June 30, 2013

Μυρουδιά από πορτοκάλι… Τρέξτε!



Το έργο. Η μνήμη. Οι μνήμες. Οι αποχαιρετισμοί. Οι πάσης φύσεως αποχαιρετισμοί… Η επιστροφή στα χρόνια της αθωότητας. Οι τοίχοι που μας στεγάζουν και η ιστορία τους _ το σπίτι των παιδικών μας χρόνων, το Σπίτι μας. Οι παλιές φωτογραφίες. Προσώπων αγαπημένων, προσώπων ξεχασμένων, προσώπων αγνώστων. Στα όρια αυτά _ τα χωρίς όριο… _ είχε κινηθεί η παράσταση «Κήπος Στάχτες. Από το βελούδινο άλμπουμ του 20ουαιώνα» που ανέβασε ο Ηλίας Κουνέλας τη σεζόν 2010 – 2011 στην Πάτρα, για το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, και κατόπιν, σε διαφορετική μορφή, τη μετέφερε σ’ ένα φτωχικό νεοκλασικό του 1925 στον Κολωνό, την επόμενη σεζόν, για να την επαναλάβει και το χειμώνα που πέρασε. Βασισμένη στην, κάτω από τον γενικό τίτλο «Το οικογενειακό μας τσίρκο» καλομεταφρασμένη στα ελληνικά από την Γκάγκα Ρόσιτς και την Μαρία Κεσίνη, αυτοβιογραφική τριλογία «Πρώιμα βάσανα» (1970) / «Κήπος στάχτες» (1965) / «Κλεψύδρα» (1972) του γεννημένου στην προπολεμική Γιουγκοσλαβία από πατέρα Εβραίο της Ουγγαρίας και μητέρα Μαυροβούνια Ντανίλο Κις, με κύριο άξονα το δεύτερο βιβλίο.
Πάνω στην  παράσταση αυτή του χειμώνα _ ο Αντρέας Σαμ που ο πατέρας του χάθηκε στο Άουσβιτς γυρίζει στο πατρικό του και στις μνήμες των παιδικών του χρόνων, στη ραπτομηχανή της μάνας του και στη μανία του πατέρα του για τα τρένα, σε μια απ’ τις μέρες που, μικρό, η μάνα του τον έλουζε και τον έπλενε και τον έντυνε και στη μέρα που ο πατέρας έφυγε για το στρατόπεδο, στην αδελφή του, στους τοίχους του παλιού σπιτιού, στις παλιές φωτογραφίες… _, τώρα που έληξε, ο Ηλίας Κουνέλας που υπογράφει τη σύλληψη και τη σκηνοθεσία και οι συνεργάτες του ετοίμασαν μια άλλη παράσταση. Μια παράσταση  – σχόλιο: «Η εμπειρία της παράστασης Κήπος Στάχτες». Εξομολογούνται, ενώπιος ενωπίω με το κοινό, τι προσωπικό τους συνέδεσε με το έργο του Κις, τις εμπειρίες τους με τους θεατές που βρίσκονταν σε απόσταση ανάσας, τις αντιδράσεις τους... ενώ σπαράγματα της αρχικής παράστασης τρυπώνουν ανάμεσα.
Η παράσταση. Τα τρία παιδιά, σε καρέκλες, απέναντί μας, δένουν αριστοτεχνικά νήματα από τις δικές τους ζωές, τις δικές τους εμπειρίες με στιγμές της παράστασης, με λόγια του Κις, με γεγονότα της ζωής του _ διότι περί αυτοβιογραφικού κειμένου πρόκειται _, με μυρουδιές _ μυρίζει πορτοκάλι και μυρωδικά… Δένουν με το έργο που έπαιξαν νήματα από αναμνήσεις τους, από δικές μας _ ναι! _ αναμνήσεις, από ένα κουμπί κακοραμμένο, από ένα ρούχο, από ένα οργανάκι, από μια γιαγιά που ίσως δεν υπάρχει πια, από μια μάνα που ζει στα Σκόπια κι ήρθε να δει την παράσταση, από το Μπουρνάζι της παιδικής ηλικίας, από ένα σφύριγμα τρένου, από τους γείτονες, από τους Πακιστανούς μετανάστες του διπλανού σπιτιού…
