«Η Μάνα κουράγιο και τα παιδιά της» του Μπέρτολτ Μπρεχτ / Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός
Άννα Φίρλινγκ. Το παρατσούκλι της, «Μάνα Κουράγιο». 17ος αιώνας. Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648) -μία από τις πρόβες τζενεράλε για τους Παγκόσμιους Πολέμους του 20ου αιώνα: Προτεστάντες εναντίον Καθολικών.
Η Μάνα Κουράγιο, γυρολόγα εμπόρισσα, επωφελείται: με το κάρο της-καντίνα, φορτωμένο εμπορεύματα κατάλληλα για την περίπτωση και με τα τρία παιδιά της -από τρεις διαφορετικούς πατεράδες-, τον τολμηρό και καπάτσο Άιλιφ από φινλανδό πατέρα, τον μειωμένης αντιληπτικότητας αλλά τίμιο Έμενταλ από πατέρα ελβετό και την μουγγή Κάτριν, πατέρα γερμανού, με τόλμη και αποφασιστικότητα και θράσος, περιφέρεται στα πεδία του πολέμου, ακολουθώντας τα
σουιδικά στρατεύματα, προτεστάντισσα αλλά εύκολα προσαρμόσιμη και στις συνθήκες των εχθρών καθολικών, ζει όπως μπορεί, πουλάει όπως μπορεί και εκμεταλλεύεται τον πόλεμο όσο μπορεί, δύσπιστη στην ειρήνη. Ο πόλεμος, όμως, δεν είναι «φιλικός» μαζί της. Μέσα σε μία δεκαετία -έως το 1634, το έργο ξεκινάει το 1624 από την Σουιδία για να περάσει από την Πολονία και να καταλήξει στην Γερμανία- χάνει, εξαιτίας του, το ένα μετά το άλλο και τα τρία παιδιά της και καταλήγει να σέρνει 
μόνη το κάρο της. Ένας στρατιωτικός ιεροκήρυκας, ένας μάγειρας του στρατού που, συμφεροντολογικά, προτείνει στην ανένδοτη Άννα ερωτική σχέση και μία πόρνη του στρατεύματος, η Ιβέτ, που, όμως, εξελίσσεται 
σε σύζυγο και, κατόπιν, σε χήρα συνταγματάρχου…, είναι τα πιο κοντινά της πρόσωπα. Όλα, όμως, θέλουν να την εκμεταλλευτούν, όπως και η ίδια, βέβαια, θέλει να τους εκμεταλλευτεί -θετικός ήρωας στο έργο αυτό δεν υπάρχει. Εκτός, ίσως, από την Κάτριν που, απελπισμένη, καταφεύγει σε μία
απεγνωσμένα ηρωική πράξη ειδοποιώντας, με ένα τύμπανο που το βαράει, τους κατοίκους μίας πόλης στην οποία οι καθολικοί ετοιμάζονται να επιτεθούν μέσα στη νύχτα. Πράξη που την πληρώνει με τη ζωή της. Είναι «Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της» (1938-1939, πρεμιέρα 1941) του αυτοεξόριστου, τότε, Γερμανού Μπέρτολτ Μπρεχτ -που γράφτηκε, με υλικό αντλημένο από τη «Βιογραφία της αρχιαπατεώνισσας και τυχοδιώκτριας Κουράσε», μέρος του ογκώδους μυθιστορήματος (1668/1669) 
«Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος» του Χανς Γιάκομπ Κριστόφελ φον Γκρίμελσχάουζενκαι με την αποφασιστική συνεισφορά της συμπατριώτισσας του συγγραφέα Μαργκαρέτε Στέφιν, τότε ερωμένης του, 
της οποίας το όνομα αποσιωπάται στην έκδοση του έργου... Μία θεατρική πραγματεία για τις «βλαβερές συνέπειες» του πολέμου: πού ωθεί τους ανθρώπους. Η απληστία της Άννας να τον εκμεταλλευτεί πληρώνεται με αίμα -το αίμα των παιδιών της. Γνώση δεν θα βάλει, όμως. Στο τέλος συνεχίζει. Σέρνοντας πια μόνη το κάρο που έσερναν τα παιδιά της. Κάθαρση δεν υπάρχει. Ο Μπρεχτ εφαρμόζει τη θεωρία του για το «επικό θέατρο» απορρίπτοντας το συναίσθημα αλλά με τρόπο αντιφατικό: από σκηνές, 
