Της Αγίας Μελίνας ανήμερα ή Ο θρίαμβος της Μαρίας Ναυπλιώτου

Με πολλές επιφυλάξεις πήγα στο αφιέρωμα «Μελίνα. Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα…». Η παράσταση / συναυλία που παρακολούθησα στάθηκε ικανή να τις άρει. Εύκολα. Φοβόμουν ένα βαρύγδουπο, μελοδραματικό μνημόσυνο, πασπαλισμένο με ροζ ζάχαρη άχνη. Μία αγιογραφία σαχλεπίσαχλη. Σίγουρα, μία αγιογραφία είδα. Αλλά ανάλαφρη, σφιχτή, έγκυρη. Ένα αφιέρωμα στην Μελίνα Μερκούρη ήταν επόμενο να είναι μία αγιογραφία. Δεν ήταν της στιγμής μία αποτίμηση της προσφοράς της _ πόσο καλή ή όχι ηθοποιός υπήρξε, πόσο σταρ γνήσια ή φτιαχτή ήταν, πόσο ουσιαστικά αποτελεσματική ή όχι υπουργός Πολιτισμού _ και γενικότερα πολιτικός _ στάθηκε. Η Μελίνα Μερκούρη ήταν πάνω απ’ όλα Μελίνα. Το επιδίωξε και το κατάφερε. Η ιστορία θα μιλήσει για τα άλλα. Όχι ένα αφιέρωμα. Το αφιέρωμα ήταν οργανωμένο γύρω από έναν _ καλώς ή κακώς _ σύγχρονο ελληνικό Μύθο. Και τα κατάφερε να μην τον ευτελίσει.

Ο Στρατής Πασχάλης συνέθεσε ένα κείμενο βασισμένο σε συνεντεύξεις της, κυρίως, αλλά και πάνω σε κείμενα γραμμένα από και για την Μελίνα, που ξεκινάει αδύναμα, με έναν «επεξηγηματικό» πρόλογο εντελώς περιττό, αλλά εξελίσσεται με αίσθηση της σκηνικής οικονομίας, με μέτρο, συνδέοντας επιδέξια, χωρίς πλατειασμούς, τα κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν, αφηγούμενο όχι γραμμικά αλλά με «τσακίσματα», με παρεμβάσεις, με φλας μπακ και φλας φόργουορντ, με μία πειραγμένη σκηνή από το σημαδιακό για την Μελίνα «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Γουίλιαμς…, τους κυριότερους σταθμούς της ζωής της. Από το πεντάχρονο κοριτσάκι, την εγγονή του δήμαρχου Σπύρου Μερκούρη, που ανακάλυψε σ’ έναν καθρέφτη το θέατρο μέχρι την υπουργό που έθεσε το θέμα της επιστροφής στην Ελλάδα των Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, από τη βραβευμένη στις Κάννες ηθοποιό μέχρι την αντιστασιακή και την ακτιβίστρια.

Η Σοφία Σπυράτου, με βάση το κείμενο αυτό, οργάνωσε μία σφιχτοδεμένη παράσταση που την ελάφρυναν _ την απογείωσαν _ οι καλά εκτελεσμένες χορογραφίες της και τα τραγούδια που επέλεξε: ένα μιούζικαλ καλόγουστο και στιβαρό. Η δουλειά του Γιάννη Μετζικώφ στα σκηνικά και στα κοστούμια _ έξοχα ως ύφος Μελίνας και ως χρώματα αυτά που σχεδίασε για την Μαρία Ναυπλιώτου _ και οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου στήριξαν τη σκηνοθεσία η οποία έδωσε, τελικά, ένα πορτρέτο της Μελίνας που δεν την «ζωντανεύει» _ η θεατρική βιογραφία θα μπορούσε να καταλήξει σε παρωδία… _ αλλά περνάει «ξυστά» από την Μελίνα, την ακραγγίζει και όντως την τιμά.

Αχίλλειος πτέρνα της παράστασης, τα βίντεο που επιμελήθηκε η Δάφνη Τζαφέρη. Με ήχο μετριότατο, «παιγμένα» πάνω στον τοίχο του Ηρωδείου με τις καμάρες, τις τρύπες, τις ανωμαλίες της πέτρας ακυρώθηκαν από μόνα τους παραμορφώνοντας πρόσωπα. (Απορώ: αυτοί που αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν βίντεο πάνω στον τοίχο του Ωδείου _ και που όλο και πληθαίνουν _ δεν έχουν δει τα ολέθρια αποτελέσματα σε προηγούμενες παραστάσεις;).

