Στο Φτερό / Το κράτος του ζόφου

 

«Μήδεια» του Λουίτζι Κερουμπίνι (μελοποίηση διαλογικών μερών Φραντς Λάχνερ), λιμπρέτο (Ευριπίδης, Κορνέιγ) Φρανσουά-Μπενουά Οφμάν (μετάφραση στα ιταλικά Κάρλο Τσανγκαρίνι) / Μουσική διεύθυνση: Φιλίπ Ογκέν. Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ (αναβίωση Τζόναθον Λόι). 

 

Ο Ιάσων εγκαταλείπει τη μάγισσα σύζυγό του Μήδεια, κόρη του βασιλιά της Κολχίδας -η οποία διέπραξε εγκλήματα για χάρη του, για να τον βοηθήσει να αρπάξει το Χρυσόμαλλο Δέρας από την πατρίδα της, να διαφύγει μαζί της στην Ιωλκό, να εκδικηθεί το θείο του που είχε αρπάξει το θρόνο της Ιωλκού ο οποίος, κληρονομικά, ανήκε στον Ιάσονα και να διαφύγουν 

και πάλι, στην Κόρινθο αυτή τη φορά, και με την οποία έχει δύο παιδιά-, για την Γλαύκη, κόρη του βασιλιά της Κορίνθου Κρέοντα, ξεχνώντας τι της χρωστάει. Η Μήδεια, ερωτευμένη ακόμα μαζί του και οργισμένη  και απελπισμένη και αγριεμένη, ορκίζεται να πάρει εκδίκηση για την προδοσία εις βάρος της

ενώ οι προετοιμασίες του γάμου Ιάσονα και Γλαύκης -η οποία, δικαίως, τρέμει για την αντίδραση της Μήδειας- προχωρούν και ενώ ο Κρέων τη διατάζει να φύγει αμέσως, χωρίς τα παιδιά της. Η Μήδεια τον εκλιπαρεί για παράταση μιας μέρας μαζί τους. Εκείνος κάνει το λάθος να δεχτεί. Και η Μήδεια, για να τον «ευχαριστήσει», στέλνει γαμήλιο δώρο στην Γλαύκη ένα πολυτελές φόρεμα και ένα διάδημα. Μόνο που τα δώρα είναι εμποτισμένα με δηλητήριο

και η Γλαύκη, που είχε δίκιο να τη φοβάται, βρίσκει τραγικό θάνατο. Η Μήδεια και η έμπιστή της Νέρις μαζί με τα παιδιά καταφεύγουν σε ένα κοντινό ναό. Εκεί η Μήδεια ολοκληρώνει την εκδίκησή της, όσο και αν η Νέρις προσπαθεί να την αποτρέψει και να τα προστατέψει, σκοτώνοντας τα παιδιά της.

Και στο τέλος βάζει φωτιά στο ναό όπου καίγεται μαζί τους, με τον Ιάσονα να έχει καταρρεύσει από τη δυστυχία που τον βρήκε. Ο Λουίτζι Κερουμπίνι, από τους Ιταλούς συνθέτες που έκαναν όνομα και καριέρα στην Γαλία και μάλιστα τα χρόνια της Επανάστασης και των μετεξελίξεών της, συνθέτει την «Μήδειά» του (1797) σε λιμπρέτο, προσεκτικά γραμμένο αλλά μάλλον συμβατικό του Γάλου Φρανσουά-Μπενουά Οφμάν, που βασίστηκε στην ομώνυμη τραγωδία του

Ευριπίδη και στην «Μήδεια» του Κορνέιγ: μία όπερα στο μεταίχμιο του κλασικισμού και του ρομαντισμού, με στέρεη δομή, με άριστα χαρακτηρισμένο το κεντρικό πρόσωπο της Μήδειας, με εμφατικά τονισμένο το στοιχείο της απειλής αλλά, παρά το θέμα της, χωρίς μεγάλες στιγμές. Η αρχική εκδοχή της

είχε διαλόγους σε πρόζα. Τους διαλόγους αυτούς μελοποίησε σε ρετσιτατίβα ο Γερμανός Φραντς Πάουλ Λάχνερ για ανέβασμα της όπερας στην Φρανκφούρτη, το 1855, ενώ, το 1909, το έργο παίχτηκε  στην «Σκάλα» του Μιλάνου με τα ρετσιτατίβα του Λάχνερ αλλά σε μετάφραση στα ιταλικά του Κάρλο Τσανγκαρίνι. Η ιταλική εκδοχή έχει επικρατήσει και αυτή παρουσιάζεται στην ΕΛΣ. Σε σκηνοθεσία του Σκοτσέζου Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ (πρεμιέρα Σεπτέμβριος 2022, στην «Μητροπολιτική Όπερα»

