Λόρκα. Οι τρεις τους έδωσαν την ισχυρή ώθηση για να μεταφραστεί ευρύτατα, να εκδοθεί, να παιχτεί και να μελοποιηθεί -δεκάδες

συνθέτες μας το επιχείρησαν- στην Ελλάδα ο ποιητής που, στις 19 Αυγούστου, κλείνουν 86 χρόνια από την εκτέλεσή του -τη δολοφονία του για να ακριβολογώ-, στα 38 του μόλις χρόνια, το 1936, από τους εθνικιστές φαλαγγίτες του Φράνκο, πάνω που άναβε ο Ισπανικός Εμφύλιος: γιατί είχε αριστερές ιδέες και ήταν αντιφασίστας και γιατί ήταν ομοφυλόφιλος. Ένα έγκλημα ανάμεσα στα χιλιάδες του Εμφύλιου που επιβαρύνεται και σημαδεύεται από το γεγονός ότι πέταξαν το πτώμα του σε έναν ομαδικό τάφο χωρίς ποτέ να βρεθεί. Το ρεσιτάλ άνοιξε με επτά από τα «Παλιά ισπανικά τραγούδια» που ο ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, ζωγράφος αλλά και μουσικός Λόρκα συνέλεξε και εναρμόνισε, για να τα δισκογραφήσει το 1931 με την τραγουδίστρια Λα Αρχεντινίτα και τον ίδιο να τη συνοδεύει στο πιάνο, τραγούδια που εκδόθηκαν μόλις το 1961/1964. Η Άρτεμις Μπόγρη, με αποφασιστικό συμπαραστάτη στο πιάνο τον Γιώργο Κωνσταντίνου, πέρασε δεξιοτεχνικά από όλη τη γκάμα των συναισθημάτων τα οποία πάλλονται στα τραγούδια αυτά

-κρίμα που δεν υπήρχαν υπέρτιτλοι με τη μετάφραση των στίχων. Το πρώτο μέρος το ολοκλήρωσαν, αρχίζοντας να σχεδιάζουν, πλέον, το «ελληνικό μουσικό πορτρέτο» του Λόρκα, τα «Οκτώ τραγούδια σε ποίηση Λόρκα» (1982): οκτώ διαμαντάκια του Γιώργου Κουρουπού, σε στίχους Λόρκα, έξοχα μεταφρασμένους από τον αξέχαστο ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Υπέροχη η Άρτεμις Μπόγρη -που ο, παρών στη συναυλία, Γιώργος Κουρουπός ήταν και είναι μέντοράς της-, με αποκορύφωμα τον συγκλονιστικό «Αποχαιρετισμό» (Αν πεθάνω, ασ’ το μπαλκόνι ανοιχτό...). Το δεύτερο μέρος ανήκε στον Μίκη Θεοδωράκη -στον Κύκλο «Μίκης Θεοδωράκης», 

άλλωστε, ήταν ενταγμένο το ρεσιτάλ: «Romancero Gitano» (1967). Εδώ και η δυσάρεστη έκπληξη. Ο Μίκης Θεοδωράκης, το 1998, φιλοδόξησε να αναθεωρήσει και να μετατρέψει σε λίντερ τα επτά υπέροχα τραγούδια του: «Επτά τραγούδια για φωνή και πιάνο». Και να τα κάνει αγνώριστα -με την κακή έννοια. Η Άρτεμις Μπόγρη με τον Γιώργο Κωνσταντίνου έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους αλλά το παιχνίδι έμοιαζε χαμένο από χέρι. Κρίμα! Το ανκόρ -«Πέρα, στο θολό ποτάμι» (1959) του Μάνου Χατζιδάκι, σε στίχους μεταφρασμένους από τον αξεπέραστο Νίκο Γκάτσο, από την παράσταση και πάλι του Κάρολου Κουν, στο «Θέατρο Τέχνης», του λορκικού «Περλιμπλίν και Μπελίσα», τραγούδι που ο Μάνος Χατζιδάκις συμπεριέλαβε στο αριστουργηματικό του δίσκο «Ο Μεγάλος Ερωτικός»- και το μπιζάρισμα του «Αποχαιρετισμού» του Γιώργου Κουρουπού, στο τέλος, μας συνέφεραν και μας έφεραν στα ίσα μας, ευτυχώς (Φωτογραφίες: Ιωάννης Καμπάνης). 

 

(Αντί εντύπου προγράμματος, η «Εναλλακτική Σκηνή» είχε ετοιμάσει μία μεγάλη, καλόγουστη κάρτα με τα βασικά στοιχεία, την οποία μοίραζε δωρεάν)

 

Εθνική Λυρική Σκηνή / «Εναλλακτική Σκηνή», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», Κύκλος «Μίκης Θεοδωράκης», 10 Ιουνίου 2022.