Στο Φτερό / Εφιάλτης καλοκαιρινής νύχτας ή Είμαστε μπαίγνια των θεών...

 

«Ιππόλυτος» του Ευριπίδη / Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου

Η Φαίδρα, σύζυγος του βασιλιά της Αθήνας Θησέα ο οποίος βρίσκεται, μαζί της, αυτοεξόριστος για ένα χρόνο στην Τροιζήνα εξ αιτίας κάποιων φόνων που διέπραξε, έχει ερωτευτεί, χωρίς να του το εξομολογηθεί ποτέ και χωρίς να το εξομολογηθεί σε κανέναν, τον νεαρό  προγονό της Ιππόλυτο, νόθο γιο του

Θησέα από το βιασμό της Αμαζόνας Ιππολύτης, τον οποίο μεγάλωσε ο προπάππος του από τη μητέρα του πατέρα του Αίθρα, βασιλιάς της Τροιζήνας Πιτθέας. Άρρωστη από το ανικανοποίητο πάθος της, η Φαίδρα το

εκμυστηρεύεται, τελικά,  στην Τροφό της και στις τροιζήνιες φίλες της του Χορού εξορκίζοντάς τες να μη μιλήσουν. Η Τροφός, όμως, με την ελπίδα να «θεραπεύσει» την κυρά της πείθοντας τον Ιππόλυτο να πει το «ναι», παίρνει την πρωτοβουλία και του φανερώνει το καλά κρυμμένο, άνομο μυστικό. Μέγα λάθος. Ο νέος μένει εμβρόντητος και γίνεται έξαλλος. Πόσο μάλλον όταν έχει τάξει,

μαζί με μία ομάδα συντρόφων του, την «αγνότητά» του στη θεά Άρτεμη και δεν έχει αγγίξει γυναίκα, αφιερωμένος στο κυνήγι. Για το λόγο αυτό, ακριβώς, είναι που η Αφροδίτη, η θεά του Έρωτα, έχει εξοργιστεί μαζί του και για να τον 

εκδικηθεί έχει πυροδοτήσει τον παράνομο έρωτα της Φαίδρας. Ο Ιππόλυτος τον αποκρούει μετά βδελυγμίας αλλά δίνει όρκο στην Τροφό, που του το ζητάει, ότι δεν θα το μαρτυρήσει. Η Φαίδρα, όμως, ντροπιασμένη, αυτοκτονεί. Και, εκδικούμενη τον Ιππόλυτο για την απόρριψή του, αφήνει σημείωμα συκοφαντικό ότι αυτός είναι ο φταίχτης γιατί, υποτίθεται, τη βίασε. Ο Θησέας, εκτός εαυτού, τον διώχνει από την πόλη και ζητάει από τον θεωρούμενο πατέρα του, το θεό Ποσειδώνα, να τον

σκοτώσει. Ο Ποσειδώνας στέλνει έναν  τερατώδη ταύρο που αναδύεται από τη θάλασσα την ώρα που περνάει με το άρμα του ο νέος, τα άλογά του αφηνιάζουν, ρίχνουν το άρμα στα βράχια και ο Ιππόλυτος τραυματίζεται θανάσιμα. Η Άρτεμη, ως από μηχανής θεά, φανερώνει στον -καταρρακωμένο- Θησέα ότι ο Ιππόλυτος είναι αθώος και ότι επρόκειτο για εκδίκηση της Αφροδίτης. Αλλά είναι

αργά πια. Ο Ευριπίδης, στον «Ιππόλυτό» του (428 π.Χ.), αναπτύσσει το θέμα του με τρομερή δεξιότητα -μία από τις αρτιότερες τραγωδίες του- χωρίς να του λείπει η ειρωνεία. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, στην τρίτη -και πιο επιτυχημένη- σκηνοθετική της προσέγγιση στο αρχαίο δράμα -πάντα Ευριπίδης-, μετά τον «Ρήσο« του 2015 και την «Άλκηστη» του 2017, χρησιμοποιεί και πάλι μετάφραση του Κώστα Τοπούζη, παρά τις αδυναμίες της, ίσως για να μην εγκλωβιστεί σε περίτεχνο, ποιητικό λόγο. Τις αδυναμίες

