Βίκυ, Κατερίνα, Λίντα, Καλαμάτα: η διεθνής Καλαμάτα του Χορού

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 229 

 

Δόθηκε η συνέντευξη Τύπου για το 30ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Τριάντα (30) χρόνια! Τριάντα! Τριάντα! Η συγκίνησή μου δεν περιγράφεται. Ήμουν, ξέρετε, από τα μπουσουλίσματά του εκεί. Έως και τα γεράματά μου. Κι αν μερικά καλοκαίρια απίστησα με την απουσία μου, τα τελευταία χρόνια δε λείπω. Το Φεστιβάλ είναι που μ’ κανε ν’ αγαπήσω ακόμα περισσότερο την Καλαμάτα. Δεν ήμουν στη συνέντευξη Τύπου αλλά απ’ το υλικό -κείμενα και φωτογραφίες- που μου ’στειλε η απολύτως υπεύθυνη Υπεύθυνη Επικοινωνίας του Φεστιβάλ Λήδα Καρανικολού θα ‘θελα να συνοψίσω:
Απογοητεύτηκα. Ήλπιζα στη γενναιοδωρία του υπουργείου Πολιτισμού. Ότι το Φεστιβάλ δε θα γιορτάσει την 30ή επέτειό του με την -μεταξύ μας, πενιχρή- τακτική επιχορήγηση αλλά και μ’ ένα έκτακτο κονδύλι που θα του επέτρεπε να εκτινάξει το -πάντα ενδιαφέρον, έτσι κι αλλιώς- πρόγραμμά του. Κυρία Μενδώνη, δεν αρκούν τα καλά και τα μεγάλα λόγια. Τώρα, ξέρετε πια άριστα τι δημιουργείται, τι ΕΧΕΙ δημιουργηθεί στην Καλαμάτα. Αναπτύξτε το!
Συγκινήθηκα. Όταν είδα τη φωτογραφία αυτή: οι τρεις που διετέλεσαν καλλιτεχνικές διευθύντριες του Φεστιβάλ και πρόσφεραν όσα μπορούσαν, παρούσες στη συνέντευξη Τύπου. Η Βίκυ Μαραγκοπούλου, η ιδρύτριά του το 1995 και ψυχή του επί 21 χρόνια, αριστερά της η Κατερίνα Κασιούμη, επί κεφαλής του στις δυο επόμενες διοργανώσει,ς και δεξιά της η Λίντα Καπετανέα, η νυν καλλιτεχνική διευθύντρια -εδώ κι έξι χρόνια, που, φέτος, θα πραγματώσει το έβδομο Φεστιβάλ της. Θεωρώ μεγάλο επίτευγμα και σπουδαία χειρονομία της να καλέσει τις δυο προκατόχους της και να τις έχει πλάι της, Πιστεύω αυτό να γίνει και μεταξύ 12 και 21 Ιουλίου, μέρες διεξαγωγής του φετινού Φεστιβάλ, στο Μέγαρο Χορού της Καλαμάτας.
Σκέφτηκα. Και το γράφω γι άλλη μια φορά. Το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού υλοποιείται επί 30 χρόνια χάρη στις καλλιτεχνικές διευθύντριές του αλλά και χάρη στους ανθρώπους του, διοικητικούς και τεχνικούς, που ξέρουμε, ειδικά όσοι το παρακολουθούμε συστηματικά, τι δουλειά ρίχνουν. Αλλά οι οφειλές στην Βίκυ Μαραγκοπούλου δεν συγκρίνονται. Επανέρχομαι, λοιπόν, γι άλλη μια φορά: ακράδαντα πιστεύω ότι τ’ όνομά της, τιμητικά, πρέπει να δοθεί στην Κεντρική Σκηνή του Μεγάρου Χορού. Είναι το ελάχιστο που μπορεί να πράξει το Φεστιβάλ για την Κυρία Μαραγκοπούλου. Όσο είναι παρούσα.