Η παράσταση ξεκινάει από την αυλή του παλιού σπιτιού όπου καθόμαστε όπως – όπως, με σωρευμένα γύρω μας, ανάκατα, τα σκηνικά της προηγούμενης, με κάποιες παλιές φωτογραφίες κρεμασμένες σ’ ένα κελάρι, με τρία - τέσσερα ντυμένα με γκρενά βελούδο άλμπουμ που κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι κι όπου τοποθετούνται, την ίδια στιγμή, φωτογραφίες της παράστασης που έληξε, με την ηθοποιό της παράστασης να ποτίζει τα λουλούδια και συνεχίζεται μέσα στο σπίτι για να κλείσει μ’ ένα σεντούκι. Που όταν το ανοίγουν είναι γεμάτο λουλούδια. Εκεί, σαν σε φέρετρο, οι τρεις ηθοποιοί κλείνουν τρυφερά, στοργικά τρία κοστούμια τους που έπαιξαν στην παράσταση _ ανάμεσά τους το κόκκινο σακάκι του παππού του Ηλία _ κι έτσι αποχαιρετούν το «Κήπος Στάχτες» που θα πρέπει να τους σημάδεψε.
Το όλο πράγμα βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό. Κάποιες μικρές κοιλιές δεν εμποδίζουν τη ροή. Ούτε τη συγκίνηση. Να ξεχυθεί. Οι τρεις ηθοποιοί είναι και οι ίδιοι συγκινημένοι. Αλλά καμιά στιγμή δεν το δείχνουν εξωτερικά. Σοφή επιλογή. Γι αυτό η συγκίνηση  πλημμυρίζει εσένα, το θεατή. Ειδικά όταν έκλεισαν τα φύλλα από τις ξύλινες μεσόπορτες, μείναμε λιγότεροι, απομονωθήκαμε με καθέναν από τους ηθοποιούς και ο Ηλίας Κουνέλας, με τον οποίο βρέθηκα, μας εξομολογήθηκε πως αυτό θα ήθελε να είναι το θέατρο. Ντρεπόμουν για τα δάκρυα που έτρεχαν από τα μάτια μου. Που τρέχουν ακόμα και τη στιγμή αυτή καθώς ανακαλώ την παράσταση _ άργησα να γράψω γιατί δεν ήξερα αν οι λέξεις μπορούν να μεταφέρουν κάποια ίχνη αυτού που ένοιωσα, αυτού του εύθραυστου κολάζ αναμνήσεων που πλέκεται εκεί... Αλλά αισθάνθηκα λυτρωτικά. Μέσα από όσα λέγονται. Αλλά, κυρίως, μέσα από όσα δεν λέγονται…
Η δουλειά της Κατερίνας – Χριστίνας Μανωλάκου στα κοστούμια και, κυρίως, στα σκηνικά, αν και αφανής και «αυτονόητη», θα πρέπει να ήταν εξαντλητική. Και πολύτιμη: ΕΙΝΑΙ η αυθεντικότητα. Η κινησιολογική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Καρβουνιάρη, οι φωτισμοί του Νίκου Σωτηρόπουλου και η μουσική του Ηλία Κουνέλα επίσης βάζουν το χεράκι τους στο ντελικάτο αποτέλεσμα.
Η διανομή. Οι τρεις ηθοποιοί Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης, Ηλίας Κουνέλας και Ζωή Τούντα δεν έχουν να αντιμετωπίσουν ρόλους. Είναι και οι τρεις αληθινοί και άμεσοι. Και εξαιρετικοί πομποί συγκίνησης. Αυτό είναι υπεραρκετό. Απλώς πιστεύω πως η Ζωή Τούντα, με την τόσο ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία και την υπέροχη φωνή, έχει να δώσει πολλά στο θέατρο.
Το συμπέρασμα. Μια έκκληση: ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ την παράσταση αυτή. Είτε είδατε _ πόσω μάλλον… _ το αρχικό «Στάχτες Κήπος» είτε όχι. Θα νοιώσετε πως το θέατρο _ ΑΥΤΟ, το «φτωχό» θέατρο _ μπορεί ακόμα να σας κάνει καλύτερους ανθρώπους.
Το Ελληνικό Φεστιβάλ έχει και φέτος στην Αθήνα και στην Επίδαυρο πολλές παραστάσεις, ελληνικές και ξένες με ονόματα, ίσως και παραστάσεις ιδιαίτερα σημαντικές. Αλλά επιτρέψτε με να πιστεύω πως αυτή είναι η φετινή του παράσταση – Γεγονός.  

«Κολωνός», Φεστιβάλ Αθηνών, 24 Ιουνίου 2013

No comments:

Post a Comment