της Νέας Ιόρκης) -σε αναβίωση από τον Αμερικανό Τζόναθον Λόι-, εντυπωσιακή και υψηλής αισθητικής αλλά που δεν κομίζει κάτι καινούργιο, εκτός, ίσως, από τη σκηνή με τους στρατιώτες, εν είδει Ρώσικης Επανάστασης, να ορμούν και να αρπάζουν τα εναπομείναντα μετά από την γαμήλια τελετή. Σκηνοθεσία η οποία πολλά οφείλει στα σκηνικά που υπογράφει ο ίδιος ο σκηνοθέτης -αυτά τα ευέλικτα παραπετάσματα σαν με

φθαρμένες, μισοσβησμένες τοιχογραφίες σε σκούρο, παλιωμένο χρυσό κι αυτός ο τεράστιος, γερτός καθρέφτης του φόντου, ένα είδος οθόνης, όπου αντιφεγγίζουν, σαν από ψηλά, ως πίνακες αναγεννησιακοί, πρόσωπα και σκηνές προσφέροντας μία αίσθηση υπερκόσμιου -εκπληκτική η σκηνή του γάμου-, έξοχα, ζοφερά φωτισμένα από την Βρετανίδα Πόλι Κόνσταμπλ, στα 

κοστούμια της Ελβετίδας Ντούι Λίτι, που, μαζί, προφανώς, με το σκηνοθέτη επέλεξαν το στιλ αμπίρ, τοποθετώντας ενδυματολογικά το έργο στην εποχή της σύνθεσής του (1797) και στον εξαίρετο σχεδιασμό προβολών από την Αμερικανίδα Σ. Κέιτι Τάκερ. Θετική η συμβολή και στην κινησιολογία -ειδικά της χορωδίας- της Βρετανίδας Τζο Μέρεντιθ. Η Ορχήστρα της

Εθνικής Λυρικής Σκηνής υπό τον Γάλο Φιλίπ Ογκέν, μολονότι ξεκίνησε έχοντας δυσκολίες συμπόρευσης με τους επί σκηνής στην αρχή της πρώτης πράξης -Γλαύκη, Κρέων, Ιάσων, χορωδία-, στη συνέχεια βρήκε τον καλό εαυτό της και τα πήγε μία χαρά, όπως και η Χορωδία της ΕΛΣ, που διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος. Από τη διανομή, εξυπηρετικές οι

Υπηρέτριες της Δέσποινας Σκαρλάτου και της Μάρθας Σωτηρίου, ικανοποιητικότατος ως φωνή αλλά και ως παρουσία ο Επικεφαλής της Φρουράς του μπάσου Νικόλα Ντούρου, σε πολύ καλό επίπεδο η Γλαύκη της σοπράνο Βασιλικής Καραγιάννη και χωρίς εξάρσεις ο Κρέων του μπασοβαρύτονου Γιάννη Γιαννίση. Ο ιταλός τενόρος Τζόρτζιο Μπερούτζι βγάζει πέρα τον Ιάσονα αξιοπρεπώς. Φωνάρα -με έκπληξη τις ομοιότητες του τίμπρου

της με της Μαρίας Κάλλας-, με πολλές δυνατότητες και στη χαμηλή φωνητική περιοχή, η ιταλίδα δραματική σοπράνο κολορατούρα Άννα Πιρότσι που αντιμετωπίζει -για πρώτη φορά- τον αδυσώπητο επώνυμο ρόλο γενναία, χωρίς να καμφθεί ούτε μία στιγμή. Είναι κρίμα που η εμφάνιση και η υποκριτική της δεν τη βοηθούν για ένα ερμηνευτικό αποτέλεσμα που θα μπορούσε να είναι συγκλονιστικό. Θα ξεχωρίσω την μέτζο Νεφέλη Κωτσέλη. Η Νέρις της δεν είναι

 

μόνον άψογη φωνητικά. Αλλά, υποκριτικά, είναι η καλύτερη της διανομής: εκφραστικότατη, ακόμα και στις σιωπές της -πώς «ακούει», πώς συμμετέχει. Μία παράσταση, πάντως, που τιμάει την Μαρίας Κάλλας ανοίγοντας το πρόγραμμα των εορτασμών για τα 100 χρόνια από τη γέννησή της, το οποίο έχει καταστρώσει η Λυρική (φωτογραφίες Ανδρέας Σιμόπουλος).

