Ζήτω! Ο σκοταδισμός νίκησε (;)

Το Τέταρτο Κουδούνι / 10 Σεπτεμβρίου 2015 

«Φτηνό θέατρο για πολλούς ή ακριβό για λίγους;» είναι το ψευτοδίλημμα που έμπαινε τα τελευταία χρόνια ταλανίζοντας και τα δυο κρατικά μας Θέατρα - Εθνικό και ΚΘΒΕ. Ο Στάθης Λιβαθινός, ο καινούργιος καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού, στην πρώτη, ουσιαστικά, συνέντευξη Τύπου που έκανε την Τρίτη, απάντησε επιθετικά θυμίζοντας πως υπάρχει και μια τρίτη επιλογή -ένας τρίτος δρόμος: «ακριβό θέατρο για πολλούς». Και κάνοντας σαφές πως τα επίθετα «φτηνός» και «ακριβός» έχουν κι άλλες έννοιες, πέρα απ’ τις σχετιζόμενες με εισπράξεις, εισιτήρια, φουσκωμένα νούμερα, αριθμούς -αληθινούς ή ψευδείς, ο Νίκος Μανωλόπουλος, νέος οικονομικός σύμβουλος του Εθνικού, μας έκανε μια ανάγνωση των «αριθμών» της πρώτης Κρατικής Σκηνής διαφορετική απ’ του προηγούμενου καλλιτεχνικού διευθυντή Σωτήρη Χατζάκη… -, πούλμαν κατευθυνόμενα, κλπ, κλπ κολπάκια προς εντυπωσιασμόν.

Το ρεπερτόριο που ανάγγειλε ο Στάθης Λιβαθινός, ως βασικό κορμό του έχει το ρεπερτόριο που εξήγγειλε απ’ τον Απρίλιο, υπό συνθήκας εκτάκτου -προσωπικής…-ανάγκης, για να δημιουργήσει προηγούμενο, ο προκάτοχός του. Ο Λιβαθινός έβγαλε το μισοέτοιμο φαγητό απ’ την κατάψυξη, το ξαναμαγείρεψε, πρόσθεσε υλικά, αφαίρεσε άλλα και παραδίδει ένα νέο ρεπερτόριο για τον πρώτο του χειμώνα στο Εθνικό, που έχει μεν άρωμα Χατζάκη 

και που περιλαμβάνει έως και σκηνοθεσία Χατζάκη -το «Έγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι, διότι είχε έγκαιρα προνοήσει ο τέως διευθυντής και για τον εαυτό του και για τους τακτικούς συνεργάτες του- αλλά όλα δείχνουν πως το Χατζακιστάν -επιδημία που εκδηλώθηκε χρόνια πριν στο ΚΘΒΕ κι από ’κει μεταδόθηκε στο Εθνικό- αποκαθηλώνεται.

Δεν ξέρω αν ο Στάθης Λιβαθινός πετύχει, δεν ξέρω αν όλα πάνε καλά -που το εύχομαι-, περιμένω να δείξει το πρόσωπό του καθαρά, εφόσον η θητεία του ανανεωθεί, την επόμενη σεζόν, αλλά ας μας επιτραπεί επιτέλους να πάρουμε μια ανάσα θεάτρου του 21ου αιώνα. Καιρός ήταν. Διότι είμαστε αρκετοί που, όπως είπε, «το Εθνικό δεν θέλουμε να είναι θέατρο των σταρ και των πρωταγωνιστών αλλά ένα θέατρο παραστάσεων».

