«Οι αστραπές» του Φιλίπ Ερσάν, λιμπρέτο (Εσνόζ) Ζαν Εσνόζ / Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης. Σκηνοθεσία: Κλεμάν Ερβιέ-Λεζέ (αναβίωση: Κλερ Πασκιέ).
Σέρβος, γεννημένος το 1856, στην τότε Αυστριακή Αυτοκρατορία και σε έδαφος της σημερινής Κροατίας, ο μηχανικός και εφευρέτης Νίκολα Τέσλα, ο οποίος έκανε ημιτελείς σπουδές στο Γκρατς και στην Πράγα, εργάστηκε στην Βουδαπέστη και, κατόπιν, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, για να μεταναστεύσει, τελικά, το 1884, στις ΗΠΑ, ήταν, χωρίς αμφιβολία, μία ιδιοφυία. 
Η οποία, στο χώρο του ηλεκτρισμού, πρόσφερε στην ανθρωπότητα τεράστιες υπηρεσίες. Και όμως άργησε να αναγνωριστεί λόγω της εξαιρετικά αντιφατικής, εκκεντρικής και, εντέλει, διαταραγμένης προσωπικότητάς του -μιλούσε για επαφές που κάνει με εξωγήινους, «συνομιλούσε» με τα πουλιά...- και λόγω του ότι πολεμήθηκε, κυρίως από τον
αμερικανό, επίσης, εφευρέτη αλλά και επιχειρηματία Τόμας Έντισον. Αναγνώριση που ήρθε, βασικά, μετά το θάνατό του το 1943. Ενώ, τις τελευταίες δεκαετίες, ο Τέσλα, του οποίου πολλοί εκμεταλλεύτηκαν και καπηλεύτηκαν τις εφευρέσεις που ο ίδιος δεν στάθηκε ικανός, σε αντίθεση με τον Έντισον, να προωθήσει εμπορικά και οικονομικά, αναδείχθηκε σε καλτ ήρωα της ποπ κουλτούρας. Ο Τέσλα με το όνομα Γκρέγκορ είναι ο ήρωας στο μυθιστόρημα «Αστραπές» (2010) του Γάλου Ζαν Εσνόζ που ο ίδιος το μετασχημάτισε σε λιμπρέτο για την όπερα «Οι
αστραπές» (2021) του Φιλίπ Ερσάν (έχουμε ακούσει στο Μέγαρο Μουσικής, το 2019, το ιδιότυπο αλλά πολύ ενδιαφέρον έργο του «Tristia», από τον Θεόδωρο Κουρεντζή και την «musicAeterna» του). Ένα λιμπρέτο απλό, χωρίς, ομολογουμένως, εξάρσεις και, κάπως ευθύγραμμο, με σύντομες σκηνές, κινηματογραφικής δομής, που βασίζεται στη ζωή του Τέσλα αλλά με μυθοπλαστικές παρεμβάσεις. Ο Φιλίπ Ερσάν, χωρίς να 
πρωτοπορεί, έχει γράψει, σε δρόμους ήδη ανοιγμένους, μουσική μελωδική, ελκυστική για το ευρύ κοινό, που κορυφώνεται σταθερά για να φτάσει στα καλύτερά της με το κουαρτέτο -σε δύο παράλληλες σκηνές- Γκρέγκορ-Νόρμαν 
και Έντισον-Μπέτι ενώ η σκηνή με τις ζωντανές -αποτυχημένες- δοκιμές της ηλεκτρικής καρέκλας, με τον κατάδικο να σπαρταράει πάνω της αλλά να μην πεθαίνει είναι πραγματικά πολύ σκληρή. Στην όπερα των Εσνόζ-Ερσάν -«παιχνιώδες δράμα» τη χαρακτηρίζει ο συνθέτης- ο Τέσλα/Γκρέγκορ φτάνει με πλοίο στην Νέα Ιόρκη, απένταρος μετανάστης, μόνο με μία συστατική επιστολή προς τον Τόμας Έντισον. Όταν η μηχανή του πλοίου παθαίνει βλάβη και καταφέρνει εθελοντικά να τη διορθώσει, γίνεται 