όπως του θανάτου της Κάτριν ή με τη σορό του εκτελεσμένου Έμενταλ, να την περνούν μπροστά από τη μάνα του ψάχνοντας, από τις αντιδράσεις, τους συνεργάτες του και εκείνη «να μην τον γνωρίζει», πώς μπορείς να αφαιρέσεις το συναίσθημα; Ο Στάθης Λιβαθινός, σε μεγάλη φόρμα τα τελευταία χρόνια -«Συμφορά από το πολύ μυαλό», «Berlin Alexanderplatz», «Βασιλιάς Λιρ»,
«Καζανόβα/Δον Ζουάν: Ερωτική περιπλάνηση», «Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί»...-, έπιασε στα χέρια του το έργο με μεγάλη προσοχή, ακολούθησε σεβαστικά το κείμενο στη ρέουσα, θεατρικότατη μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα, ακολούθησε, χωρίς όμως να υποδουλωθεί, τη μπρεχτική γραμμή της αποστασιοποίησης και του παραξενίσματος και έχει δημιουργήσει μία εξαιρετική ατμόσφαιρα, υποβλητική, με άψογους ρυθμούς, ένα παραστασιακό αποτέλεσμα, με
συνεργάτιδα δραματουργό και δραματολόγο της παράστασης την Έρι Κύργια, μπρεχτικό αλλά σύγχρονα μπρεχτικό, χωρίς να αποδομήσει ή να διασκευάσει το κείμενο. Η μουσική του Θοδωρή Αμπαζή που παίζεται ζωντανά επί σκηνής -δεν έχει χρησιμοποιηθεί, η γραμμένη εξαρχής για να συνοδεύει κάθε παράσταση του έργου, μουσική του Πάουλ Ντεσάου- και τα 
τραγούδια του σε στίχους του Γιώργου Δεπάστα και διδαγμένα από την Μελίνα Παιονίδου υπηρετούν το πνεύμα του έργου αλλά φέρνοντάς το στη σύγχρονη εποχή, συμπορευόμενα με τη σκηνοθετική γραμμή. Το ίδιο και τα σκηνικά της Ελένης Μανωλοπούλου, φωτισμένα από τον Αλέκο Αναστασίου, και τα 
κοστούμια της που αντλούν από διάφορες εποχές υπηρετώντας και αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα του έργου, όπως και ο σχεδιασμός των βίντεο από τον Αλέξανδρο Αβρανά και η διδαγμένη από τον Άντι Τζούμα κίνηση -η παράσταση διακρίνεται για τους
άψογους ρυθμούς της και τα έξοχα γκρουπαρίσματα. Για την Μπέττυ Αρβανίτη να αναλάβει τον επώνυμο ρόλο ήταν μία πολύ τολμηρή και ριψοκίνδυνη απόφαση. Και όμως τα καταφέρνει πολύ καλά -ένας άθλος!- έστω και αν, κάποιες στιγμές, ακούγεται κάπως υποτονική. Η έξυπνη κίνηση του Στάθη Λιβαθινού ήταν να την πλαισιώσει, εκτός από τον Νίκο Αλεξίου (Ιεροκήρυκας), έμπειρο και ικανότατο ηθοποιό που αξιοποιεί το λεπτά ειρωνικό στιλ του, με ένα τσούρμο νέων ηθοποιών που τους έχει οδηγήσει σε μία εκρηκτική παρουσία
η οποία εκτοξεύει την παράσταση: Αντώνης Γιαννακός, Γιάννης Δενδρινός, Παναγιώτης Καμμένος, Φώτης Κουτρουβίδης, Πάρης Λεόντιος, Άννα Μάγκου, Βασίλης Ντάρμας, Βασίλης Παπαδημητρίου, Άγγελος Παππάς, Αντώνης Παρχαρίδης, Θεοδοσία Σαββάκη, Ιωάννης Σύριος, Χρήστος Σωνάκης, Βασίλης Τσαλίκης, Σταμάτης Φακορέλλης. Οι περισσότεροι σε περισσότερους από έναν ρόλους ενώ ορισμένοι
(Εξαιρετικό το έντυπο πρόγραμμα της παράστασης -υπεύθυνη Μαρία Καρανάνου, επιμέλεια ύλης Έρι Κύργια-, με πολύ ενδιαφέροντα, διαφωτιστικά κείμενα. Το μυθιστόρημα «Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος» του Χανς Γιάκομπ Κριστόφελ φον Γκρίμελσχάουζεν, σε μετάφραση Γιάννη Κοιλή, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Εξάντας», 2017).
Κτίριο Τσίλερ / Κεντρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο, 5 Ιανουαρίου 2025.
Κτίριο Τσίλερ / Κεντρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο, 5 Ιανουαρίου 2025.
No comments:
Post a Comment