 

(Εξαίρετο, και πάλι, το -δίγλωσσο, ελληνικά και αγγλικά- καλόγουστο έντυπο πρόγραμμα-βιβλίο της παράστασης -υπεύθυνος έκδοσης Νίκος Α. Δοντάς-, με το δικό του κείμενο και το κείμενο της Σοφίας Κομποτιάτη να κομίζουν πολλά ενδιαφέροντα και όχι ευρέως γνωστά στοιχεία).  

 

 

Τη βραδιά της πρεμιέρας άνοιξε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης τιμώντας, με την επίδοση πλακέτας, την κορυφαία μέτζο μας Κική Μορφονιού η οποία ήταν η πρώτη Νέρις στην πρώτη, ιστορική «Μήδεια» της Λυρικής, στην Επίδαυρο, το 1961, πλάι στην Μαρία Κάλλας -αλλά και η Ανταλτζίζα, επίσης στην Επίδαυρο, επίσης πλάι στην Μαρία Κάλλας, στην «Νόρμα» του Μπελίνι, την προηγούμενη χρονιά -το 1960. Μπράβο στην πρωτοβουλία της Λυρικής! Το άξιζε η Κική Μορφονιού. Όπως και το ολόθερμο χειροκρότημα που εισέπραξε από το κοινό της κατάμεστης αίθουσας (Φωτογραφία: Χάρης Ακριβιάδης).

 

Εθνική Λυρική Σκηνή / Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», συμπαραγωγή Εθνική Λυρική Σκηνή-Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Ιόρκης-Όπερα του Καναδά-Λυρική Όπερα του Σικάγου, Έτος UNESCO «Μαρία Κάλλας 2023», 25 Ιανουαρίου 2023.

Κινηματογραφική σκορδαλιά χωρίς σκόρδο... ή «Μυστήρια» αξεδιάλυτα...

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / Τέτοιες Μέρες, Τέτοια Λόγια... 201

 

Εδώ και πολύ καιρό διάβαζα στα δελτία Τύπου της οργάνωσης «2023 Ελευσίς-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» για ένα τριήμερο -21 με 23 Απριλίου- βουτηγμένο στον κινηματογράφο και συνδυασμένο με το πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου της Ελευσίνας -πολύ καλή και, όντως, πρωτότυπη ιδέα. Η οποία υλοποιήθηκε.

Ήρθε, τώρα, κι ένα ακόμα δελτίο, ενθουσιασμένο με την επιτυχία του τριήμερου, όπου διαβάζω για «προβολές, ομιλίες, διαδραστικές περφόρμανς και ένα πραγματικό πανηγύρι» που «έλαβαν χώρα -νυχθημερόν- από τις 21 έως τις 23 Απριλίου στο Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας (ΕΚΕΔΑ) και στην οδό Παγκάλου, με τίτλο «Μυστήριο 84. Πανηγύρι (στη γιορτή του Αγ. Γεωργίου)». Και για έναν «τριήμερο κινηματογραφικό μαραθώνιο». Και για «καρδιά του live cinema που χτύπησε στην Ελευσίνα».

Εγώ, ένα σκηνοθέτη του κινηματογράφου Ελευσίνιο, τον Χρήστο Δήμα, γνωρίζω. Αρκετά γνωστό, νομίζω. Φανατικό Ελευσίνιο, βαμμένο  Ελευσίνιο, που από εκείνον και τις αναρτήσεις του στο face book έχω μάθει και τι δεν έχω μάθει για την Ελευσίνα έως και την -προαναφερθείσα- οδό Παγκάλου, όπου και το σπίτι του!

Έψαχνα, λοιπόν, όλον αυτό τον καιρό να συναντήσω το όνομά του στις περί τον κινηματογράφο εκδηλώσεις της Πολιτιστικής. Έψαχνα, έψαχνα, έψαχνα..., τίποτα. Πουθενά δεν το βρήκα. Είναι δυνατόν; Ελευσίνα και κινηματογράφος χωρίς Χρήστο Δήμα; Σα σκορδαλιά χωρίς σκόρδο μου κάνει. Κι έμεινα με την απορία. Τεράστια απορία... Υπάρχει κάποιος να μου τη λύσει; Ή κατατάσσεται στα sui generis αριθμημένα «Μυστήρια»; (Φωτογραφία: John Kouskoutis).

Στο Φτερό / Όπου το τραγούδι γίνεται κίνηση και η κίνηση τραγούδι

 

«Η ωραία μυλωνού» του Φραντς Σούμπερτ, στίχοι Βίλχελμ Μίλερ: χορευτική φαντασία / Λένια Ζαφειροπούλου, μέτζο, χορός, Τάσος Καραχάλιος, χορός, Αντρέι Χόβριν, πιάνο. 