Βέβαια το όραμα, το όνειρο, η «έμμονη ιδέα» του Στάθη Λιβαθινού ήταν ένα Εθνικό που θα προάγει, όπως άλλωστε είναι εκ των βασικών σκοπών του, τη θεατρική εκπαίδευση και μια σχολή σκηνοθεσίας. Μια δοκιμή άτυπη την έκανε όταν είχε την ευθύνη της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού, επί διεύθυνσης Νίκου Κούρκουλου, με το Εργαστήρι Υποκριτικής και Σκηνοθεσίας, έβγαλε τότε πέντε σκηνοθέτες, δηλώνει και εκθέτει τα σχέδιά του αυτά, εδώ και δεκαπέντε σχεδόν χρόνια, σε συνεντεύξεις του, σε έρευνες… -έχει, άλλωστε, τη σχετική παιδεία, το ’χει σπουδάσει αυτό σε μια απ’ τις κοιτίδες του θεάτρου, την Ρωσία. Όλοι πιστεύαμε, επομένως, πως τώρα έφτασε η στιγμή να το υλοποιήσει, επίσημα πια, το όνειρό του μέσα απ’ τη δραματική σχολή του Εθνικού -μεταξύ μας, αυτό μπορεί και να τον ενδιέφερε περισσότερο κι απ’ τη διεύθυνση του Εθνικού… Πρόβλημα, εξάλλου, θεσμικό δεν υπάρχει. Το Προεδρικό Διάταγμα του 1989 σαφώς και προβλέπει Τμήμα Σκηνοθεσίας κι ας μην το ’χε κανείς εφαρμόσει μέχρι τώρα. Όλοι οι δρόμοι, επομένως, ανοιχτοί.

Αμ’ δε… Τι μαθαίνουμε; Πως το νέο, υπό τον Θανάση Παπαγεωργίου, Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού -το οποίο έπρεπε να δώσει την έγκριση- απέρριψε τη σχετική πρόταση «κατά πλειοψηφία»! Όπως απέρριψε και την ανάληψη της διεύθυνσης της σχολής -η θητεία του Κώστα Γεωργουσόπουλου που ’χε διοριστεί επί Σωτήρη Χατζάκη έληξε και δεν ανανεώθηκε- απ’ τον ίδιο τον Στάθη Λιβαθινό. Έμεινα με το στόμα ανοιχτό -και δεν είμαι ο μόνος. Πίστευα πως οι «πλειοψηφίσαντες» -που έμαθα ποιοι είναι- ήταν φωτεινά μυαλά. Δυστυχώς διαψεύστηκα. Και πολύ ντράπηκα. Ναι! Ακούστε το κι αν θέλετε πιστέψτε το: δε-θέ-λουν,-εν-έ-τει-2015,-να-δη-μι-ουρ-γη-θεί-στην-Ελ-λά-δα-σχο-λή-σκη-νο-θε-σί-ας! Όταν ακόμα κι η γειτονική χώρα που την αποκαλούμε πουΓουΔουΜου και την υποτιμούμε και την ειρωνευόμαστε και τη βρίζουμε οι Ελληναράδες έχει σχολή ανάλογη,  εδώ και χρόνια, και μάλιστα πανεπιστημιακή. Βέβαια, ορισμένα πράγματα είναι πολύ διαφανή στο χώρο και όσοι ξέρουμε τα στοιχειώδη καταλαβαίνουμε τα γιατί και τα πώς…

Άιντε, λοιπόν! Let’s get back to the 60s! Ο συντηρητισμός κι ο σκοταδισμός κι η αγκύλωση, γι άλλη μια φορά, νίκησαν. Αν και τον Λιβαθινό δεν τον βλέπω να το βάζει εύκολα κάτω… Και να μην το παλεύει. Αλλά είναι κρίμα πως το ξεκίνημα του στο Εθνικό -όπως και το ξεκίνημα του νέου Δ.Σ.- γίνεται με ρήξη. Και μάλιστα στις δύσκολες μέρες μας… Αλλά το λάθος -άλλο ένα…- είναι του Νίκου Ξυδάκη. Εκ της πείρας που ’χουμε -κυρίως απ’ το ΚΘΒΕ-, ξέρουμε πως όταν διορίζεις καινούργιο διευθυντή, διορίζεις και Δ.Σ. που να ταιριάζουν τα χνότα τους. Ειδεμή, αργά ή γρήγορα, το χάσμα έρχεται. Κι άντε μετά να γιομίσει μ’ άνθη…

