Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2013. Α΄: Η Λιβ και ο Ίνγκμαρ, οι πρωταγωνιστές

Θεσσαλονίκη και 15^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Εικόνες του 21^ου αιώνα». Επί αρκετά χρόνια, στα early 00s που λέμε πια στα ελληνικά, ήμουν φανατικός επισκέπτης του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της πόλης _ ιδίοις αναλώμασι, έτσι, γιατί γούσταρα, είχα φτάσει τις πενήντα κάτι ταινίες σε δέκα μέρες. Τα τελευταία χρόνια οι συνθήκες δεν μου επέτρεψαν να ανεβώ. Στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, όπως, ποτέ δεν είχα πάει. Πήγα φέτος το πρώτο του τετραήμερο. Και δεν μετάνοιωσα. Παρά την κάπως πεσμένη εικόνα που συνάντησα στις αίθουσες _ ίσως να έφταιγε το τριήμερο της Καθαρής Δευτέρας, ίσως ο κακός καιρός που έπιασε.

Παρασκευή 15 Μαρτίου κάνω αρχή με ένα «ινδικό» δίπτυχο (Αίθουσα «Παύλος Ζάννας») από το Αφιέρωμα «Μια Συναρπαστική Διαδρομή» για τα 15 χρόνια του Φεστιβάλ: στο «Μωρά ‘made in India’» των Στεφανί Λεμπρέν και Φιλίπ Λεβασέρ (Ινδία, 2009) άτεκνα ζευγάρια απ' ολο τον κόσμο έρχονται στην Ινδία για να «αγοράσουν» φτηνά μωρά με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης και της παρένθετης φτωχής ινδής μάνας η οποία έτσι εξασφαλίζει ένα ποσό, με τα ινδικά μέτρα, σεβαστό για το μέλλον της. Καυτό θέμα, χειρισμός σεμνά τηλεοπτικός.

«Το κινητό σινεμά των ονείρων» του  Αντρέι Φίντικ (Πολωνία/Γερμανία/Γαλλία, 1998), πιο ερεθιστικό αν και πιο άτεχνο. Το πλανόδιο σινεμά του κ. Μπατού _ ο περιοδεύων κινηματογράφος στην Ελλάδα εξαφανίστηκε γύρω στη δεκαετία του ’60 _, με τον απίθανο, σπιθαμιαίο ηλικιωμένο βοηθό του, τον Μαμά, τριγυρνάει στην ινδική ύπαιθρο δείχνοντας μπολιγουντιανές b movies. Όταν, όμως, επιχειρεί να εμφανιστεί σε φυλή που δεν έχει καν πάρει ακόμα πρέφα τι εστί σινεμά, τα μέλη της το παρακολουθούν μεν ψύχραιμα αλλά στο σπαρταριστό φινάλε _ μακράν του ευρωπαϊκού «Σινεμά ο Παράδεισος»… _ αφοπλιστικά συμβουλεύουν τον «επιχειρηματία»: «Δεν χρειάζεται να μας ξανάρθετε»!

Το βράδυ η σεμνή τελετή έναρξης στο «Ολύμπιον»: μια καλόηχη μπάντα διασχίζει σκηνή και αίθουσα, το λογύδριο του διευθυντή _ και ιδρυτή του Φεστιβάλ _ Δημήτρη Εϊπίδη, οι ασημαντολογίες της Διευθύντριας του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού Ζωής  Καζαζάκη η οποία και ένα ανάλογης τιποτολογίας μήνυμα του αναπληρωτή υπουργού ΠΑΙΘΠΑ Κώστα Τζαβάρα διαβάζει και η αμεσότητα και το χιούμορ του δήμαρχου της Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, προέδρου του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Η ταινία που επιλέχτηκε για τη βραδιά: «Πρώτη θέση» (που θα μπορούσε να μεταφραστεί και ως «Πρώτη ποζισιόν») της Μπες Κάργκμαν (ΗΠΑ), με θέμα τα παρασκήνια του διεθνούς διαγωνισμού μπαλέτου Γκραν Πρι Νεολαίας της Αμερικής. Θα μπορούσε να είναι η κινηματογράφηση ενός τηλεοπτικού ύφους τάλεντ σόου αλλά δεν είναι. Η Κάργκμαν, χωρίς μεγάλες κινηματογραφικές φιλοδοξίες αλλά με φακό διεισδυτικό _ με χιούμορ, επίσης, και με συγκίνηση σε σωστές δόσεις _, ακολουθεί ορισμένους υποψήφιους στα σπίτια τους, στην προετοιμασία, στις πρόβες, στο διαγωνισμό… περνώντας ένα δεύτερο, ενδιαφέρον επίπεδο. Με καθηλώνει με τρόπο ευχάριστο.