σταρ. Με τον Έντισον, ο οποίος φοβάται ότι θα τον υποσκελίσει, δεν θα τα βρούνε. Ο Τέσλα/Γκρέγκορ θα βρει, όμως, προστασία στον εύπορο επιχειρηματία Πάρκερ, υποστήριξη από τη δημοσιογράφο Μπέτι και, αργότερα, θα γνωρίσει το ζεύγος φιλανθρώπων
Άξελροντ -τον Νόρμαν και την Έθελ- που τον στηρίζουν -η Έθελ, μάλιστα, τον ερωτεύεται. Αλλά χωρίς αντίκρυσμα γιατί είναι αφιερωμένος στην επιστήμη και στις εφευρέσεις του τις οποίες πολεμάει και συκοφαντεί ο Έντισον. Κουρασμένος από τη δημοσιότητα και τον πόλεμο αυτό, θα φύγει στο Κολοράντο ενώ ο Πάρκερ θα άρει την υποστήριξη που του έχει προσφέρει. Μόνοι φίλοι του πια, τελικά, το ζεύγος Άξελροντ. Θα πεθάνει μόνος του σε ένα 
ξενοδοχείο, στην Νέα Ιόρκη, το 1943, χωρίς να έχει αναγνωριστεί πλήρως η προσφορά του. Η αναγνώριση του πολύ μπροστά από την εποχή του εφευρέτη άργησε πολύ να έρθει -μετά το θάνατό του. Ο σκηνοθέτης Κλεμάν Ερβιέ-Λεζέ πήγε με τα νερά του έργου. Το ανέβασε το 2021 στην Κωμική Όπερα του Παρισιού, σε συμπαραγωγή με την Εθνική Λυρική Σκηνή, 
απλά και δυναμικά, με την Κλερ Πασκιέ να έχει αναλάβει εδώ, επιτυχώς, την αναβίωση της παράστασης. Εξαιρετικά καλαίσθητα και εξόχως λειτουργικά -έρεαν,σε μία συνεχή ροή- τα σκηνικά της Ορελί Μαέστρ, φωτισμένα άψογα
από τον Μπερτράν Κουντέρ (σε αναβίωση Ενζό Σεσκατί), εξαιρετικά και τα κοστούμια της Καρολίν ντε Βιβέζ -άσπρο, μαύρο και γκρίζο που έσπαζαν με τα φλούο χρώματα των κοστουμιών των γυναικών, μαζί με το σχεδιασμό ήχου από τον Ζαν-Λικ Ριστόρ βοηθούσαν ουσιαστικά το σκηνικό αποτέλεσμα. Ο Ηλίας Βουδούρης οδήγησε από το πόντιουμ ικανοποιητικά την Ορχήστρα και τη
διδαγμένη από τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Σωστός φωνητικά και υποκριτικά ο βαρύτονος Χάρης Ανδριανός ως Γκρέγκορ, αν και περίμενα να υπερβεί τα όριά του. Σε καλό επίπεδο και ο τενόρος Γιάννης Καλύβας (Νόρμαν), η σοπράνο Χρύσα Μαλιαμάνη (Μπέτι), ο μπασοβαρύτονος Μάριος Σαραντίδης (Πάρκερ) και οι 
υπόλοιποι της διανομής. Ξεχώρισα τον βαρύτονο Γιάννη Σελητσανιώτη (πειστικός Έντισον) και, κυρίως, τη μέτζο Νεφέλη Κωτσέλη (Έθελ) που είχε ήδη ξεχωρίσει φέτος, ως Νέρις, στην «Μήδεια»: εξαιρετικό φωνητικό μέταλλο, ζεστή, αισθαντική φωνή, εκφραστικότατη, άψογη, καθόλου «οπερατικά επιδεικτική» υποκριτική. Ποντάρω στη σημαντική εξέλιξή της. Το αξίζει (Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος).
(Πληρέστατο το έντυπο -δίγλωσσο, ελληνικά και αγγλικά- πρόγραμμα της παράστασης -αν και όχι πρωτότυπο αλλά με κείμενα από το πρόγραμμα της γαλικής παράστασης, μεταφρασμένα -επιμέλεια έκδοσης Νίκος Α. Δοντάς).
Εθνική Λυρική Σκηνή / Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», συμπαραγωγή Εθνική Λυρική Σκηνή-«Κωμική Όπερα» του Παρισιού, 16 Νοεμβρίου 2023.
No comments:
Post a Comment