Η ζωή που δεν έζησε

Η αμερικάνικη περιπέτεια _ που εξελίχθηκε σε διεθνή _ του Δημήτρη Μητρόπουλου, από την ανάληψη της διεύθυνσης της Συμφωνικής Ορχήστρας της Μινεάπολης το 1937 και, στη συνέχεια, το 1949, της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, μέχρι το θάνατό του από καρδιακή προσβολή στο πόντιουμ της Σκάλας του Μιλάνου στη διάρκεια δοκιμής της Τρίτης Συμφωνίας του Μάλερ τον οποίο λάτρεψε και προώθησε όσο λίγοι είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ «Γυμνά χέρια» του Γιώργου Σκεύα _ ο τίτλος, από τη συνήθεια του έλληνα αρχιμουσικού που έγινε μύθος να διευθύνει χωρίς μπαγκέτα.

Ο Γιώργος Σκεύας επέλεξε για κορμό της αφήγησής του τα γράμματα του μαέστρου προς τη φίλη του Καίτη Κατσογιάννη όλη αυτή την περίοδο _ μαρτυρίες πολύτιμες _ και για «αναγνώστη» τους, παρόντα ή οφ, τον Λευτέρη Βογιατζή. Η ανάγνωση διεμβολίζεται με αποσπάσματα από μία πρόβα του Μητρόπουλου, σπάνιων ζωντανών εκτελέσεών του, εκτελέσεών του δισκογραφικών, συνεντεύξεών του, με φωτογραφικό υλικό ενώ αποφεύγεται ο τηλεοπτικός τρόπος των συνεντεύξεων τρίτων που μιλούν για τον βιογραφούμενο.

Ο σκηνοθέτης έχει καταφέρει μια εξαιρετική μίξη οδηγώντας τον «αφηγητή» του σε συμμετοχή ενεργό _ ο τρόπος που διαβάζει τα γράμματα είναι σα να τα ανακαλύπτει εκείνη τη στιγμή _ μέσα από την οποία, χωρίς διάθεση απομυθοποιήσης, αφενός δίνει το ασκητικό στίγμα του ταμένου στη μουσική του Μητρόπουλου αλλά παράλληλα αποκαλύπτει με έναν ευφυή τρόπο τις παράλληλες γραμμές ανάμεσα στους δύο καλλιτέχνες σχεδιάζοντας υπόγεια και το πορτρέτο ενός ταμένου στο θέατρό του Βογιατζή.

Ο Γιώργος Σκεύας, χωρίς να αντλεί υλικό από το παρασκήνιο, χωρίς να αναζητά «πικάντικες» λεπτομέρειες από τις περιπέτειες της καριέρας του Μητρόπουλου _ τις δυσκολίες του, για παράδειγμα, στην Αθήνα, τον τρόπο που παραμερίστηκε από τη διεύθυνση της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης από το μαθητή του Λέοναρντ Μπέρνστάιν _ ή από την προσωπική ζωή του, δεν τα αγνοεί αλλά τα αγγίζει όλα με έναν εξαιρετικά διακριτικό τρόπο επικεντρώνοντας πιο βαθιά, στην ουσία.

Το εξαιρετικό μοντάζ του Πάνου Βουτσαρά _ το πλάνο του καταπονημένου, κοιμισμένου μέσα στο αεροπλάνο Μητρόπουλου, που δένεται με το πλάνο με τις στάχτες του (γιατί είχε ζητήσει να αποτεφρωθεί) οι οποίες κομίζονται μέσα στην τεφροδόχο, μικρό διάστημα αργότερα, στο Ηρώδειο για την επιμνημόσυνη τελετή είναι μια συγκλονιστική στιγμή _, η υποβλητική φωτογραφία της Κατερίνας Μαραγκουδάκη, η επιλογή από τον Σήμη Τσιλαλή των  μουσικών που δένονται σφιχτά με την εικόνα, η δουλειά των άλλων συνεργατών, η θεατρικής υφής λεπτομέρεια με την οποία ο σκηνοθέτης έχει στήσει την ανάγνωση των επιστολών συνθέτουν ένα αποτέλεσμα συναρπαστικό. Που, προσωπικά δεν με συγκίνησε απλώς, με καθήλωσε. Με κορυφαία στιγμή _ και ίσως κλειδί της ταινίας _ όταν ο Λευτέρης Βογιατζής που διαβάζει ένα από τα γράμματα πλάτη προς την κάμερα, γυρίζει, βγάζει τα γυαλιά του, κοιτάζει την κάμερα και συνεχίζει χωρίς να βλέπει το χαρτί: «Η ζωή μου στο πόντιουμ αντικαθιστά, ίσως, τη σεξουαλική ζωή που δεν έζησα».

Το συμπέρασμα. Μην περιμένετε να δείτε ένα γλαφυρό, χορταστικό ντοκιμαντέρ με μαρτυρίες «επώνυμων» και ζουμερές λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν τα μυστικά του Μητρόπουλου και που μπορεί να απολαμβάνατε στην τηλεόραση. Ο Γιώργος Σκεύας κάνει κινηματογράφο. Τα «Γυμνά χέρια» του δεν είναι και δεν θέλουν να είναι ένα «αποκαλυπτικό ντοκουμέντο». Είναι μια ταινία βαθιά και ουσιαστικά αποκαλυπτική που απρόσμενα δένει τον Δημήτρη Μητρόπουλο με τον Λευτέρη Βογιατζή. Μην τη χάσετε!

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής «Update», 19 Φεβρουαρίου 2013.