απαλύνει αναλαμβάνοντας η ίδια δραματουργική επεξεργασία και διασκευή του κειμένου, με στρωτό αποτέλεσμα. Η βασική ιδέα της ήταν, ξεκινώντας από τον πρόλογο της τραγωδίας που το υποβάλλει, να καταστήσει την Αφροδίτη τον απόλυτο κινητήριο μοχλό της παράστασης. Πανταχού παρούσα σε όλη τη διάρκειά της, με έντονη εμφάνιση και μακιγιάζ που παραπέμπουν σε καμπαρέ, η θεά του Έρωτα, που εκδικείται γιατί την περιφρόνησαν,

με μία βιντεοκάμερα στο  χέρι καταγράφει με λεπτομέρειες τα αποτελέσματα των νημάτων που κινεί, σαν τον σκανταλιάρη Πακ του σεξπιρικού «Όνειρου καλοκαιριάτικης νύχτας» -νομίζω πως έφτασε η στιγμή η Κατερίνα Ευαγγελάτου να αναμετρηθεί με το έργο αυτό. Αν όμως εκεί τα αποτελέσματα είναι, κατ’ 

επίφαση, τουλάχιστον, κωμικά, εδώ είναι τραγικά -ένας εφιάλτης. Και η ίδια η Αφροδίτη, στο τέλος, περνώντας μία ολόκληρη μάσκα-κεφαλή ελαφιού στο κεφάλι της, γίνεται και η Άρτεμη που αποκαλύπτει την αλήθεια. Είμαστε μπαίγνια των θεών... Η παράσταση έχει έξοχους ρυθμούς, έχει υπέροχες στιγμές -το λουλούδι που ανθίζει από το στόμα του Ιππόλυτου και που εκείνος το καρφώνει 

στο  κλαδί του -ξερού, όμως- δέντρου, το φινάλε, με όλους να γυμνώνονται, ανίσχυροι, όταν γυμνή προβάλλει η αλήθεια...-, έχει και τολμηρές -αλλά όχι χυδαίες- στιγμές -η φαντασιακή παρτούζα στην οποία συμμετέχει ο «αγνός» Ιππόλυτος σε βίντεο, το τσιγάρο που ανάβει η Άρτεμη και δίνει στην Φαίδρα για να το συνεχίσει, το φιλί στο στόμα που της δίνει, επίσης στο βίντεο, πριν από την αυτοκτονία της... Ενδιαφέρον το, φωτισμένο από την Ελίζα

Αλεξανδροπούλου, σκηνικό της Εύας Μανιδάκη -καμμένη γη, ξερές καλαμιές, θύσανοι από ξερά στάχυα, ένα ξερόδεντρο, ένα θλιβερό ποταμάκι που εισάγει ενεργά το υγρό στοιχείο στην παράσταση και μία ασύμμετρη επιφάνεια, η πλαϊνή ενός κοντέινερ, κάτι σαν υπόνοια πρόσοψης παλατιού, όπου, πάνω της, προβάλλονται οι εικόνες των, καλά σχεδιασμένων από τον Παντελή Μάκκα, βίντεο...- αλλά καθώς η παράσταση έχει φέρει όλο το σκηνικό μπροστά, στην ορχήστρα του θεάτρου, και οι αποστάσεις από το κοίλον -και το κοινό- έχουν μικρύνει, «δείχνει» τα υλικά του.

