«Υπάρχει Θεός, το όνομά της είναι Πετρούνια» / Σκηνοθεσία: Τεόνα Στρούγκαρ Μίτεβσκα
Στον Lj, στον Unko, στην Βένα.
Η Πετρούνια είναι στα 32. Με περισσευούμενα κιλά. Ανύπαντρη. Χωρίς σχέση. Έχει τελειώσει το πανεπιστήμιο -είναι ιστορικός. Αλλά άνεργη. Ζει στο Στιπ -μία μεσαία πόλη της Βόρειας Μακεδονίας. Με τους γονείς της -την αφόρητα καταπιεστική μάνα της και τον πατέρα της που της συμπαραστέκεται. Την ημέρα της γιορτής των Φώτων, καθώς, απογοητευμένη, απελπισμένη, γυρίζει σπίτι της, αφού, «καλλωπισμένη» και με δανεισμένο από μία φίλη
της ένα «ευπρεπές» φόρεμα, έχει περάσει, και μάλιστα συστημένη από μία φίλη της μητέρας της, μία ταπεινωτική, προσβλητική ακρόαση για γραμματέας, όπου το «αφεντικό» της μίλησε με τον πιο απαξιωτικό και χυδαίο τρόπο και της έβαλε και χέρι, αν και της δήλωσε ότι «δεν θα τη γαμούσε ποτέ», πέφτει, τυχαία, στην παραδοσιακή εκκλησιαστική τελετή της ρίψης του Σταυρού στον
Μπρεγκάλνιτσα, το ποτάμι που διασχίζει το Στιπ. Μία πολυπληθής ομάδα από αλητάμπουρες, χρυσαυγίτικης νοοτροπίας, είναι μαζεμένη στην όχθη του ποταμιού -έτοιμοι να πέσουν, κατά το έθιμο, στο νερό για να πιάσουν το Σταυρό, για την καλή τύχη της χρονιάς. Αλλά, όταν ο παπάς ρίχνει το Σταυρό, η Πετρούνια -τυχαία; Συνειδητά; Απεγνωσμένα;- βρίσκεται κι αυτή στο νερό. Με τα ρούχα. Και πιάνει το Σταυρό. Οι νεαροί την προγκάρουν -πώς τόλμησε;-, της ορμούν, της τον παίρνουν
από τα χέρια, τελικά τον παίρνει ο παπάς και της τον δίνει -εκείνη είναι που τον δικαιούται. Η Πετρούνια εξαφανίζεται. Την κατηγορούν ότι έκλεψε το Σταυρό. Ξεσηκώνονται. Σκάνδαλο στο Στιπ: πώς είναι δυνατόν μία γυναίκα να καταπατάει τον κανόνα,
την παράδοση; Στο ποτάμι, για το Σταυρό, μόνον άντρες πέφτουν. Θέμα στις ειδήσεις της τηλεόρασης! Η Σλάβιτσα, μία τηλεοπτική δημοσιογράφος, φτάνει από τα Σκόπια για να καλύψει το θέμα -η Πετρούνια θα αρνηθεί να της μιλήσει, βρίσκει, όμως, άλλους πρόθυμους... Η αστυνομία ανακαλύπτει την Πετρούνια και
την οδηγεί στο αστυνομικό Τμήμα. Την ανακρίνουν, την πιέζουν, πιέζουν τον παπά να την καταγγείλει, εκείνος αρνείται αλλά προσπαθεί, με τον τρόπο του να την πείσει να επιστρέψει το Σταυρό, ο διοικητής με δόλο της τον παίρνει και τον κρύβει. Οι αλητάμπουρες-χρυσαυγίτες μαζεύονται έξω από το Τμήμα και απαιτούν να τους δώσει το Σταυρό, κάνουν επεισόδια. Η αστυνομία είναι
υποχρεωμένη, καθώς η κοπέλα δεν έχει παραβεί νόμο ούτε καταγγελία υπάρχει και δεν μπορεί να τη συλλάβει, να της επιστρέψει τον Σταυρό και να την αφήσει ελεύθερη. Μόλις βγει οι αλήτες της επιτίθενται, την καταβρέχουν, έτοιμοι να τη λιντσάρουν είναι. Οι αστυνομικοί τη φυγαδεύουν στο πολιορκημένο από τον όχλο Τμήμα, όπου εγκλωβίζεται. Αλλά η Πετρούνια, το προβληματικό άτομο
που ήταν, μέσα από την περιπέτεια αυτή θα ανακαλύψει τον πραγματικό εαυτό της: μία ώριμη, αποφασιστική, αυτόβουλη, αυτοδύναμη γυναίκα. Που φαίνεται ότι βρίσκει και τον έρωτα στο πρόσωπο ενός νεαρού αστυνομικού, διαφορετικού από τους 
άλλους, που της δείχνει νοιάξιμο, στοργή. Δεν χρειάζεται πια το Σταυρό -ποτέ δεν τον χρειαζόταν. Η Τεόνα Στρούγκαρ Μίτεβσκα από την Βόρεια Μακεδονία, πάνω σε ένα καλοδουλεμένο, προσεγμένο στις λεπτομέρειες, εξαιρετικό σενάριο, με έξυπνες υποπλοκές που πλέκουν δεξιοτεχνικά τον ιστό του, σενάριο το οποίο συνυπογράφει η ίδια με την Βόσνια
Έλμα Τατάρατζιτς, στο «Υπάρχει Θεός, το όνομά της είναι Πετρούνια» («Gospod postoi, imeto i’ e Petrunija», 2019), που μόλις τιμήθηκε με το Βραβείο «Lux» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το 2019, έχει συνθέσει μία συγκλονιστική φεμινιστική, με την καλύτερη