Στο Φτερό / Καλόγουστη και σεβαστική αναθεώρηση

 

«Κοπέλια» / Λιμπρέτο, χορογραφία: Έντουαρντ Κλουγκ. Μουσική: Λεό Ντελίμπ, Μίλκο Λάζαρ / Μουσική διεύθυνση: Κωνσταντίνος Τερζάκης.

 

Ο Φραντς και η Σβανίλντα, ερωτευμένοι, ετοιμάζονται να παντρευτούν. Αλλά στην τελετή το γάμου εμφανίζεται ο σατανικός εφευρέτης Κοπέλιους με μία μηχανική κούκλα/ρομπότ, την Κοπέλια, την οποία έχει κατασκευάσει τόσο τέλεια 

ώστε κανείς δεν αντιλαμβάνεται πως δεν είναι άνθρωπος και που την παρουσιάζει ως κόρη του. Ο Φραντς την ερωτεύεται ακαριαία και ακολουθεί τον Κοπέλιους στο σπίτι του, όπου ο πανούργος μάγος τον αιχμαλωτίζει. Στόχος

του, να δώσει στην  Κοπέλιά του αυτό που της λείπει: ψυχή. Που θα την πάρει από κάποιον άνθρωπο. Το επιχειρεί με τον Φραντς, αποτυγχάνει, κατόπιν στρέφεται στην Σβανίλντα που τους έχει ακολουθήσει για να σώσει τον αγαπημένο της και έχει κρυφτεί στο σπίτι του Κοπέλιους. Προς στιγμήν, με ένα φιλί που δίνουν Σβανίλντα και Κοπέλια, η κούκλα παίρνει την

ψυχή της νέας -η οποία χάνει τις αισθήσεις της- και εξανθρωπίζεται. Δεν θα κρατήσει πολύ. Η Σβανίλντα συνέρχεται και η Κοπέλια γίνεται πάλι κούκλα. Και μάλιστα εξεγείρεται κατά του δημιουργού της, συμμαχεί με την Σβανίλντα και τον νικούν. Η Σβανίλντα ελευθερώνει τον Φραντς και ξανασμίγουν ευτυχισμένοι. Αυτή είναι η καινούργια, ομώνυμη, εκδοχή (2023,

Θέατρο της Μπαλ/Ελβετία) του  ρουμάνου αλλά ταυτισμένου με την Σλοβενία χορογράφου Έντουαρντ Κλουγκ, που είχε, επίσης, την ιδέα, έχει γράψει το λιμπρέτο και έχει κάνει τη δραματουργία της παράστασης,

πάνω στην «Κοπέλια». Το -βασισμένο στη σκοτεινή, γκόθικ νουβέλα/διήγημα «Ο άνθρωπος της άμμου» (1816) του Γερμανού Ε.Τ.Α. Χόφμαν, που περιλαμβάνεται στη συλλογή του «Νυχτερινά»- μπαλέτο «Κοπέλια ή Το κορίτσι 

με μάτια από σμάλτο» (1870, Όπερα του Παρισιού) του Αρτούρ Σεν-Λεόν, σε μουσική Λεό Ντελίμπ και λιμπρέτο του χορογράφου και του Σαρλ Νουιτιέ, το οποίο, όμως, έγινε διάσημο με τη νέα χορογραφία του Μαριούς Πετιπά (1885, Αυτοκρατορικό Μπαλέτο της Πόλης του Αγίου Πέτρου) στην οποία έχουν βασιστεί οι περισσότερες από τις επόμενες

αναβιώσεις. Ο Κλουγκ έκανε αλλαγές, συντόμευσε, αφαιρώντας τα ντιβερτισμάν, έφερε πιο κοντά μας το μπαλέτο χωρίς περιττούς, επιδειξιακούς μοντερνισμούς, συμπληρώνοντας, «διατρυπώντας» τη μουσική του Ντελίμπ με ενδιαφέρουσες μουσικές -με αναφορές στη μουσική του Ντελίμπ- του σύγχρονου Σλοβένου Μίλκο Λαζάρ, 