Οι ηθοποιοί και οι χορευτές που χρησιμοποιήθηκαν υποστήριξαν με ζέση το θέαμα. Θα ξεχωρίσω και πάλι τον ικανότατο και υποκριτικά κομψό Αλμπέρτο Φάις. Ο Γιάννης Στάνκογλου, ο άντρας – παρτνέρ στο πλευρό της Μελίνας της παράστασης, είναι ένας ηθοποιός με κύρος και σκηνική εντιμότητα. Το απέδειξε και αυτή τη φορά.

Αλλά η παράσταση δεν θα ήταν αυτή που ήταν αν δεν είχε πρωταγωνίστρια την Μαρία Ναυπλιώτου. Όταν βγήκε στη σκηνή και είδα πως στο ρόλο έχει περάσει στοιχεία από την κουβέντα, από το ύφος, από την κίνηση της Μελίνας απογοητεύτηκα _ η απομίμηση ποτέ δεν μπορεί να φτάσει το πρωτότυπο. Αλλά μέσα σε λίγα λεπτά με είχε κατακτήσει. Βοηθούσης και της επιλογής να μη βγει στη σκηνή ξανθιά, «μεταμφιεσμένη» σε Μελίνα, αλλά βοηθούντος και του κειμένου, η Μαρία Ναυπλιώτου χώνεψε αυτά τα «μελινικά» στοιχεία και κατάφερε να είναι και Μελίνα αλλά και η ηθοποιός που κλήθηκε να μεταφέρει την εικόνα, την περσόνα της Μελίνας _ αν αυτό δεν είναι αποστασιοποίηση, τότε τι είναι; Αλλά πέραν αυτού _ του βασικότατου _, η Μαρία Ναυπλιώτου είναι μία ηθοποιός χαρισματική: χορεύει υπέροχα, τραγουδάει υπέροχα, έχει την ικανότητα, όταν πρέπει να χρησιμοποιήσει ξένες γλώσσες στη σκηνή να τις προφέρει αυθεντικά και καθόλου επιδεικτικά και εξεζητημένα, είναι κομψή, ξέρει να φοράει τα κοστούμια που τις ετοιμάζουν και να μην τη φορούν αυτά _ να μην είναι κρεμάστρα που της κρεμούν τα ρούχα _, εκλύει ένα ήθος και μία ευγένεια και μία γλυκύτητα και, πάνω απ’ όλα, ακτινοβολεί. Σε ένα θέατρο που σε καταπίνει, όπως το Ηρώδειο, η Μαρία Ναυπλιώτου έλαμψε σαν ήλιος και σαν φεγγάρι ολόγιομο.

Την παράσταση συμπλήρωνε _ ένα αρμονικά δεμένο δίπτυχο _ η συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής με μία εξαίρετη επιλογή τργουδιών που η Μελίνα τραγούδησε σε ταινίες της, στο θέατρο, σε συναυλίες, στην τηλεόραση: Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Ξαρχάκος, Μαρκόπουλος, Μικρούτσικος, Μουστακί, Vangelis… Ένα πρόγραμμα με μικρά διαμάντια που με έκανε να συνειδητοποιήσω πως στον μύθο Μελίνα αποφασιστικά έχουν συντελέσει και τα τραγούδια που κατά καιρούς τραγούδησε. Η Έλλη Πασπαλά και η Ηρώ Σαΐα πρόσφεραν τις πολύ καλές φωνές τους αλλά βρήκα αργά τα τέμπι που ο μαέστρος Σταύρος Ξαρχάκος διάλεξε και προβληματική, κάποιες στιγμές, τη συμπόρευση φωνών και ορχήστρας.

Το συμπέρασμα. Μία βραδιά πλήρης με θριαμβεύτρια περίλαμπρη την Μαρία Ναυπλιώτου.

Ωδείο Ηρώδου Αττικού, ADaM Productions του Θεάτρου «Badminton» - Οργανισμός Πολιτιστικών Εκδηλώσεων Πρεσπών/Φλώρινας – Ίδρυμα «Μελίνα Μερκούρη«, 8 Σεπτεμβρίου 2013.