Στο Φτερό / Ένας «Λιρ» δωματίου συγκλονιστικός

 

«Ο βασιλιάς Λιρ» του Ουίλιαμ Σέξπιρ / Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός

 

Ο αυταρχικός και αλαζόνας γέροντας βασιλιάς Λιρ, πρόσωπο μυθικό, αποφασίζει, για να βρει την ηρεμία του, να μοιράσει το βασίλειό του και την εξουσία στις τρεις κόρες του κρατώντας μόνο το στέμμα και τον τίτλο, με τον όρο να μένει κοντά σε κάθε μία για ένα μήνα, με την ακολουθία του. Τους ζητάει 

μόνο -δείγμα παράλογης ματαιοδοξίας- να του δώσουν όρκους αγάπης. Οι δύο παντρεμένες μεγαλύτερες, η Γκόνεριλ και η Ρέγκαν, τους προσφέρουν αφειδώλευτα. Η μικρή, ανύπαντρη ακόμα, Κορντέλια, έντιμα αρνείται να εκφράσει την αγάπη της

με τα μεγάλα λόγια και τις κολακείες των αδελφών της. Ο πατέρας της οργίζεται, την αποκληρώνει, μοιράζει το μερίδιό της στις αδελφές της και την αποδιώχνει προσφέροντας το χέρι της στον Βασιλιά της Γαλίας που το είχε ζητήσει και που δέχεται να την παντρευτεί, έστω και αποκληρωμένη, εκτιμώντας την ειλικρίνεια και την εντιμότητά της. Όταν, όμως, ξεκινάει η φιλοξενία του Λιρ από τις κόρες του, η Γκόνεριλ και η Ρέγκαν φανερώνουν τα

μύχια αισθήματά τους -φίδια...-, συμμαχούν εναντίον του πατέρα τους και τον πετούν στην ερημιά και μάλιστα την ώρα μιας μεγάλης καταιγίδας. Τον ακολουθούν μόνον, μεταμφιεσμένος για να μην τον αναγνωρίσει ο βασιλιάς, ο πιστός Κόμης του Κεντ,

μολονότι ο Λιρ τον έχει διώξει από την Αυλή και τον έχει εξορίσει από τη χώρα, όταν προσπάθησε να τον πείσει ότι έκανε λάθος με την Κορντέλια, και ο Τρελός -ο γελωτοποιός του Βασιλιά. Ο γέροντας Λιρ καταρρέει και χάνει τα λογικά του. Σε παράλληλη ιστορία, ένας άλλος αυλικός, ο Κόμης του Γκλόστερ, πέφτει στην παγίδα του νόθου γιου-του Έντμοντ που δολοπλοκεί εναντίον του έντιμου νόμιμου αδελφού του Έντγκαρ, ο οποίος, για 

να γλυτώσει από την οργή του πατέρα του -ο Έντμοντ τον κατηγόρησε, με πλαστή επιστολή, πως του πρότεινε να σκοτώσουν τον Γκλόστερ-, αναγκάζεται να το σκάσει και, καταδιωκόμενος, να μεταμφιεστεί σε μισότρελο ζητιάνο -τον Τομ. Μέσα στην καταιγίδα συναντάει το βασιλιά και τους ανθρώπους του και ενώνεται μαζί τους. Ο Γκλόστερ παίρνει μία επιστολή από την Κορντέλια, πως σχεδιάζει να επανέλθει στην Αγγλία για να αποκαταστήσει τον πατέρα της στο θρόνο. Ο Έντμοντ τον προδίδει στην Ρέγκαν -που ο άντρας της σκοτώθηκε και που ερωτοτροπεί με τον Έντμοντ ο οποίος όμως πουλάει έρωτα και στην Γκόνεριλ- και εκείνη εκδικείται τον Γκλόστερ: του βγάζει

τα μάτια και τον διώχνει. Τυφλός, σμίγει κι αυτός με τον βασιλιά και τη θλιβερή παρέα του και προσπαθούν να πάνε τον Λιρ στο Ντόβερ όπου θα αποβιβαστούν οι Γάλοι με την Κορντέλια. Όταν φτάνουν, η Κορντέλια συναντά τον Λιρ που, σιγά-σιγά, συνέρχεται και συνειδητοποιεί το τεράστιο λάθος στο οποίο τον οδήγησε η αλαζονεία του. Αλλά η μάχη με τους Άγγλους χάνεται. Η Γκόνεριλ, από ζήλια, δηλητηριάζει την αδελφή της που θέλει να της πάρει τον Έντμοντ και αυτοκτονεί. Ο Έντγκαρ/Τομ σκοτώνει σε μονομαχία, φανερώνοντας την ταυτότητά του, τον αδελφό του που, πριν πεθάνει, μετανοεί 

και τους αποκαλύπτει ότι έδωσε διαταγή να σκοτώσουν τον Λιρ και την Κορντέλια που έχουν συλληφθεί. Τρέχουν να προλάβουν αλλά είναι αργά. Όταν φτάνουν, η Κορντέλια είναι ήδη νεκρή στην αγκαλιά του Λιρ που σπαράζει από