έννοια της λέξης ταινία, μία πολιτική ταινία που καθόλου δεν φοβάται να δείξει τη σήψη της κοινωνίας όπου ζει -πολιτική, Εκκλησία, δικαστική εξουσία, αστυνομία, Μέσα Ενημέρωσης... Με λεπτά μέσα -τα γκράφιτι στους τοίχους για το απελθόν(;) VMRO του Γκρούεβσκι, μία αφίσα υποψήφιου, οι χοντρές βρισιές για τα κανάλια με τις οποίες λούζει τη δημοσιογράφο μία κυρία, στο δρόμο, «απαντώντας» σε ερώτησή της, νύξεις, πινελιές... Και με σατιρική διάθεση -μία μελαγχολική σάτιρα, με πολύ χιούμορ, 
είναι η ταινία. Οι απαντήσεις της Πετρούνια στις ερωτήσεις του αστυνομικού που την ανακρίνει «είστε θρησκευόμενη;», «εσείς είστε γκέι;» και -αυτή που μας ενδιαφέρει άμεσα- «ποια περίοδος της ιστορίας σάς ενδιαφέρει ως ιστορικό; Η εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου υποθέτω;», «όχι, η Κινέζικη Επανάσταση» είναι απολαυστικές, σπαρταριστές. Στο τέλος, η σκηνοθέτρια δεν διστάζει, μέσω της ρεπόρτερ, να μιλήσει ευθέως για «μία χώρα, μία κοινωνία που βρίσκεται ακόμα στον Μεσαίωνα». Έβλεπα την ταινία και διαπίστωνα, για άλλη μία φορά, πόσο κοντά βρίσκεται η δική μας κοινωνία με τους γείτονες που τόσο υποτιμούμε... Βέβαια, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο αν η Τεόνα Στρούγκαρ Μίτεβσκα δεν είχε επιλέξει για το ρόλο της Πετρούνια την Ζόριτσα Νούσεβα. Δεν είναι μόνο το εξαιρετικό κάστινγκ για το ρόλο, δεν είναι μόνο η προφανής ικανότητά της να διδάξει ηθοποιούς, είναι καθαυτή η ερμηνεία της Ζόριτσα Νούσεβιτς: πώς σταδιακά, βήμα-βήμα, η ηθοποιός δείχνει την 
Πετρούνια της από φοβισμένο, πληγωμένο, ατίθασο, προβληματικό άτομο να συνειδητοποιείται μέσα από το γεγονός, να βλέπει καθαρά γύρω της αυτά που έβλεπε αλλά την πλήγωναν, να
αντιμετωπίζει κατά μέτωπον αυτά που την τρόμαζαν και την θύμωναν, να ωριμάζει, να συγχωρεί, να κατανοεί χωρίς να ξεχνάει -όταν αγκαλιάζει στο τέλος την ανυπόφορη μάνα της-, να μεταμορφώνεται από κατατρεγμένο πλάσμα σε Γυναίκα και το τρομαγμένο βλέμμα της να γίνεται πλατύ χαμόγελο αυτοπεποίθησης, σιγουριάς, ελπίδας και αισιοδοξίας για το μέλλον -ΜΠΟΡΕΙ πια. Το βλέμμα της Ζόριτσα Νούσεβιτς -της Πετρούνια, γιατί η ηθοποιός ταυτίζεται, γίνεται ένα με το ρόλο- τόσο, μα τόσο εκφραστικό, μιλάει. Μία σπουδαία ερμηνεία. Θα με ακολουθεί. 
Πλάι της, αντίβαρο, η Λαμπίνα Μίτεβσκα, εξαίρετη ηθοποιός δίνει τη δημοσιογράφο Σλάβιτσα, με τα δικά της προβλήματα, άψογα, με λεπτό τρόπο: η τσίχλα που μασάει συνέχεια, ο ναρκισσισμός, η φιλοδοξία, η συνειδητοποίηση, εντέλει, πλάι στην Πετρούνια και η συμπαράστασή της έχουν, επίσης, μία κλιμάκωση υποδειγματική. Πολύ καλοί κι ο Στέφαν Βούγισιτς στο ρόλο του νεαρού αστυνομικού Ντάρκο που συντρέχει την Πετρούνια -η σκηνή που
της ρίχνει το μπουφάν του για να μην κρυώνει, όταν οι αλήτες την μπουγελώνουν, από τις πιο τρυφερές-, όπως και οι άλλοι ηθοποιοί, όλοι -οι βασικοί, τουλάχιστον- από την Βόρεια Μακεδονία. Δεν είναι μία μεγάλη ταινία το «Υπάρχει Θεός, το όνομά της είναι Πετρούνια». Είναι μία ταινία καρδιάς. Από αυτές που μένουν -σ’ εμένα τουλάχιστον μένουν- βαθιά μέσα σου. Μία ουσιαστικά φεμινιστική ταινία, ένας ύμνος, καθόλου φωναχτός, καθόλου επιδεικτικός, στη Γυναίκα. Ειδικά στην βαλκάνια Γυναίκα. Που κάνει θαρραλέα βήματα -έστω μέσα στο χιόνι, όπως στο αξέχαστο
φινάλε της- προς την απελευθέρωση και την ισοτιμία. Και χρειάζεται να κάνει πολλά ακόμη. Δεν είναι τυχαίο ότι γυναίκες είναι οι βασικές δημιουργοί της ταινίας: σκηνοθέτρια, σεναριογράφοι, οι δύο βασικές πρωταγωνίστριες. Λάτρεψα την ταινία αυτή. Και με συγκίνησε βαθιά. Σας τη συνιστώ με το χέρι στην καρδιά.
Κινηματογράφος «Άστυ», 3 Δεκεμβρίου 2019.
No comments:
Post a Comment