Στο Φτερό / Των ταπεινών και καταφρονεμένων

 

«Ο ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή / Επιμέλεια: Κορνήλιος Σελαμσής, διαβάζει η Μαρία Σκουλά

 

Τα γραφτά του που ο Δημήτρης Χατζής τύπωσε δεν έπαψα να τα θεωρώ πολύτιμα. Και τα πρόσωπα που ζωντανεύει μέσα από αυτά έχουν γράψει μέσα μου. Ανεξίτηλα. Είναι μία πληγή αγιάτρευτη αυτοί οι ταπεινοί και καταφρονεμένοι του με τους οποίους έχω ταυτιστεί και πάντα ταυτίζομαι- χωρίς να ξέρω ακριβώς το λόγο. Η -εξαιρετικά ψαγμένη και δουλεμένη- γλώσσα, οι καταστάσεις, οι

συμπεριφορές ανήκουν πια σε μία  άλλη εποχή βέβαια. Αλλά δεν έχουν ξεπεραστεί. Ίσως γιατί τα συναισθήματα, η απέραντη τρυφερότητα, η συγκίνηση ξεχειλίζουν από τα κείμενα αυτά -διηγήματα, κυρίως- χωρίς, όμως, ποτέ να χάνεται ο έλεγχος, χωρίς ποτέ να γλιστρούν στο μελόδραμα. Ο Χατζής με ένα στακάτο, συγκλονιστικό τρόπο βάζει φρένο στο μελόδραμα -τα φινάλε του πάντα είναι συγκλονιστικά. Ο «Ντέτεκτιβ» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό

 

«Επιθεώρηση Τέχνης» το 1962 και το 1963 περιλήφθηκε στη δεύτερη έκδοση -πρώτη στην Ελλάδα, η πρώτη-πρώτη έγινε στην Ρουμανία το 1953, μην ξεχνάμε πως ο Δημήτρης Χατζής ήταν πολιτικός εξόριστος, καταδικασμένος και απαγορευμένος, τότε, στην πατρίδα του- της συλλογής διηγημάτων του «Το τέλος της μικρής μας πόλης» (σήμερα, από Εκδόσεις «Το Ροδακιό», 2009). Αυτό το διήγημά του επέλεξαν ο πρόσφατα χαμένος

ποιητής και μεταφραστής Νίκος Λ. Παναγιωτόπουλος και η σκηνοθέτρια Σύλβια Λιούλιου να εντάξουν στα φετινή σειρά θεατρικών αναλογίων «Παραβάσεις / Αναγνώσεις» του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Η Μαρία Σκουλά, που το έχει ηχογραφήσει για το ΚΠΙΣΝ σε audio book ήδη από το 2020, άρα κατέχει καλά το κείμενο, τώρα έδωσε μία σκηνική ανάγνωσή του, με επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή: στα μαύρα, κινούμενη σε ένα σταυρωτό, φωτισμένο από τον Δημήτρη Κασιμάτη, πατάρι ή, όρθια, σε δύο αναλόγια στις δύο άκρες του ενός σκέλους του, με τον Κορνήλιο Σελαμσή να παράγει ήχους. Ο Θοδωράκης που τελείωσε με άριστα το γυμνάσιο της μικρής

του πόλης και περιμένει το διορισμό του σε θέση γραφέα στο δημόσιο, διορισμό που επιδίωξε ο πατέρας του μέσω ντόπιου βουλευτή αλλά που, τελικά, δεν έρχεται ποτέ, γίνεται εργάτης σε ένα μικρό τυπογραφείο, δεν παντρεύονται ποτέ με την Δέσποινα που του άρεσε και βαλτώνει. Όταν ένας ιδιαίτερος τύπος της πόλης του, μέθυσος, με το παρατσούκλι «Συρεγκέλας», βρίσκεται νεκρός στο πηγάδι της πλατείας, θάνατος που παραμένει ανεξιχνίαστος -αν ήταν ατύχημα ή έγκλημα-, ο Θοδωράκης, επηρεασμένος από τα αστυνομικά

που διαβάζει, αποκτά λόγο ύπαρξης -την εμμονή να  λύσει την

υπόθεση. Γι αυτό και οι συντοπίτες του του κολλούν το παρατσούκλι «ντέτεκτιβ». Τελικά θα τη βρει τη λύση. Χρειάστηκε να περάσουν δεκαπέντε χρόνια. Δεν θα είναι συναρπαστική. «Κανένα μυστικό δεν υπάρχει εδώ πέρα, εγκλήματα, νήματα που φτάνουμε τόσο μακριά, φόνοι ληστείες. Δεν υπάρχει καμιά δικαίωση, καμιά συνέχεια και κανένας θρίαμβος που το βρήκε. Μια νιότη χαμένη, μια ζωή που παραπλανήθηκε κι ένα όνειρο ψεύτικο, που τώρα το ξέρει

ποτές δεν το πίστεψε... Ξανακάθισε στο παγκάκι, ξανάβαλε το πρόσωπο μέσα στα χέρια κι άφησε τώρα τα δάκρυα να τρέχουν, χωρίς λυγμό, μια ταπεινή συντριβή -τελειωτική». Πάντα, στις δημόσιες αναγνώσεις, φοβάμαι τους ηθοποιούς που διαβάζουν. Και το ναρκισσισμό τους. Ο οποίος τους οδηγεί να «παίζουν» τα κείμενα. Και όχι να τα διαβάζουν. Η Μαρία Σκουλά, με την επιμέλεια και σύμπραξη επί σκηνής του Κορνήλιου Σελαμσή, ΔΙΑΒΑΣΕ τον «Ντέτεκτιβ». Με κύρος, με δύναμη, με συγκίνηση, «πατώντας» άριστα το λόγο. Δεν συγκινήθηκε η ίδια αλλά μας συγκίνησε εμάς. Βαθιά. Γιατί έδωσε ψυχή στους ταπεινούς και καταφρονεμένους του Χατζή. Επάξια και απολύτως διακριτικά τη συντρόφεψε μία κυρία που απέδωσε το κείμενο στη νοηματική (Φωτογραφίες: Βάσια Αναγνωστοπούλου). 

 

(Ένα περιποιημένο δίπτυχο ήταν το πρόγραμμα της εκδήλωσης).

 

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» / «Φάρος», «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», 10 Δεκεμβρίου 2023.