Και φαίνεται βαρύ. Μοιραία έκανα το συνειρμό με το τόσο ανάλαφρο σκηνικό με τα στάχυα της Χλόης Ομπολένσκι στην «Αντιγόνη» του Λευτέρη Βογιατζή... Τα κοστούμια της Εύας Γουλάκου έχουν ταιριάξει με τη σκηνοθετική γραμμή, ειδικά τα χακί κοντοπαντέλονα του Ιππόλυτου και των συντρόφων του. Από τα ισχυρά ατού της παράστασης, οι παιγμένες από ζωντανή ορχήστρα, έξοχες υπόκωφες μουσικές του Αλέξανδρου-Δράκου Κτιστάκη που υποβάλλουν την απειλή για τα επερχόμενα και οι εξαιρετικές χορογραφίες του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου, ειδικά οι αρχικές

ραλαντί, εν είδει στρατιωτικών σχηματισμών, της ομάδας του Ιππόλυτου και των κυνηγών φίλων του. Το ξέφρενο στάσιμο των δύο Χορών -γυναικών και κυνηγών- μετά την τελική έξοδο του Ιππόλυτου, που θα καταλήξει στον άδικο θάνατό του, είναι μία προαναγγελτική του μοιραίου, συγκλονιστική έκρηξη, ίσως η πιο δυνατή στιγμή της παράστασης. Η Κατερίνα 

Ευαγγελάτου έχει οδηγήσει καλά και τους ηθοποιούς της. Ο νεαρός Ορέστης Χαλκιάς κάνει μία καλή προσπάθεια ως Ιππόλυτος, αν και, ίσως, δεν εμπνέει τον ερωτισμό που θα τρέλαινε την Φαίδρα. Ο καλός ηθοποιός Γιάννης Τσορτέκης, χωρίς να ξεπερνάει τον εαυτό του, είναι ένας Θησέας επαρκής. Θαυμάσιος Εξάγγελος ο Δημήτρης Παπανικολάου, μεταφέρει ρίγος. Η διαρκώς εξελισσόμενη Έλενα Τοπαλίδου ως Άφροδίτη/Άρτεμη, ένα σκανταλιάρικο ξωτικό με «ασταθή»

κίνηση, σαν «υπό επήρειαν», και με τα μικρά σαρδόνια γελάκια της όταν τα ενεργούμενά της ακολουθούν την αυτοκαταστροφική πορεία που τους έχει σχεδιάσει,
αποδεικνύεται ιδανική για αυτό που έχει ζητήσει η σκηνοθεσία. Πνιγμένη από το πάθος της Φαίδρα, η Κόρα Καρβούνη συνθέτει, με την ελαφρά ειρωνική Τροφό της Μαρίας Σκουλά -κάτι σαν Πάνδαρος του σεξπιρικού «Τρωίλος και Χρυσηίδα»- ένα άψογα ζυγιασμένο δίδυμο. Μία παράσταση με άποψη που φωτίζει το έργο χωρίς να το καπελώνει. Να επισημάνω δύο μειονεκτήματα. Πρώτο: η όλο και συχνότερη διαρκής χρήση του βίντεο στις παραστάσεις, τα τελευταία χρόνια, φοβάμαι

πως τείνει στην κατάχρηση και στον κορεσμό του ευρήματος. Και δεύτερο: τα μικρόφωνα-ψείρες σε ένα θέατρο με την ακουστική της Επιδαύρου, που έχουν γενικευτεί πλέον, εμένα με ενοχλούν. Οι αντηχήσεις, σαν «διπλοεγγραφές», του λόγου των ηθοποιών και το συχνά, παραγόμενο ως αποτέλεσμα, ψεύδισμά τους δεν ενοχλεί τους σκηνοθέτες; (Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος).

 

(Άψογο το έντυπο πρόγραμμα -δίγλωσσο, ελληνικά και αγγλικά ως προς το βασικό του κείμενο- της παράστασης -υπεύθυνη Μαρία Καρανάνου, επιμέλεια ύλης Εύα Σαραγά-, με περιεχόμενο πολύ ενδιαφέρον και με σύγχρονη, καλόγουστη αισθητική).

 

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, 8 Ιουλίου 2023. 

 

(Την παράσταση παρακολούθησα με πρόσκληση του Εθνικού Θεάτρου).