May 26, 2013

Ο Ποιητής που παράχωσαν στο φαράγγι




Τη διάβασα με επτά χρόνια καθυστέρηση απ’ την ελληνική της έκδοση. Τη βιογραφία του δεύτερου μετά τον Τσέχοφ πιο αγαπημένου μου του θεάτρου, του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα «Λόρκα. Η μπαλάντα μιας ζωής» («Lorca: A Dream of Life», 1999) της Αμερικανίδας Λέσλι Στέιντον. Ήξερα την παλαιότερη της Μαρσέλ Οκλέρ, του «Κέδρου», είχα διαβάσει την εξαιρετική, πιο πρόσφατη, του Ίαν Γκίμπσον, απ’ την «Μικρή Άρκτο», αλλά μόλις τώρα κατάφερα να πιάσω στα χέρια μου τον ογκώδη τόμο που είχα στη βιβλιοθήκη.

Η συγγραφέας ιχνηλατεί τη _ σύντομη _ πορεία του Λόρκα στη ζωή (1898 – 1936) και το έργο του γραμμικά ως προς το χρόνο, μέσα από έναν πρόλογο, είκοσι επτά κεφάλαια και έναν επίλογο εξαντλητικά τεκμηριωμένα _ αρχεία, εκ των οποίων πολλά αδημοσιεύτα, αλληλογραφίες, συνεντεύξεις, βιβλιογραφία… Και χαράζει, έχοντας πίσω της μια τρομερή δουλειά, ένα καθαρό πορτρέτο που αποφεύγει την αγιογραφία _ σε κάποιες σελίδες είχα αρχίσει να σκέφτομαι πως η Στέιντον αντιπάθησε τη ματαιοδοξία, την εγωπάθεια και την επιδειξιομανία του Λόρκα… _ αλλά σιγά, σιγά κατασταλάζει στην ουσία: ένας σπουδαίος ποιητής και ποιητής του θεάτρου, ένας άνθρωπος που πάλεψε να βρει την ταυτότητά του κι ένα χέρι που να πιάνει το δικό του, ένας γενναιόδωρος καλλιτέχνης που αγάπησε το λαό του, ένας ταμένος στην ποίηση και το θέατρο που διαπότιζαν την ύπαρξή του. 


Η Στέιντον μοιράζει το κείμενό της με εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στην καθημερινή, οικογενειακή και ερωτική ζωή του Λόρκα _ τα λόγια για την ομοφυλοφιλία και τις ομοερωτικές σχέσεις του, περιστασιακές και σταθερές, έρωτες και σεξουαλικές συνευρέσεις, δεν είναι μασημένα χωρίς ποτέ, πάντως, να γλιστρούν στο κουτσομπολιό_, την ανάλυση των έργων του _ ολοκληρωμένη αλλά ποτέ αναλυτικά δοκιμιακή ώστε να κουράζει τον μη ειδικό αναγνώστη _ και την εξέλιξη της ιστορίας της Ισπανίας στις μέρες του Λόρκα, η οποία ξεκινάει από την επονείδιστη ήττα της χώρας στον Ισπανο - Αμερικανικό Πόλεμο του 1898 και την απώλεια της Κούβας, του Πουέρτο Ρίκο και των Φιλιππινών για να φτάσει στην έκπτωση του βασιλιά Αλφόνσου ΙΓ΄ και των Βουρβόνων, την ανακήρυξη της Β΄ Ισπανικής Δημοκρατίας και στον Εμφύλιο που ανάμεσα στα πρώτα θύματά του ήταν ο Λόρκα.

Τα πρόσωπα της ισπανικής πολιτιστικής αναγέννησης του Μεσοπολέμου από τον Σαλβαδόρ Νταλί, τον Λουίς Μπουνιουέλ και τον Μανουέλ ντε Φάγια μέχρι τον Ραφαέλ Αλμπέρτι, την Μαργαρίτα Σίργου και τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, η Ρεσιντένσια _ η Φοιτητική Εστία που ήταν ένα κέντρο πνευματικών και καλλιτεχνικών ζυμώσεων _ και η περιοδεύουσα φοιτητική «Μπαράκα» είναι γλαφυρά παρόντα. Και μολονότι το συγκλονιστικό φινάλε είναι εκ των προτέρων γνωστό _ μια εκτέλεση πέντε η ώρα που ξημέρωνε κι ένας λάκκος σ’ ένα φαράγγι όπου τον παράχωσαν χωρίς ποτέ να μάθουμε μέχρι τώρα πού βρίσκονται τα απομεινάρια του Μεγάλου Ποιητή του 20ου αιώνα _, η Στέιντον, «ψυχρά» _ και γι αυτό πιο αποτελεσματικά _ διεμβολίζει τα δύσκολα χρόνια του, τις ανέμελες στιγμές και τους κατοπινούς θριάμβους του Λόρκα με τα ιστορικά «ιντερμέδια» που όσο το βιβλίο προχωρεί προς το προδιαγεγραμμένο τέλος του και η Δημοκρατία αρχίζει να χάνει τον έλεγχο και ο φασισμός να αποθρασύνεται _ τρόμαξα με τις αναλογίες  που βρήκα με το ελληνικό σήμερα … _ πυκνώνουν απειλητικά, σε πνίγουν, ασφυκτιάς, το βιβλίο αποκτά… σασπένς και θέλεις να φωνάξεις: «Φύγε! Όσο είναι καιρός». Δεν έφυγε. Έμεινε στην Γρανάδα του. Kαι η μοίρα που τόσο την πίστευε, ο θάνατος, που η ιδέα του τον διακατείχε εμμονικά και στοίχειωσε το έργο του, ήρθαν και τον βρήκαν.

Ένα βιβλίο που, παρά κάποιες στραβοτιμονιές στη θεατρική ορολογία _ εκείνο το επαναλαμβανόμενο «σενάριο»… και στην απόδοση στα ελληνικά των ονομάτων _ μέσα σε μια, πάντως, ομολογουμένως πολύ καλή μετάφραση και παρά κάποιες αβλεψίες στη διόρθωση, παρά τον όγκο του και τον εξαντλητικό όγκο των παραπομπών, με συνεπήρε. Χωρίς λύτρωση. Ο επίλογος είναι τόσο λακωνικά πικρός…


Λέσλι Στέιντον. Λόρκα. Η μπαλάντα μιας ζωής. Μετάφραση: Γιάννης Καστανάρας, Πάνος Τομαράς. Αθήνα, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2006. 664 σελίδες.

No comments:

Post a Comment