που δέθηκαν μεταξύ τους με επιτυχία και δημιούργησε ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον καινούργιο μπαλέτο -υπέροχη, η ιπτάμενη Κοπέλια, νοσταλγικό το κλείσιμο του ματιού στον Ντελίμπ με το «Ντουέτο των λουλουδιών» από την

όπερά του «Λακμέ» που  ακούγεται από το βάθος προς το τέλος... Bρήκα, βέβαια, πως δίνει κάποιες εύκολες, κοινότοπες χορογραφικές λύσεις, αλλά, γενικά ο Κλουγκ χρησιμοποιεί μία σύγχρονη, ευφάνταστη, γλώσσα, εξαιρετικά αποτελεσματική. Έως συναρπαστική στα ντουέτα Φραντς-Σβανίλντα. Στον

Σλοβένο Μάρκο Γιάπελ που σχεδίασε το καλόγουστο και άκρως λειτουργικό σκηνικό -αυτή η τεράστια «κορνίζα» που, καθώς μετακινείται αργά, μεταμορφώνει τους χώρους, το εργαστήριο του Κοπέλιους ως ένα τεράστιο μαύρο, απαστράπτον χρηματοκιβώτιο...-, στην επίσης Σλοβένα Νίκα Ζούπαντς που σχεδίασε τα σκηνικά αντικείμενα -αυτά τα συγκλονιστικά, εκτυφλωτικά δίδυμα, επίσης

τεράστια, κατακόκκινα κεράσια που εμφανίζονται εξ ουρανού στο αισιόδοξο φινάλε-, στον Κροάτη Λέο Κούλας ο οποίος υπογράφει τα κοστούμια σε άσπρο, μαύρο και κόκκινο -υπέροχα αυτά τα πλαστικά κόκκινα τουτού που συνδέουν τη σύγχρονη «Κοπέλια» με την «Κοπέλια» του 19ου αιώνα»- και στον Σλοβένο Τομάς Πριμζλ

που έχει σχεδιάσει τους εντυπωσιακούς φωτισμούς πολλά οφείλει η παράσταση του Έντουαρντ Κλουγκ. Το Μπαλέτο της ΕΛΣ ανταποκρίνεται ικανοποιητικά. Από τους πρωταγωνιστές -ο Κλουγκ τους επέλεξε, κυρίως, από το corps de ballet και μπράβο που δίνονται ευκαιρίες σε νέους- ξεχώρισα (από τη διανομή που είδα) την Δέσποινα Χρυσοστόμου (Κοπέλια) και τον Στέφανο Πιετραγκάλα (Φραντς). Αλλά και ο Βαγγέλης Μπίκος (Κοπέλιους) και η Ελευθερία Στάμου (Σβανίλντα) και ο Μάνες Αλμπέρτι (Βοηθός του Κοπέλιους) τα βγάζουν πέρα καλά. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ, με τον Κωνσταντίνο Τερζάκη στο πόντιουμ, βρήκα κάπως σκληρή και χωρίς μεγάλη όρεξη. Πάντως το παραστασιακό αποτέλεσμα είναι ελκυστικό και αξίζει τον κόπο να το δείτε, αν προλαβαίνετε, σήμερα -τελευταία παράσταση για φέτος- ή όταν επαναληφθεί (Φωτογραφίες: Γιώργος Καλκανίδης).