Και κάτι στο οποίο θα επιμείνω. Το Ίδρυμα Ωνάση, όπως μας αναγγέλθηκε, γίνεται φέτος, στις κρίσιμες αυτές ώρες που ο πολιτισμός βρίσκεται επί ξυρού ακμής, χωρίς πολλά-πολλά, (μέγας) χορηγός του Εθνικού. Με 220.000 ευρώ. Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, εκτελεστική υποδιευθύντρια της «Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών» του Ιδρύματος ήταν παρούσα στη συνέντευξη Τύπου και είπε δυο λόγια καθαρά και σταράτα. Είμαι σίγουρος πως θ’ ακουστούν και διαφωνίες για την κίνηση αυτή. Και θ’ αναζητηθούν «παρασκήνια». Εγώ θ’ αρκεστώ σ’ ένα (μέγα) «μπράβο!». Όσο κι αν δεν ηχήσει αρκούντως αριστερό… Και θα επαναλάβω πως το Ίδρυμα Ωνάση -κι η «Στέγη» του- διαρκώς αποδεικνύουν ότι μπορούν να διακρίνουν και να επιλέξουν και να κατευθύνουν σωστά τα λεφτά τους. Γιατί οι άνθρωποί τους -αυτοί που επιλέγουν κι αποφασίζουν- ΞΕΡΟΥΝ. 

Μακάρι η χορηγία να συνεχιστεί και να αυξηθεί και να παγιωθεί. Και μακάρι να υπάρχει περαιτέρω συνεργασία Εθνικού και «Στέγης». Είθε κάποιος να βρεθεί να δώσει ανάλογη χείρα βοηθείας και στο ΚΘΒΕ που εκείνο κι αν καταποντίζεται…

Έγραφα στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 20 Αυγούστου, σ’ ένα σχόλιο για την Γιασμινά Ρεζά: «[…] Απ’ το ’98 που πρωτοανέβασε το ‘Art’ της ο Σταμάτης Φασουλής, καμιά δεκαριά, τουλάχιστον, παραστάσεις μ’ έργα της έχουν ανεβεί […]». Θεωρώντας πως εκείνο ήταν το πρώτο ανέβασμα Ρεζά στην Ελλάδα. Λάθος! Η Γιασμινά Ρεζά στην Ελλάδα μου θύμισαν πως πρωτοπαρουσιάστηκε στην Θεσσαλονίκη στο -τότε- θέατρο «Αμαλία» απ’ την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» τέσσερα χρόνια νωρίτερα: τη σεζόν 1993/1994 με το έργο της «Σε στενό οικογενειακό κύκλο» που σκηνοθέτησε ο Ανδρέας Βουτσινάς. Το ίδιο έργο αλλά με τον τίτλο «(Συζητήσεις) Μετά την κηδεία» ανέβηκε αργότερα, τη σεζόν 2006/2007 και στην Αθήνα, στο «Πολιτεία», απ’ τον εταιρικό θίασο του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών «Συνθήκη» με σκηνοθέτη τον Κωστή Καπελώνη στην ίδια μετάφραση του Κωστή Σκαλιόρα.

Έφυγε απ τη ζωή τις μέρες που το «Τέταρτο Κουδούνι» δε «χτυπούσε» η τραγουδίστρια Αλεξάνδρα, μια απ’ τις φωνές που έγραψαν τη δεκαετία του ’70 για ν’ αποσυρθεί σύντομα. Να συμπληρώσω κάτι που δε διάβασα στα βιογραφικά της τα οποία δημοσιεύτηκαν. Η Αλεξάνδρα ήταν γυναίκα του άλλου αξέχαστου, του σπουδαίου ηθοποιού Νίκου Σκυλοδήμου. Παντρεύτηκαν, όπως έμαθα απ’ το συνάδελφό του κι εκ των συντρόφων του στα χρόνια του «Ελεύθερου Θεάτρου» Γιώργο Κοτανίδη, τον Σεπτέμβριο του 1973, μέρες του αλησμόνητου «Κι εσύ χτενίζεσαι». Ο γάμος κράτησε λίγο αλλά ο έρωτας ήταν μεγάλος. Τώρα αναπαύονται κι οι δυο τους.

Ποτέ δεν είχαν λεχθεί τόσο πολλές και τόσο μεγάλες βλακείες σε τόσο σύντομη προεκλογική περίοδο. Βρέχει βλακεία. Πανταχόθεν.

Όλος ο κόσμος, μια σκηνή…