τον πόνο και που θα την ακολουθήσει. Και εκείνον θα ακολουθήσει ο Κεντ ενώ ο Γκλόστερ είναι ήδη νεκρός, από τη στιγμή που του αποκαλύφθηκε ότι ο τρελός ζητιάνος Τομ είναι ο γιος που τόσο αδίκησε. Η τραγωδία «Ο βασιλιάς Λιρ» (υπολογίζεται 1606), έργο της ωριμότητας του Ουίλιαμ Σέξπιρ, είναι ένα από τα

κορυφαία αριστουργήματά του με φιλοσοφικό υπόβαθρο: μία πραγματεία για τους δύσκολους καιρούς που ζούσαν τότε, όπως ζούμε και τώρα και πάντα. Αλλά και ένα ποιητικό και δραματικό επίτευγμα με συγκλονιστικές σκηνές. Ο Στάθης Λιβαθινός επανέρχεται στο κορυφαίο έργο  για τρίτη φορά, μετά το 2008/2009 που το ανέβασε στην Θεσσαλονίκη για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και το 2009/2010 που έφερε, ιδιωτικά πια, την ίδια περίπου παράσταση, στην Αθήνα, στο «Παλλάς», με τον ανεπανάληπτο Νικήτα Τσακίρογλου στον επώνυμο ρόλο και τις δύο φορές. Αυτή τη φορά έχει αλλάξει εντελώς πρίσμα. Καταρχήν το έργο ανεβαίνει σε απόδοση και συντομευμένη διασκευή για οκτώ ηθοποιούς του Στρατή Πασχάλη. Ο οποίος έχει αφαιρέσει τα -πολλά- δευτερεύοντα πρόσωπα, έχει χρησιμοποιήσει το εύρημα να

συναιρέσει τους ρόλους του Κεντ και του Τρελού -ο Κεντ μεταμφιέζεται στον Τρελό του Λιρ-, έχει κάνει περικοπές αλλά και έχει καταφέρει να αποστάξει την ουσία της σεξπιρικής τραγωδίας σε ένα πεντακάθαρο κείμενο. Πάνω στο κείμενο αυτό ο Στάθης Λιβαθινός κέντησε έναν Λιρ ανήμπορο, με μάσκα οξυγόνου, στην αρχή, και σε νοσοκομειακό κρεβάτι, που σε όλο το έργο το σέρνουν πίσω του. Και, γύρω του, μία δυναμική, πολύ γοργή, με εκρηκτική

ενέργεια παράσταση, με σκηνές έξυπνες, με σκηνές πολύ δυνατές, με σκηνές που αφοπλίζουν -η τύφλωση του Γκλόστερ, για παράδειγμα- με αναφορές έως και στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ -αναφορά καθόλου άστοχη. Η Ελένη Μανωλοπούλου με το «δέντρο» αυτό, το φορτωμένο με απολύτως λειτουργικά μόνιτορ, τον χρυσό «ουρανό» με αστέρια, τα κρεμασμένα καλώδια, τους δύο λάκκους -κάτι σαν τάφοι- έχει δημιουργήσει ένα απολύτως λειτουργικό 

σκηνικό που, φωτισμένο από τον Αλέκο Αναστασίου και με τα βίντεο του Χρήστου Δήμα, όχι απλώς βοηθάει την παράσταση αλλά υποβάλλει, όπως και οι θαυμαστές μουσικές του Τηλέμαχου Μούσα. Η παράσταση, βέβαια, ευτυχεί και στη διανομή της. Ο Στάθης Λιβαθινός διάλεξε με διορατικότητα ταλαντούχους ηθοποιούς και τους έχει καθοδηγήσει έξοχα: ο Νίκος Αλεξίου (Κεντ/Τρελός), ο Αντώνης Γιαννακός (Έντγκαρ), ο Νέστορας Κοψιδάς (Γκλόστερ), η Ερατώ Πίσση (Κορντέλια), ο Γκαλ Ρομπίσα (Έντμοντ), η Εύα Σιμάτου (Ρέγκαν) και η Βιργινία Ταμπαροπούλου (Γκόνεριλ) -όλοι τους, ένα σύνολο ιδανικό- τα δίνουν όλα. Η Μπέττυ Αρβανίτη, με ένα φαρδύ μαύρο παντελόνι και μποτάκια και ένα λευκό πουκάμισο, μισοβγαλμένο από το παντελόνι, με κάτασπρα, 

 

κοντοκουρεμένα, αχτένιστα μαλλιά, με λίγο κατεβασμένη φωνή  αλλά χωρίς να μιμείται ούτε στιγμή τον άντρα κάνει τον καλύτερο, ίσως, ρόλο της: έναν Λιρ υπεράνω φύλου, βαθιά συγκινητικό στις τελευταίες σκηνές. Μία ερμηνεία καίρια. Η παράσταση με καθήλωσε. Κρίμα που δεν θα παιχτεί και την επόμενη σεζόν (Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή).

 

(Άψογο, όπως, πάντα, το έντυπο πρόγραμμα της παράστασης -επιμέλεια Παναγιώτης Μιχαλόπουλος. Η απόδοση/διασκευή του Στρατή Πασχάλη έχει κυκλοφορήσει (2023) από τις έγκυρες Εκδόσεις «Κάπα Εκδοτική).

 

Θέατρο «Οδού Κεφαλληνίας», Θεατρική Αστική Εταιρία «Πράξη», 24 Απριλίου 2024.