(Περιποιημένο, όπως πάντα, αλλά κάπως ισχνό ως προς το περιεχόμενο, το -δίγλωσσο, ελληνικά και αγγλικά- έντυπο πρόγραμμα της παράστασης -υπεύθυνος έκδοσης Νίκος Α. Δοντάς. Το διήγημα του Ε.Τ.Α. Χόφμαν στα ελληνικά έχει μεταφραστεί ως «Ο Ζάντμαν» και περιλαμβάνεται στον τόμο «Νυχτερινά» -μετάφραση Γιάννης Καλιφατίδης, Ηλιάνα Αγγελή / Εκδόσεις «Σμίλη», 2015-, ως «Ο άνθρωπος με την άμμο» στον τόμο «Τρία αφηγήματα» -μετάφραση Σπύρος Δοντάς / Εκδόσεις «Οδός Πανός», 2022 και σε διασκευή για παιδιά ως «Κοπέλια» στον τόμο «Κοπέλια. Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικιών», στον οποίο συμπεριλαμβάνεται κασέτα με μουσική του Ντελίμπ -διασκευή Ειρήνη Μάρρα / Εκδόσεις «Κέδρος»,1997).


Εθνική Λυρική Σκηνή / Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», Μπαλέτο Εθνικής Λυρικής Σκηνής, 15 Μαΐου 2024.

Παραστάσεις χωρίς προγράμματα, προγράμματα χωρίς διανομές…

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 228

 

Πρώτα άρχισαν να καταργούν στα θέατρα τα προγράμματα -και δεν εννοώ εκείνα τα προσεγμένα βιβλία με το κείμενο του έργου. Που, όταν υπάρχουν ακόμα, τα εκτιμά κανείς. Πολύ. Έως και τα λατρεύει. Και τα φυλάει ως κόρην οφθαλμού. Εννοώ τα, έστω, στοιχειώδη, με κάποιες πληροφορίες για το έργο και την παράσταση που θα δει. Ακόμα και τα μονόφυλλα, ακόμα και τα φλάιερ, ακόμα, στη χειρότερη περίπτωση, της οικονομικής δυσπραγίας, και τις φωτοτυπίες με τα ονόματα των συντελεστών -αχ, αυτή η ευκολία «γκουγκλάρισε ή ψάξτα στο site του θιάσου ή του Θεάτρου (αν έχει...)».

Το τελευταίο καινοφανές: στο πρόγραμμα, αν υπάρχει, δεν συμπεριλαμβάνεται η διανομή -ποιος παίζει ποιον. Μόνο τα ονόματα των ηθοποιών. Αλφαβητικά. Κι αν είναι καινούργιοι και δεν τους ξέρεις; Ή αν δε βλέπεις τηλεόραση απ’ την οποία

προέρχονται οι περισσότεροι, πια, και τους αγνοείς; Άντε, τότε, ψάξε να μάθεις, αν σε ενδιαφέρει, ποιος είναι ποιος.

Απορώ με τους ηθοποιούς: δεν ενοχλούνται; Που αν κάποιος -δημοσιογράφος, κριτικός..., ο οποίος, ίσως, γράψει για την παράσταση, κάποιον θέλει να επισημάνει, να ξεχωρίσει, να επαινέσει πρέπει να κάνει... έρευνα, οπότε και μπορεί να βαρεθεί και να τους ρίξει όλους χύμα, όπως στο πρόγραμμα; Το βρίσκω προσβλητικό και για τον «επαγγελματία θεατή», και για τον απλό θεατή αλλά, κυρίως, για τον ηθοποιό.

(Θα μου πείτε «αμάν, πια, με την γκρίνια σου! Και πασχαλιάτικα;». Έλα που δεν τα μπορώ τα στραβά... Αυτά, τέλος πάντων, που εγώ θεωρώ στραβά).

Λατρευτικός Μαραθώνιος!