 

Το 1821 ο ελάσσων γερμανός ποιητής Βίλχελμ Μίλερ εξέδωσε τη συλλογή «Εβδομήντα επτά ποιήματα από τα κληροδοτημένα χαρτιά ενός περιοδεύοντος γάλου κορνίστα». Ανάμεσά τους, και ο κύκλος «Η ωραία μυλωνού», με στοιχεία αυτοβιογραφικά. Από τα 25 τραγούδια του ο Φραντς Σούμπερτ

μελοποίησε (1823) τα 20. Και τους πρόσφερε την αθανασία. Καθώς μας άφησε έναν κύκλο λίντερ, για φωνή τενόρου ή σοπράνο -που τραγουδιούνται, όμως, και από χαμηλότερες φωνές- με τη συνοδεία πιάνου, την «Ωραία μυλωνού», από τα σημαντικότερα που έχουν γραφτεί. Οι απλοί, κάποτε αφελείς αλλά με έντονο λυρισμό στίχοι του Μίλερ, που αποκτούν, μέσα

από τη μουσική του Σούμπερτ, κύρος, που αποκτούν βάθος και εύρος συνταρακτικό, αφηγούνται μία ιστορία, τα λίντερ δεν είναι ανεξάρτητα, πηγάζουν το ένα από το άλλο: ένας νεαρός μαθητευόμενος μυλωνάς που πεζοπορεί, κατά το συνήθιο της εποχής, αναζητώντας το μέλλον του, ακολουθεί ένα ρυάκι το οποίο τον φέρνει σε ένα μύλο. Εκεί θα βρει δουλειά αλλά θα συναντήσει και την κόρη

του μυλωνά -την «ωραία μυλωνού» του γενικού τίτλου- και θα την ερωτευτεί. Χωρίς αντίκρυσμα όμως -δεν έχει την αποφασιστικότητα, το σθένος να τη διεκδικήσει. Το κορίτσι θα προτιμήσει έναν κυνηγό -πιο σταθερό επάγγελμα, πιο 

δραστήριος, πιο αρρενωπός...- και θα απορρίψει τον νεαρό μυλωνά. Απελπισμένος εκείνος πέφτει στο ρυάκι και πνίγεται. Στο τελευταίο τραγούδι το ρυάκι τραγουδάει ένα λυπητερό νανούρισμα θανάτου. Και η ιστορία που ο κύκλος διηγείται, από τη χαρούμενη αισιοδοξία θα καταλήξει στην απόγνωση και την τραγωδία -απόγειο του ρομαντισμού. Η μέτζο Λένια Ζαφειροπούλου και ο χορευτής/χορογράφος Τάσος Καραχάλιος επέλεξαν να παρουσιάσουν τα λίντερ της «Ωραίας μυλωνούς» ως «χορευτική φαντασία»: η Λένια Ζαφειροπούλου τραγουδάει αλλά και χορεύει, με λεπτές, αρμονικές κινήσεις,

αποκαλύπτοντας ένα ακόμη ταλέντο της, ενώ ο Τάσος Καραχάλιος, που υπογράφει τη χορογραφία, συμμετέχει διακριτικά και ως χορευτής συμπλέοντας με τη μελωδική γραμμή του Σούμπερτ. Μία εξαιρετική ιδέα όπου η κίνηση, ο

χορός δεν καπέλωσαν το εξαιρετικό τραγούδι -την ερμηνεία, είναι το σωστότερο- της Λένιας Ζαφειροπούλου  -το τελευταίο τραγούδι «Το νανούρισμα του ρυακιού» είναι βαθιά συγκινητικό- αλλά την ανάδειξαν δίνοντας τον πρέποντα μελαγχολικό τόνο. Ο ρόσος πιανίστας Αντρέι Χόβριν εκφράζει άψογα το βάρος που δίνει ο Σούμπερτ στη συνοδεία της φωνής ενώ ο σκηνικός χώρος και, κυρίως, οι συναρπαστικοί, 

καθοριστικοί για το αποτέλεσμα, φωτισμοί που υπογράφει ο Κωνσταντίνος Σκουρλέτης είναι στα συν αυτής της πολύ ενδιαφέρουσας συναυλίας / παράστασης. Σας τη συνιστώ! (Φωτογραφίες: Βαλέρια Ισάεβα).

 

(Ικανοποιητικό το -δίγλωσσο, ελληνικά και αγγλικά, στα βασικά- πρόγραμμα της παράστασης -υπεύθυνος έκδοσης, επιμέλεια ύλης Χαράλαμπος Γωγιός).

 

Εθνική Λυρική Σκηνή / «Εναλλακτική Σκηνή», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», 21 Απριλίου 2023.