Σάββατο 16 και πρώτη ταινία «Αδέσποτα, στην καρδιά της Αθήνας» του Ηλία Χωραφά (Ελλάδα/Γαλλία, Πρόγραμμα «Όψεις του Κόσμου»), παραγωγή του _ υπερπροστατευτικού _ πατέρα του, Γιώργου Χωραφά (στην κρύα _ κι έχει πιάσει πολύ κρύο… _ Αίθουσα «Φρίντα Λιάππα», βλάβη στη θέρμανση): καλές, καθαρές προθέσεις, τρυφερότητα, ευγένεια, γλυκύτατα αδέσποτα σκυλιά και γατιά, φιλόζωοι που τα φροντίζουν ή διαμαρτύρονται πως οργανώθηκε πογκρόμ εναντίον των αδέσποτων πριν από τους Ολυμπιακούς της Αθήνας, οι αρμόδιοι του Δήμου που το αρνούνται και εμφανίζονται πολύ συγκροτημένοι αλλά λείπουν εντελώς οι απόψεις των εχθρών των αδέσποτων, επομένως και η ισορροπία.

Οι δύο επόμενες στην Αίθουσα «Σταύρος Τορνές». Στο «Ευρώπη – παγίδα» η Ισπανίδα _ Καταλανή _ Άννα Τζιράλτ Γκρις (Ισπανία/Ελλάδα, Πρόγραμμα «Ανθρώπινα Δικαιώματα») η οποία διαμένει στην Ελλάδα ακολουθεί την Ζάκερε, μια Αφγανή πρόσφυγα που ζει πια κοντά στην Βαρκελώνη, εργάζεται σαν καθαρίστρια και το όνειρό της είναι να βρεθεί κοντά της ο γιος της που είχε συλληφθεί ως παράνομος και είναι καθηλωμένος στην Αθήνα. Αλλά, όταν ο Ομίντ, τελικά, τα καταφέρει και σμίξουν, η ζωή τους δεν θα βελτιωθεί. Ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ που δεν απογειώνεται πάντως. Και που δεν με έπεισε για την αλήθεια του.

Ούτε το «Λιβ και Ίνγκμαρ» του Ντιράτζ Ακολκάρ (Νορβηγία, Πρόγραμμα «Πορτρέτα: Ανθρώπινες Διαδρομές») αποτελεί ίσως κινηματογραφικό επίτευγμα. Ενώ δεν αποφεύγει την αγιοποίηση της Λιβ Ούλμαν, της νορβηγίδας πρωταγωνίστριας, συντρόφου για μια πεντετία του μεγαλύτερού της κατά είκοσι χρόνια  Ίνγκμαρ Μπέργκμαν με τον οποίο έκανε δώδεκα ταινίες και μάνας μιας κόρης του _ ενός απ’ τα εννιά παιδιά του σουηδού σκηνοθέτη. Όμως ο τρόπος που ο ινδός σκηνοθέτης περιγράφει τη σχέση αυτή μοντάροντας μια μεγάλη συνέντευξη της Ούλμαν με αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία της «Αλλάζοντας», που η ίδια ακούγεται να διαβάζει, και με αποσπάσματα από ταινίες του Μπέργκμαν με την Όύλμαν πρωταγωνίστρια και συσχετίζοντας έτσι τη ζωή και τον έρωτά τους με την τέχνη του ανεπανάληπτου, κορυφαίου Μπέργκμαν, καθηλώνει. 

Επιπλέον η ταινία έχει το μέγιστο ατού της παρουσίας της ίδιας της Ούλμαν. Απλή, με το πρόσωπο αφημένο στις φθορές του χρόνου, χωρίς πλαστικές επεμβάσεις _ γι αυτό και τόσο όμορφη στα 74 της χρόνια _, γλυκύτατη, με μια ηρεμία που σε γαληνεύει, αφοπλιστικά ειλικρινής _ έτσι φαίνεται τουλάχιστον _, χωρίς να αποκρύπτει τις δύσκολες, ακόμη και βίαιες στιγμές της σχέσης αυτής _ που, αν και χώρισαν, σύντομα αποδείχτηκε πως δεν ήταν περιστασιακή σχέση αλλά σχέση ζωής η οποία εξελίχθηκε σε φιλία _, η Λιβ Ούλμαν, έχοντας αποδείξει, με τις ερμηνείες της αλλά και με τις ταινίες τις οποίες σκηνοθέτησε η ίδια, πως η βαριά σκιά του Μπέργκμαν δεν ευνούχισε την προσωπικότητά της, σε γοητεύει. Και κάνει το ντοκιμαντέρ αυτό ιδιαίτερα ελκυστικό _ ελπίζω κάποιος από τους διανομείς μας να το έχει αγοράσει, νομίζω πως μπορεί να τραβήξει κόσμο.

Το δεύτερο φεστιβαλικό διήμερό μου, στο επόμενο.