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια… 227

 

Είχε μεγάλη επιτυχία. Και καλλιτεχνική και από προσέλευση κοινού. Το 1ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής. Που οργάνωσε πρόπερσι, σε διάφορους εμβληματικούς χώρους της Πλάκας, η Εθνική Λυρική Σκηνή. Πέρσι, με τα προβλήματα που ’χε δημιουργήσει η επιδημία του covid, δεν κατάφερε να το ετοιμάσει έγκαιρα. Φέτος, όμως, πήρε το αίμα της πίσω. Σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και την Eurolife FFH, άπλωσε το Φεστιβάλ σε χώρους εκτός Πλάκας και, με καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ τον καλλιτεχνικό διευθυντή της, συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη, σχεδίασε και υλοποίησε ένα Μαραθώνιο λατρευτικής μουσικής: πάνω από 

500 μουσικοί, τραγουδιστές, συνθέτες, αρχιμουσικοί, χορωδοί, ψάλτες, ηθοποιοί, καθιερωμένοι ή νεότεροι, σε περισσότερες από 50 συναυλίες κι άλλες εκδηλώσεις, παρουσίασαν, μέσα σ’ ένα τριήμερο -το πρώτο της φετινής Μεγάλης Βδομάδας-, έργα με θεματικό άξονα τη λατρεία.

Η ευφυΐα των επιλογών ήταν ότι το πρόγραμμα δεν περιορίστηκε στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση αλλά είχε επεκταθεί και στην καθολική λειτουργική μουσική, σε μεσαιωνικούς -εκτός από τους βυζαντινούς- ύμνους, στο γαλικό μπαρόκ αλλά και στην οθωμανική και λατινοαμερικάνικη θρησκευτική μουσική, στην όπερα και στη σύγχρονη μουσική -μια μεγάλη βεντάλια που πολλά χώρεσε. Ελεύθερη η είσοδος -άλλο συν-, κι οι χώροι κατακλύστηκαν -πολύς, πάρα πολύς κόσμος.

Κατάφερα να παρακολουθήσω τρεις απ’ τις συναυλίες -μέχρι την Κυριακή των Βαΐων προσπαθούσα να δω παραστάσεις που δεν είχα προλάβει, για διάφορους λόγους, και που τελείωναν.

Μεγάλη Δευτέρα βρέθηκα στον προαύλιο χώρο του Μουσείου της Ακρόπολης: «Missa Criola» («Κρεολή Λειτουργία», 1963-1964, πρώτη δισκογράφηση 1965, πρώτη εκτέλεση 1967) του Αργεντινού Αριέλ Ραμίρες -που μπόλιασε το ισπανικό κείμενο της Ρομεοκαθολικής Λειτουργίας με λατινοαμερικάνικους ρυθμούς-, σε ενορχήστρωση Χάρη Λαμπράκη. Η Ειρήνη Πατσέα διηύθυνε την Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ και το γυναικείο χορωδιακό σύνολο CHÓRES που την καλλιτεχνική διεύθυνσή του έχει η Μαρίνα Σάττι, με σολίστ τον κύπριο τραγουδιστή Γιάννη Διονυσίου. Δεν μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα αλλά, ίσως, έπαιξε ρόλο κι ο εντελώς ακατάλληλος χώρος. Και δεν πείραζαν τόσο τα άβολα σκαλοπάτια όπου καθόμασταν, όσο ο ξέφραγος χώρος, ανάμεσα στη σκηνή και στο κοινό, όπου παιδάκια έτρεχαν και έπαιζαν, τουρίστες τον διέσχιζαν εισερχόμενοι απ’ την πλαϊνή είσοδο της Μακρυγιάννη, ασυνείδητοι θεατές πηγαινοέρχονταν... -πώς να συγκεντρωθείς...

Την Μεγάλη Τρίτη, σειρά της «Εναλλακτικής Σκηνής» της Λυρικής, στο ΚΠΙΣΝ: Σουίτα δωματίου (2023-2024) απ’ την όπερα «Πάπισσα Ιωάννα» (2020) του Γιώργου Βασιλαντωνάκη -που η πρεμιέρα της στην Λυρική ματαιώθηκε όταν τα θέατρα έκλεισαν λόγω της πανδημίας-, σε λιμπρέτο Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροΐδη. Οι τέσσερις σολίστες -η σοπράνο Χρύσα Μαλιαμάνη, η μέτζο Μαργαρίτα Συγγενιώτου, ο τενόρος Γιάννης Χριστόπουλος, ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης- υπερασπίστηκαν, μαζί με την τετράφωνη χορωδία από μέλη της Χορωδίας της ΕΡΤ κι εξαμελές οργανικό σύνολο υπό τον Μιχάλη Παπαπέτρου, το έργο αλλά η διάρκειά του -35 λεπτά- ήταν μικρή για να καταλάβω πολλά πράγματα. Εκείνο, πάντως που κατάλαβα, ήταν να λείπει ο σαρκασμός του Ροΐδη.

Κατευθείαν στον Άγιο Διονύσιο της Πανεπιστημίου -τον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών. Εκεί αποζημιώθηκα απολύτως: ο αρχιμουσικός Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, που συνέλαβε την ιδέα και ήταν στο πόντιουμ, έχει πάντα ιδέες πρωτότυπες, ανορθόδοξες και, συνήθως, πολύ αποτελεσματικές έως εξαιρετικές. Και δημιούργησε μια ιδιαίτερη συναυλία που σίγουρα κατατάσσεται στις εξαιρετικές. «Μακάριοι οι μαστοί οι ουκ εθήλασαν...» ο τίτλος της κι ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος είχε συνδέσει ευρηματικά το έργο -απ’ τα τελευταία- του Φραντς Λιστ «Via Crucis» (1874-1879, πρώτη εκτέλεση 1929), σε ενορχήστρωση και διασκευή Πάνου 

Ηλιόπουλου, με το ποιητικό έργο του Πολ Κλοντέλ «Ο δρόμος του Σταυρού (1911) σε μετάφραση Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη που υπέγραφε, μαζί με το μαέστρο και τη δραματουργική επεξεργασία, όπου το κείμενο του Κλοντέλ συνδυάστηκε με ποίηση και κείμενα Τάσου Λειβαδίτη, Αργύρη Αντ. Λιόλιου, Γιάννη Αντιόχου και Ραφαάτ Αλαρίρ. Αντικείμενο και του Λιστ και του Κλοντέλ η πορεία του Χριστού, όπως την κατέγραψε η παράδοση της Δυτικής Εκκλησίας, απ’ το Πρετόριο έως και τον Πανάγιο Τάφο, μέσα από 14 «στάσεις». Οι έξοχα ταιριασμένοι και 

δεμένοι σολίστ -η σοπράνο Μαρία Κωστράκη, η μέτζο Θεοδώρα Μπάκα, ο τενόρος Χρήστος Κεχρής, ο μπάσος Μάριος Σαραντίδης-, το μικρό οργανικό σύνολο κι η χορωδία, με κορυφαία αφηγήτρια την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, συνομίλησαν θερμά με τη σύνθεση στον επιβλητικό ναό τον περικυκλωμένο από ουρές που περίμεναν τη δεύτερη συναυλία, αφήνοντας ενθουσιαστικές εντυπώσεις.

Εύχομαι τον επόμενο χρόνο ν’ ανθίσει ακόμα περισσότερο αυτή η εξαίρετη πρωτοβουλία (Φωτογραφίες:1,3,5,6,7 Γιώργος Καλκανίδης, 4 Βαλέρια Ισάεβα). 

(Ένα καλόγουστο πολύπτυχο με το πρόγραμμα των τριήμερου μοιραζόταν δωρεάν).

 

Μουσείο Ακρόπολης / Προαύλιος Χώρος, 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, Εθνική Λυρική Σκηνή, 29 Απριλίου 2024.

Εθνική Λυρική Σκηνή / «Εναλλακτική Σκηνή», 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, Εθνική Λυρική Σκηνή, 30 Απριλίου 2024.

Καθολικός Καθεδρικός Ναός Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, Εθνική Λυρική Σκηνή, 30 Απριλίου 2024.